॥ ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଉଦ୍ୟୋଗପର୍ଵଣି ପ୍ରଜାଗରପର୍ଵଣି
ଵିଦୁରନୀତିଵାକ୍ୟେ ଚତୁସ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉଵାଚ ।
ଜାଗ୍ରତୋ ଦହ୍ୟମାନସ୍ୟ ୟତ୍କାର୍ୟମନୁପଶ୍ୟସି ।
ତଦ୍ବ୍ରୂହି ତ୍ଵଂ ହି ନସ୍ତାତ ଧର୍ମାର୍ଥକୁଶଲଃ ଶୁଚିଃ ॥ 1॥
ତ୍ଵଂ ମାଂ ୟଥାଵଦ୍ଵିଦୁର ପ୍ରଶାଧି
ପ୍ରଜ୍ଞା ପୂର୍ଵଂ ସର୍ଵମଜାତଶତ୍ରୋଃ ।
ୟନ୍ମନ୍ୟସେ ପଥ୍ୟମଦୀନସତ୍ତ୍ଵ
ଶ୍ରେୟଃ କରଂ ବ୍ରୂହି ତଦ୍ଵୈ କୁରୂଣାମ୍ ॥ 2॥
ପାପାଶଂଗୀ ପାପମେଵ ନୌପଶ୍ୟନ୍
ପୃଚ୍ଛାମି ତ୍ଵାଂ ଵ୍ୟାକୁଲେନାତ୍ମନାହମ୍ ।
କଵେ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ସର୍ଵଂ ୟଥାଵନ୍
ମନୀଷିତଂ ସର୍ଵମଜାତଶତ୍ରୋଃ ॥ 3॥
ଵିଦୁର ଉଵାଚ ।
ଶୁଭଂ ଵା ୟଦି ଵା ପାପଂ ଦ୍ଵେଷ୍ୟଂ ଵା ୟଦି ଵା ପ୍ରିୟମ୍ ।
ଅପୃଷ୍ଟସ୍ତସ୍ୟ ତଦ୍ବ୍ରୂୟାଦ୍ୟସ୍ୟ ନେଚ୍ଛେତ୍ପରାଭଵମ୍ ॥ 4॥
ତସ୍ମାଦ୍ଵକ୍ଷ୍ୟାମି ତେ ରାଜନ୍ଭଵମିଚ୍ଛନ୍କୁରୂନ୍ପ୍ରତି ।
ଵଚଃ ଶ୍ରେୟଃ କରଂ ଧର୍ମ୍ୟଂ ବ୍ରୁଵତସ୍ତନ୍ନିବୋଧ ମେ ॥ 5॥
About Projects
ମିଥ୍ୟୋପେତାନି କର୍ମାଣି ସିଧ୍ୟେୟୁର୍ୟାନି ଭାରତ ।
ଅନୁପାୟ ପ୍ରୟୁକ୍ତାନି ମା ସ୍ମ ତେଷୁ ମନଃ କୃଥାଃ ॥ 6॥
ତଥୈଵ ୟୋଗଵିହିତଂ ନ ସିଧ୍ୟେତ୍କର୍ମ ୟନ୍ନୃପ ।
ଉପାୟୟୁକ୍ତଂ ମେଧାଵୀ ନ ତତ୍ର ଗ୍ଲପୟେନ୍ମନଃ ॥ 7॥
Do not ever set your mind upon means of success that are unjust and improper. An intelligent person should not grieve if any project does not succeed inspite of the application of fair and proper means.
ଅନୁବଂଧାନଵେକ୍ଷେତ ସାନୁବଂଧେଷୁ କର୍ମସୁ ।
ସଂପ୍ରଧାର୍ୟ ଚ କୁର୍ଵୀତ ନ ଵେଗେନ ସମାଚରେତ୍ ॥ 8॥
Before one engages in an act, one should consider the competence of the agent, the nature of the act itself, and its purpose, for all acts are dependent on these. Prior consideration is required and impulsive action is to be avoided.
ଅନୁବଂଧଂ ଚ ସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ୟ ଵିପାକାଂଶ୍ଚୈଵ କର୍ମଣାମ୍ ।
ଉତ୍ଥାନମାତ୍ମନଶ୍ଚୈଵ ଧୀରଃ କୁର୍ଵୀତ ଵା ନ ଵା ॥ 9॥
A wise person should reflect well before embarking on a new project, considering one's own ability, the nature of the work, and the all the consequence also of success [and failure] — thereafter one should either proceed or not.
ୟଃ ପ୍ରମାଣଂ ନ ଜାନାତି ସ୍ଥାନେ ଵୃଦ୍ଧୌ ତଥା କ୍ଷୟେ ।
କୋଶେ ଜନପଦେ ଦଂଡେ ନ ସ ରାଜ୍ୟାଵତିଷ୍ଠତେ ॥ 10॥
The executive who doesn't know the proportion or measure as regards territory, gain and loss, financial and human resources, and the skilful application of sanctions, cannot retain the business empire for very long.
ୟସ୍ତ୍ଵେତାନି ପ୍ରମାଣାନି ୟଥୋକ୍ତାନ୍ୟନୁପଶ୍ୟତି ।
ୟୁକ୍ତୋ ଧର୍ମାର୍ଥୟୋର୍ଜ୍ଞାନେ ସ ରାଜ୍ୟମଧିଗଚ୍ଛତି ॥ 11॥
One on the other hand, who is fully informed and acquainted with the measures of these as prescribed in treatises [on economics], being well educated in the knowledge of Dharma and wealth-creation, can retain the business empire.
ନ ରାଜ୍ୟଂ ପ୍ରାପ୍ତମିତ୍ୟେଵ ଵର୍ତିତଵ୍ୟମସାଂପ୍ରତମ୍ ।
ଶ୍ରିୟଂ ହ୍ୟଵିନୟୋ ହଂତି ଜରା ରୂପମିଵୋତ୍ତମମ୍ ॥ 12॥
ଭକ୍ଷ୍ୟୋତ୍ତମ ପ୍ରତିଚ୍ଛନ୍ନଂ ମତ୍ସ୍ୟୋ ବଡିଶମାୟସମ୍ ।
ରୂପାଭିପାତୀ ଗ୍ରସତେ ନାନୁବଂଧମଵେକ୍ଷତେ ॥ 13॥
ୟଚ୍ଛକ୍ୟଂ ଗ୍ରସିତୁଂ ଗ୍ରସ୍ୟଂ ଗ୍ରସ୍ତଂ ପରିଣମେଚ୍ଚ ୟତ୍ ।
ହିତଂ ଚ ପରିଣାମେ ୟତ୍ତଦଦ୍ୟଂ ଭୂତିମିଚ୍ଛତା ॥ 14॥
ଵନସ୍ପତେରପକ୍ଵାନି ଫଲାନି ପ୍ରଚିନୋତି ୟଃ ।
ସ ନାପ୍ନୋତି ରସଂ ତେଭ୍ୟୋ ବୀଜଂ ଚାସ୍ୟ ଵିନଶ୍ୟତି ॥ 15॥
ୟସ୍ତୁ ପକ୍ଵମୁପାଦତ୍ତେ କାଲେ ପରିଣତଂ ଫଲମ୍ ।
ଫଲାଦ୍ରସଂ ସ ଲଭତେ ବୀଜାଚ୍ଚୈଵ ଫଲଂ ପୁନଃ ॥ 16॥
ୟଥା ମଧୁ ସମାଦତ୍ତେ ରକ୍ଷନ୍ପୁଷ୍ପାଣି ଷଟ୍ପଦଃ ।
ତଦ୍ଵଦର୍ଥାନ୍ମନୁଷ୍ୟେଭ୍ୟ ଆଦଦ୍ୟାଦଵିହିଂସୟା ॥ 17॥
ପୁଷ୍ପଂ ପୁଷ୍ପଂ ଵିଚିନ୍ଵୀତ ମୂଲଚ୍ଛେଦଂ ନ କାରୟେତ୍ ।
ମାଲାକାର ଇଵାରାମେ ନ ୟଥାଂଗାରକାରକଃ ॥ 18॥
କିଂ ନୁ ମେ ସ୍ୟାଦିଦଂ କୃତ୍ଵା କିଂ ନୁ ମେ ସ୍ୟାଦକୁର୍ଵତଃ ।
ଇତି କର୍ମାଣି ସଂଚିଂତ୍ୟ କୁର୍ୟାଦ୍ଵା ପୁରୁଷୋ ନ ଵା ॥ 19॥
ଅନାରଭ୍ୟା ଭଵଂତ୍ୟର୍ଥାଃ କେ ଚିନ୍ନିତ୍ୟଂ ତଥାଗତାଃ ।
କୃତଃ ପୁରୁଷକାରୋଽପି ଭଵେଦ୍ୟେଷୁ ନିରର୍ଥକଃ ॥ 20॥
କାଂଶ୍ଚିଦର୍ଥାନ୍ନରଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଲଭୁ ମୂଲାନ୍ମହାଫଲାନ୍ ।
କ୍ଷିପ୍ରମାରଭତେ କର୍ତୁଂ ନ ଵିଘ୍ନୟତି ତାଦୃଶାନ୍ ॥ 21॥
ଋଜୁ ପଶ୍ୟତି ୟଃ ସର୍ଵଂ ଚକ୍ଷୁଷାନୁପିବନ୍ନିଵ ।
ଆସୀନମପି ତୂଷ୍ଣୀକମନୁରଜ୍ୟଂତି ତଂ ପ୍ରଜାଃ ॥ 22॥
ଚକ୍ଷୁଷା ମନସା ଵାଚା କର୍ମଣା ଚ ଚତୁର୍ଵିଧମ୍ ।
ପ୍ରସାଦୟତି ଲୋକଂ ୟସ୍ତଂ ଲୋକୋଽନୁପ୍ରସୀଦତି ॥ 23॥
ୟସ୍ମାତ୍ତ୍ରସ୍ୟଂତି ଭୂତାନି ମୃଗଵ୍ୟାଧାନ୍ମୃଗା ଇଵ ।
ସାଗରାଂତାମପି ମହୀଂ ଲବ୍ଧ୍ଵା ସ ପରିହୀୟତେ ॥ 24॥
ପିତୃପୈତାମହଂ ରାଜ୍ୟଂ ପ୍ରାପ୍ତଵାନ୍ସ୍ଵେନ ତେଜସା ।
ଵାୟୁରଭ୍ରମିଵାସାଦ୍ୟ ଭ୍ରଂଶୟତ୍ୟନୟେ ସ୍ଥିତଃ ॥ 25॥
ଧର୍ମମାଚରତୋ ରାଜ୍ଞଃ ସଦ୍ଭିଶ୍ଚରିତମାଦିତଃ ।
ଵସୁଧା ଵସୁସଂପୂର୍ଣା ଵର୍ଧତେ ଭୂତିଵର୍ଧନୀ ॥ 26॥
ଅଥ ସଂତ୍ୟଜତୋ ଧର୍ମମଧର୍ମଂ ଚାନୁତିଷ୍ଠତଃ ।
ପ୍ରତିସଂଵେଷ୍ଟତେ ଭୂମିରଗ୍ନୌ ଚର୍ମାହିତଂ ୟଥା ॥ 27॥
ୟ ଏଵ ୟତ୍ନଃ କ୍ରିୟତେ ପ୍ରର ରାଷ୍ଟ୍ରାଵମର୍ଦନେ ।
ସ ଏଵ ୟତ୍ନଃ କର୍ତଵ୍ୟଃ ସ୍ଵରାଷ୍ଟ୍ର ପରିପାଲନେ ॥ 28॥
ଧର୍ମେଣ ରାଜ୍ୟଂ ଵିଂଦେତ ଧର୍ମେଣ ପରିପାଲୟେତ୍ ।
ଧର୍ମମୂଲାଂ ଶ୍ରିୟଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ନ ଜହାତି ନ ହୀୟତେ ॥ 29॥
ଅପ୍ୟୁନ୍ମତ୍ତାତ୍ପ୍ରଲପତୋ ବାଲାଚ୍ଚ ପରିସର୍ପତଃ ।
ସର୍ଵତଃ ସାରମାଦଦ୍ୟାଦଶ୍ମଭ୍ୟ ଇଵ କାଂଚନମ୍ ॥ 30॥
ସୁଵ୍ୟାହୃତାନି ସୁଧିୟାଂ ସୁକୃତାନି ତତସ୍ତତଃ ।
ସଂଚିନ୍ଵଂଧୀର ଆସୀତ ଶିଲା ହାରୀ ଶିଲଂ ୟଥା ॥ 31॥
ଗଂଧେନ ଗାଵଃ ପଶ୍ୟଂତି ଵେଦୈଃ ପଶ୍ୟଂତି ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ।
ଚାରୈଃ ପଶ୍ୟଂତି ରାଜାନଶ୍ଚକ୍ଷୁର୍ଭ୍ୟାମିତରେ ଜନାଃ ॥ 32॥
ଭୂୟାଂସଂ ଲଭତେ କ୍ଲେଶଂ ୟା ଗୌର୍ଭଵତି ଦୁର୍ଦୁହା ।
ଅଥ ୟା ସୁଦୁହା ରାଜନ୍ନୈଵ ତାଂ ଵିନୟଂତ୍ୟପି ॥ 33॥
ୟଦତପ୍ତଂ ପ୍ରଣମତି ନ ତତ୍ସଂତାପୟଂତ୍ୟପି ।
ୟଚ୍ଚ ସ୍ଵୟଂ ନତଂ ଦାରୁ ନ ତତ୍ସନ୍ନାମୟଂତ୍ୟପି ॥ 34॥
ଏତୟୋପମୟା ଧୀରଃ ସନ୍ନମେତ ବଲୀୟସେ ।
ଇଂଦ୍ରାୟ ସ ପ୍ରଣମତେ ନମତେ ୟୋ ବଲୀୟସେ ॥ 35॥
ପର୍ଜନ୍ୟନାଥାଃ ପଶଵୋ ରାଜାନୋ ମିତ୍ର ବାଂଧଵାଃ ।
ପତୟୋ ବାଂଧଵାଃ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଵେଦ ବାଂଧଵାଃ ॥ 36॥
ସତ୍ୟେନ ରକ୍ଷ୍ୟତେ ଧର୍ମୋ ଵିଦ୍ୟା ୟୋଗେନ ରକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ମୃଜୟା ରକ୍ଷ୍ୟତେ ରୂପଂ କୁଲଂ ଵୃତ୍ତେନ ରକ୍ଷ୍ୟତେ ॥ 37॥
ମାନେନ ରକ୍ଷ୍ୟତେ ଧାନ୍ୟମଶ୍ଵାନ୍ରକ୍ଷ୍ୟତ୍ୟନୁକ୍ରମଃ ।
ଅଭୀକ୍ଷ୍ଣଦର୍ଶନାଦ୍ଗାଵଃ ସ୍ତ୍ରିୟୋ ରକ୍ଷ୍ୟାଃ କୁଚେଲତଃ ॥ 38॥
ନ କୁଲଂ ଵୃତ୍ତି ହୀନସ୍ୟ ପ୍ରମାଣମିତି ମେ ମତିଃ ।
ଅଂତ୍ୟେଷ୍ଵପି ହି ଜାତାନାଂ ଵୃତ୍ତମେଵ ଵିଶିଷ୍ୟତେ ॥ 39॥
ୟ ଈର୍ଷ୍ୟୁଃ ପରଵିତ୍ତେଷୁ ରୂପେ ଵୀର୍ୟେ କୁଲାନ୍ଵୟେ ।
ସୁଖେ ସୌଭାଗ୍ୟସତ୍କାରେ ତସ୍ୟ ଵ୍ୟାଧିରନଂତକଃ ॥ 40॥
ଅକାର୍ୟ କରଣାଦ୍ଭୀତଃ କାର୍ୟାଣାଂ ଚ ଵିଵର୍ଜନାତ୍ ।
ଅକାଲେ ମଂତ୍ରଭେଦାଚ୍ଚ ୟେନ ମାଦ୍ୟେନ୍ନ ତତ୍ପିବେତ୍ ॥ 41॥
ଵିଦ୍ୟାମଦୋ ଧନମଦସ୍ତୃତୀୟୋଽଭିଜନୋ ମଦଃ ।
ଏତେ ମଦାଵଲିପ୍ତାନାମେତ ଏଵ ସତାଂ ଦମାଃ ॥ 42॥
ଅସଂତୋଽଭ୍ୟର୍ଥିତାଃ ସଦ୍ଭିଃ କିଂ ଚିତ୍କାର୍ୟଂ କଦା ଚନ ।
ମନ୍ୟଂତେ ସଂତମାତ୍ମାନମସଂତମପି ଵିଶ୍ରୁତମ୍ ॥ 43॥
ଗତିରାତ୍ମଵତାଂ ସଂତଃ ସଂତ ଏଵ ସତାଂ ଗତିଃ ।
ଅସତାଂ ଚ ଗତିଃ ସଂତୋ ନ ତ୍ଵସଂତଃ ସତାଂ ଗତିଃ ॥ 44॥
ଜିତା ସଭା ଵସ୍ତ୍ରଵତା ସମାଶା ଗୋମତା ଜିତା ।
ଅଧ୍ଵା ଜିତୋ ୟାନଵତା ସର୍ଵଂ ଶୀଲଵତା ଜିତମ୍ ॥ 45॥
ଶୀଲଂ ପ୍ରଧାନଂ ପୁରୁଷେ ତଦ୍ୟସ୍ୟେହ ପ୍ରଣଶ୍ୟତି ।
ନ ତସ୍ୟ ଜୀଵିତେନାର୍ଥୋ ନ ଧନେନ ନ ବଂଧୁଭିଃ ॥ 46॥
ଆଢ୍ୟାନାଂ ମାଂସପରମଂ ମଧ୍ୟାନାଂ ଗୋରସୋତ୍ତରମ୍ ।
ଲଵଣୋତ୍ତରଂ ଦରିଦ୍ରାଣାଂ ଭୋଜନଂ ଭରତର୍ଷଭ ॥ 47॥
ସଂପନ୍ନତରମେଵାନ୍ନଂ ଦରିଦ୍ରା ଭୁଂଜତେ ସଦା ।
କ୍ଷୁତ୍ସ୍ଵାଦୁତାଂ ଜନୟତି ସା ଚାଢ୍ୟେଷୁ ସୁଦୁର୍ଲଭା ॥ 48॥
ପ୍ରାୟେଣ ଶ୍ରୀମତାଂ ଲୋକେ ଭୋକ୍ତୁଂ ଶକ୍ତିର୍ନ ଵିଦ୍ୟତେ ।
ଦରିଦ୍ରାଣାଂ ତୁ ରାଜେଂଦ୍ର ଅପି କାଷ୍ଠଂ ହି ଜୀର୍ୟତେ ॥ 49॥
ଅଵୃତ୍ତିର୍ଭୟମଂତ୍ୟାନାଂ ମଧ୍ୟାନାଂ ମରଣାଦ୍ଭୟମ୍ ।
ଉତ୍ତମାନାଂ ତୁ ମର୍ତ୍ୟାନାମଵମାନାତ୍ପରଂ ଭୟମ୍ ॥ 50॥
ଐଶ୍ଵର୍ୟମଦପାପିଷ୍ଠା ମଦାଃ ପାନମଦାଦୟଃ ।
ଐଶ୍ଵର୍ୟମଦମତ୍ତୋ ହି ନାପତିତ୍ଵା ଵିବୁଧ୍ୟତେ ॥ 51॥
ଇଂଦ୍ରିୟୌରିଂଦ୍ରିୟାର୍ଥେଷୁ ଵର୍ତମାନୈରନିଗ୍ରହୈଃ ।
ତୈରୟଂ ତାପ୍ୟତେ ଲୋକୋ ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ଗ୍ରହୈରିଵ ॥ 52॥
ୟୋ ଜିତଃ ପଂଚଵର୍ଗେଣ ସହଜେନାତ୍ମ କର୍ଶିନା ।
ଆପଦସ୍ତସ୍ୟ ଵର୍ଧଂତେ ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷ ଇଵୋଡୁରାଡ୍ ॥ 53॥
ଅଵିଜିତ୍ୟ ୟ ଆତ୍ମାନମମାତ୍ୟାନ୍ଵିଜିଗୀଷତେ ।
ଅମିତ୍ରାନ୍ଵାଜିତାମାତ୍ୟଃ ସୋଽଵଶଃ ପରିହୀୟତେ ॥ 54॥
ଆତ୍ମାନମେଵ ପ୍ରଥମଂ ଦେଶରୂପେଣ ୟୋ ଜୟେତ୍ ।
ତତୋଽମାତ୍ୟାନମିତ୍ରାଂଶ୍ଚ ନ ମୋଘଂ ଵିଜିଗୀଷତେ ॥ 55॥
ଵଶ୍ୟେଂଦ୍ରିୟଂ ଜିତାମାତ୍ୟଂ ଧୃତଦଂଡଂ ଵିକାରିଷୁ ।
ପରୀକ୍ଷ୍ୟ କାରିଣଂ ଧୀରମତ୍ୟଂତଂ ଶ୍ରୀର୍ନିଷେଵତେ ॥ 56॥
ରଥଃ ଶରୀରଂ ପୁରୁଷସ୍ୟ ରାଜନ୍
ନାତ୍ମା ନିୟଂତେଂଦ୍ରିୟାଣ୍ୟସ୍ୟ ଚାଶ୍ଵାଃ ।
ତୈରପ୍ରମତ୍ତଃ କୁଶଲଃ ସଦଶ୍ଵୈର୍
ଦାଂତୈଃ ସୁଖଂ ୟାତି ରଥୀଵ ଧୀରଃ ॥ 57॥
ଏତାନ୍ୟନିଗୃହୀତାନି ଵ୍ୟାପାଦୟିତୁମପ୍ୟଲମ୍ ।
ଅଵିଧେୟା ଇଵାଦାଂତା ହୟାଃ ପଥି କୁସାରଥିମ୍ ॥ 58॥
ଅନର୍ଥମର୍ଥତଃ ପଶ୍ୟନ୍ନର୍ତଂ ଚୈଵାପ୍ୟନର୍ଥତଃ ।
ଇଂଦ୍ରିୟୈଃ ପ୍ରସୃତୋ ବାଲଃ ସୁଦୁଃଖଂ ମନ୍ୟତେ ସୁଖମ୍ ॥ 59॥
ଧର୍ମାର୍ଥୌ ୟଃ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ସ୍ୟାଦିଂଦ୍ରିୟଵଶାନୁଗଃ ।
ଶ୍ରୀପ୍ରାଣଧନଦାରେଭ୍ୟ କ୍ଷିପ୍ରଂ ସ ପରିହୀୟତେ ॥ 60॥
ଅର୍ଥାନାମୀଶ୍ଵରୋ ୟଃ ସ୍ୟାଦିଂଦ୍ରିୟାଣାମନୀଶ୍ଵରଃ ।
ଇଂଦ୍ରିୟାଣାମନୈଶ୍ଵର୍ୟାଦୈଶ୍ଵର୍ୟାଦ୍ଭ୍ରଶ୍ୟତେ ହି ସଃ ॥ 61॥
ଆତ୍ମନାତ୍ମାନମନ୍ଵିଚ୍ଛେନ୍ମନୋ ବୁଦ୍ଧୀଂଦ୍ରିୟୈର୍ୟତୈଃ ।
ଆତ୍ମୈଵ ହ୍ୟାତ୍ମନୋ ବଂଧୁରାତ୍ମୈଵ ରିପୁରାତ୍ମନଃ ॥ 62॥
କ୍ଷୁଦ୍ରାକ୍ଷେଣେଵ ଜାଲେନ ଝଷାଵପିହିତାଵୁଭୌ ।
କାମଶ୍ଚ ରାଜନ୍କ୍ରୋଧଶ୍ଚ ତୌ ପ୍ରାଜ୍ଞାନଂ ଵିଲୁଂପତଃ ॥ 63॥
ସମଵେକ୍ଷ୍ୟେହ ଧର୍ମାର୍ଥୌ ସଂଭାରାନ୍ୟୋଽଧିଗଚ୍ଛତି ।
ସ ଵୈ ସଂଭୃତ ସଂଭାରଃ ସତତଂ ସୁଖମେଧତେ ॥ 64॥
ୟଃ ପଂଚାଭ୍ୟଂତରାଞ୍ଶତ୍ରୂନଵିଜିତ୍ୟ ମତିକ୍ଷୟାନ୍ ।
ଜିଗୀଷତି ରିପୂନନ୍ୟାନ୍ରିପଵୋଽଭିଭଵଂତି ତମ୍ ॥ 65॥
ଦୃଶ୍ୟଂତେ ହି ଦୁରାତ୍ମାନୋ ଵଧ୍ୟମାନାଃ ସ୍ଵକର୍ମ ଭିଃ ।
ଇଂଦ୍ରିୟାଣାମନୀଶତ୍ଵାଦ୍ରାଜାନୋ ରାଜ୍ୟଵିଭ୍ରମୈଃ ॥ 66॥
ଅସଂତ୍ୟାଗାତ୍ପାପକୃତାମପାପାଂସ୍
ତୁଲ୍ୟୋ ଦଂଡଃ ସ୍ପୃଶତେ ମିଶ୍ରଭାଵାତ୍ ।
ଶୁଷ୍କେଣାର୍ଦ୍ରଂ ଦହ୍ୟତେ ମିଶ୍ରଭାଵାତ୍
ତସ୍ମାତ୍ପାପୈଃ ସହ ସଂଧିଂ ନ କୁର୍ୟାତ୍ ॥ 67॥
ନିଜାନୁତ୍ପତତଃ ଶତ୍ରୂନ୍ପଂଚ ପଂଚ ପ୍ରୟୋଜନାନ୍ ।
ୟୋ ମୋହାନ୍ନ ନିଘୃହ୍ଣାତି ତମାପଦ୍ଗ୍ରସତେ ନରମ୍ ॥ 68॥
ଅନସୂୟାର୍ଜଵଂ ଶୌଚଂ ସଂତୋଷଃ ପ୍ରିୟଵାଦିତା ।
ଦମଃ ସତ୍ୟମନାୟାସୋ ନ ଭଵଂତି ଦୁରାତ୍ମନାମ୍ ॥ 69॥
ଆତ୍ମଜ୍ଞାନମନାୟାସସ୍ତିତିକ୍ଷା ଧର୍ମନିତ୍ୟତା ।
ଵାକ୍ଚୈଵ ଗୁପ୍ତା ଦାନଂ ଚ ନୈତାନ୍ୟଂତ୍ୟେଷୁ ଭାରତ ॥ 70॥
ଆକ୍ରୋଶ ପରିଵାଦାଭ୍ୟାଂ ଵିହିଂସଂତ୍ୟବୁଧା ବୁଧାନ୍ ।
ଵକ୍ତା ପାପମୁପାଦତ୍ତେ କ୍ଷମମାଣୋ ଵିମୁଚ୍ୟତେ ॥ 71॥
ହିଂସା ବଲମସାଧୂନାଂ ରାଜ୍ଞାଂ ଦଂଡଵିଧିର୍ବଲମ୍ ।
ଶୁଶ୍ରୂଷା ତୁ ବଲଂ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ କ୍ଷମାଗୁଣଵତାଂ ବଲମ୍ ॥ 72॥
ଵାକ୍ସଂୟମୋ ହି ନୃପତେ ସୁଦୁଷ୍କରତମୋ ମତଃ ।
ଅର୍ଥଵଚ୍ଚ ଵିଚିତ୍ରଂ ଚ ନ ଶକ୍ୟଂ ବହୁଭାଷିତୁମ୍ ॥ 73॥
ଅଭ୍ୟାଵହତି କଲ୍ୟାଣଂ ଵିଵିଧା ଵାକ୍ସୁଭାଷିତା ।
ସୈଵ ଦୁର୍ଭାଷିତା ରାଜନ୍ନନର୍ଥାୟୋପପଦ୍ୟତେ ॥ 74॥
ସଂରୋହତି ଶରୈର୍ଵିଦ୍ଧଂ ଵନଂ ପରଶୁନା ହତମ୍ ।
ଵାଚା ଦୁରୁକ୍ତଂ ବୀଭତ୍ସଂ ନ ସଂରୋହତି ଵାକ୍କ୍ଷତମ୍ ॥ 75॥
କର୍ଣିନାଲୀକନାରାଚା ନିର୍ହରଂତି ଶରୀରତଃ ।
ଵାକ୍ଷଲ୍ୟସ୍ତୁ ନ ନିର୍ହର୍ତୁଂ ଶକ୍ୟୋ ହୃଦି ଶୟୋ ହି ସଃ ॥ 76॥
ଵାକ୍ସାୟକା ଵଦନାନ୍ନିଷ୍ପତଂତି
ୟୈରାହତଃ ଶୋଚତି ରତ୍ର୍ୟହାନି ।
ପରସ୍ୟ ନାମର୍ମସୁ ତେ ପତଂତି
ତାନ୍ପଂଡିତୋ ନାଵସୃଜେତ୍ପରେଷୁ ॥ 77॥
ୟସ୍ମୈ ଦେଵାଃ ପ୍ରୟଚ୍ଛଂତି ପୁରୁଷାୟ ପରାଭଵମ୍ ।
ବୁଦ୍ଧିଂ ତସ୍ୟାପକର୍ଷଂତି ସୋଽପାଚୀନାନି ପଶ୍ୟତି ॥ 78॥
ବୁଦ୍ଧୌ କଲୁଷ ଭୂତାୟାଂ ଵିନାଶେ ପ୍ରତ୍ୟୁପସ୍ଥିତେ ।
ଅନୟୋ ନୟସଂକାଶୋ ହୃଦୟାନ୍ନାପସର୍ପତି ॥ 79॥
ସେୟଂ ବୁଦ୍ଧିଃ ପରୀତା ତେ ପୁତ୍ରାଣାଂ ତଵ ଭାରତ ।
ପାଂଡଵାନାଂ ଵିରୋଧେନ ନ ଚୈନାଂ ଅଵବୁଧ୍ୟସେ ॥ 80॥
ରାଜା ଲକ୍ଷଣସଂପନ୍ନସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟସ୍ୟାପି ୟୋ ଭଵେତ୍ ।
ଶିଷ୍ୟସ୍ତେ ଶାସିତା ସୋଽସ୍ତୁ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ୟୁଧିଷ୍ଠିରଃ ॥ 81॥
ଅତୀଵ ସର୍ଵାନ୍ପୁତ୍ରାଂସ୍ତେ ଭାଗଧେୟ ପୁରସ୍କୃତଃ ।
ତେଜସା ପ୍ରଜ୍ଞୟା ଚୈଵ ୟୁକ୍ତୋ ଧର୍ମାର୍ଥତତ୍ତ୍ଵଵିତ୍ ॥ 82॥
ଆନୃଶଂସ୍ୟାଦନୁକ୍ରୋଶାଦ୍ୟୋଽସୌ ଧର୍ମଭୃତାଂ ଵରଃ ।
ଗୌରଵାତ୍ତଵ ରାଜେଂଦ୍ର ବହୂନ୍କ୍ଲେଶାଂସ୍ତିତିକ୍ଷତି ॥ 83॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଉଦ୍ୟୋଗପର୍ଵଣି ପ୍ରଜାଗରପର୍ଵଣି
ଵିଦୁରନୀତିଵାକ୍ୟେ ଚତୁସ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ 34॥
Browse Related Categories:
