॥ ඉති ශ්රීමහාභාරතේ උද්යෝගපර්වණි ප්රජාගරපර්වණි
විදුරනීතිවාක්යේ චතුස්ත්රිංශෝऽධ්යායඃ ॥
ධෘතරාෂ්ට්ර උවාච ।
ජාග්රතෝ දහ්යමානස්ය යත්කාර්යමනුපශ්යසි ।
තද්බ්රූහි ත්වං හි නස්තාත ධර්මාර්ථකුශලඃ ශුචිඃ ॥ 1॥
ත්වං මාං යථාවද්විදුර ප්රශාධි
ප්රජ්ඤා පූර්වං සර්වමජාතශත්රෝඃ ।
යන්මන්යසේ පථ්යමදීනසත්ත්ව
ශ්රේයඃ කරං බ්රූහි තද්වෛ කුරූණාම් ॥ 2॥
පාපාශංගී පාපමේව නෞපශ්යන්
පෘච්ඡාමි ත්වාං ව්යාකුලේනාත්මනාහම් ।
කවේ තන්මේ බ්රූහි සර්වං යථාවන්
මනීෂිතං සර්වමජාතශත්රෝඃ ॥ 3॥
විදුර උවාච ।
ශුභං වා යදි වා පාපං ද්වේෂ්යං වා යදි වා ප්රියම් ।
අපෘෂ්ටස්තස්ය තද්බ්රූයාද්යස්ය නේච්ඡේත්පරාභවම් ॥ 4॥
තස්මාද්වක්ෂ්යාමි තේ රාජන්භවමිච්ඡන්කුරූන්ප්රති ।
වචඃ ශ්රේයඃ කරං ධර්ම්යං බ්රුවතස්තන්නිබෝධ මේ ॥ 5॥
About Projects
මිථ්යෝපේතානි කර්මාණි සිධ්යේයුර්යානි භාරත ।
අනුපාය ප්රයුක්තානි මා ස්ම තේෂු මනඃ කෘථාඃ ॥ 6॥
තථෛව යෝගවිහිතං න සිධ්යේත්කර්ම යන්නෘප ।
උපායයුක්තං මේධාවී න තත්ර ග්ලපයේන්මනඃ ॥ 7॥
Do not ever set your mind upon means of success that are unjust and improper. An intelligent person should not grieve if any project does not succeed inspite of the application of fair and proper means.
අනුබංධානවේක්ෂේත සානුබංධේෂු කර්මසු ।
සංප්රධාර්ය ච කුර්වීත න වේගේන සමාචරේත් ॥ 8॥
Before one engages in an act, one should consider the competence of the agent, the nature of the act itself, and its purpose, for all acts are dependent on these. Prior consideration is required and impulsive action is to be avoided.
අනුබංධං ච සංප්රේක්ෂ්ය විපාකාංශ්චෛව කර්මණාම් ।
උත්ථානමාත්මනශ්චෛව ධීරඃ කුර්වීත වා න වා ॥ 9॥
A wise person should reflect well before embarking on a new project, considering one's own ability, the nature of the work, and the all the consequence also of success [and failure] — thereafter one should either proceed or not.
යඃ ප්රමාණං න ජානාති ස්ථානේ වෘද්ධෞ තථා ක්ෂයේ ।
කෝශේ ජනපදේ දංඩේ න ස රාජ්යාවතිෂ්ඨතේ ॥ 10॥
The executive who doesn't know the proportion or measure as regards territory, gain and loss, financial and human resources, and the skilful application of sanctions, cannot retain the business empire for very long.
යස්ත්වේතානි ප්රමාණානි යථෝක්තාන්යනුපශ්යති ।
යුක්තෝ ධර්මාර්ථයෝර්ජ්ඤානේ ස රාජ්යමධිගච්ඡති ॥ 11॥
One on the other hand, who is fully informed and acquainted with the measures of these as prescribed in treatises [on economics], being well educated in the knowledge of Dharma and wealth-creation, can retain the business empire.
න රාජ්යං ප්රාප්තමිත්යේව වර්තිතව්යමසාංප්රතම් ।
ශ්රියං හ්යවිනයෝ හංති ජරා රූපමිවෝත්තමම් ॥ 12॥
භක්ෂ්යෝත්තම ප්රතිච්ඡන්නං මත්ස්යෝ බඩිශමායසම් ।
රූපාභිපාතී ග්රසතේ නානුබංධමවේක්ෂතේ ॥ 13॥
යච්ඡක්යං ග්රසිතුං ග්රස්යං ග්රස්තං පරිණමේච්ච යත් ।
හිතං ච පරිණාමේ යත්තදද්යං භූතිමිච්ඡතා ॥ 14॥
වනස්පතේරපක්වානි ඵලානි ප්රචිනෝති යඃ ।
ස නාප්නෝති රසං තේභ්යෝ බීජං චාස්ය විනශ්යති ॥ 15॥
යස්තු පක්වමුපාදත්තේ කාලේ පරිණතං ඵලම් ।
ඵලාද්රසං ස ලභතේ බීජාච්චෛව ඵලං පුනඃ ॥ 16॥
යථා මධු සමාදත්තේ රක්ෂන්පුෂ්පාණි ෂට්පදඃ ।
තද්වදර්ථාන්මනුෂ්යේභ්ය ආදද්යාදවිහිංසයා ॥ 17॥
පුෂ්පං පුෂ්පං විචින්වීත මූලච්ඡේදං න කාරයේත් ।
මාලාකාර ඉවාරාමේ න යථාංගාරකාරකඃ ॥ 18॥
කිං නු මේ ස්යාදිදං කෘත්වා කිං නු මේ ස්යාදකුර්වතඃ ।
ඉති කර්මාණි සංචිංත්ය කුර්යාද්වා පුරුෂෝ න වා ॥ 19॥
අනාරභ්යා භවංත්යර්ථාඃ කේ චින්නිත්යං තථාගතාඃ ।
කෘතඃ පුරුෂකාරෝऽපි භවේද්යේෂු නිරර්ථකඃ ॥ 20॥
කාංශ්චිදර්ථාන්නරඃ ප්රාජ්ඤෝ ලභු මූලාන්මහාඵලාන් ।
ක්ෂිප්රමාරභතේ කර්තුං න විඝ්නයති තාදෘශාන් ॥ 21॥
ඍජු පශ්යති යඃ සර්වං චක්ෂුෂානුපිබන්නිව ।
ආසීනමපි තූෂ්ණීකමනුරජ්යංති තං ප්රජාඃ ॥ 22॥
චක්ෂුෂා මනසා වාචා කර්මණා ච චතුර්විධම් ।
ප්රසාදයති ලෝකං යස්තං ලෝකෝऽනුප්රසීදති ॥ 23॥
යස්මාත්ත්රස්යංති භූතානි මෘගව්යාධාන්මෘගා ඉව ।
සාගරාංතාමපි මහීං ලබ්ධ්වා ස පරිහීයතේ ॥ 24॥
පිතෘපෛතාමහං රාජ්යං ප්රාප්තවාන්ස්වේන තේජසා ।
වායුරභ්රමිවාසාද්ය භ්රංශයත්යනයේ ස්ථිතඃ ॥ 25॥
ධර්මමාචරතෝ රාජ්ඤඃ සද්භිශ්චරිතමාදිතඃ ।
වසුධා වසුසංපූර්ණා වර්ධතේ භූතිවර්ධනී ॥ 26॥
අථ සංත්යජතෝ ධර්මමධර්මං චානුතිෂ්ඨතඃ ।
ප්රතිසංවේෂ්ටතේ භූමිරග්නෞ චර්මාහිතං යථා ॥ 27॥
ය ඒව යත්නඃ ක්රියතේ ප්රර රාෂ්ට්රාවමර්දනේ ।
ස ඒව යත්නඃ කර්තව්යඃ ස්වරාෂ්ට්ර පරිපාලනේ ॥ 28॥
ධර්මේණ රාජ්යං විංදේත ධර්මේණ පරිපාලයේත් ।
ධර්මමූලාං ශ්රියං ප්රාප්ය න ජහාති න හීයතේ ॥ 29॥
අප්යුන්මත්තාත්ප්රලපතෝ බාලාච්ච පරිසර්පතඃ ।
සර්වතඃ සාරමාදද්යාදශ්මභ්ය ඉව කාංචනම් ॥ 30॥
සුව්යාහෘතානි සුධියාං සුකෘතානි තතස්තතඃ ।
සංචින්වංධීර ආසීත ශිලා හාරී ශිලං යථා ॥ 31॥
ගංධේන ගාවඃ පශ්යංති වේදෛඃ පශ්යංති බ්රාහ්මණාඃ ।
චාරෛඃ පශ්යංති රාජානශ්චක්ෂුර්භ්යාමිතරේ ජනාඃ ॥ 32॥
භූයාංසං ලභතේ ක්ලේශං යා ගෞර්භවති දුර්දුහා ।
අථ යා සුදුහා රාජන්නෛව තාං විනයංත්යපි ॥ 33॥
යදතප්තං ප්රණමති න තත්සංතාපයංත්යපි ।
යච්ච ස්වයං නතං දාරු න තත්සන්නාමයංත්යපි ॥ 34॥
ඒතයෝපමයා ධීරඃ සන්නමේත බලීයසේ ।
ඉංද්රාය ස ප්රණමතේ නමතේ යෝ බලීයසේ ॥ 35॥
පර්ජන්යනාථාඃ පශවෝ රාජානෝ මිත්ර බාංධවාඃ ।
පතයෝ බාංධවාඃ ස්ත්රීණාං බ්රාහ්මණා වේද බාංධවාඃ ॥ 36॥
සත්යේන රක්ෂ්යතේ ධර්මෝ විද්යා යෝගේන රක්ෂ්යතේ ।
මෘජයා රක්ෂ්යතේ රූපං කුලං වෘත්තේන රක්ෂ්යතේ ॥ 37॥
මානේන රක්ෂ්යතේ ධාන්යමශ්වාන්රක්ෂ්යත්යනුක්රමඃ ।
අභීක්ෂ්ණදර්ශනාද්ගාවඃ ස්ත්රියෝ රක්ෂ්යාඃ කුචේලතඃ ॥ 38॥
න කුලං වෘත්ති හීනස්ය ප්රමාණමිති මේ මතිඃ ।
අංත්යේෂ්වපි හි ජාතානාං වෘත්තමේව විශිෂ්යතේ ॥ 39॥
ය ඊර්ෂ්යුඃ පරවිත්තේෂු රූපේ වීර්යේ කුලාන්වයේ ।
සුඛේ සෞභාග්යසත්කාරේ තස්ය ව්යාධිරනංතකඃ ॥ 40॥
අකාර්ය කරණාද්භීතඃ කාර්යාණාං ච විවර්ජනාත් ।
අකාලේ මංත්රභේදාච්ච යේන මාද්යේන්න තත්පිබේත් ॥ 41॥
විද්යාමදෝ ධනමදස්තෘතීයෝऽභිජනෝ මදඃ ।
ඒතේ මදාවලිප්තානාමේත ඒව සතාං දමාඃ ॥ 42॥
අසංතෝऽභ්යර්ථිතාඃ සද්භිඃ කිං චිත්කාර්යං කදා චන ।
මන්යංතේ සංතමාත්මානමසංතමපි විශ්රුතම් ॥ 43॥
ගතිරාත්මවතාං සංතඃ සංත ඒව සතාං ගතිඃ ।
අසතාං ච ගතිඃ සංතෝ න ත්වසංතඃ සතාං ගතිඃ ॥ 44॥
ජිතා සභා වස්ත්රවතා සමාශා ගෝමතා ජිතා ।
අධ්වා ජිතෝ යානවතා සර්වං ශීලවතා ජිතම් ॥ 45॥
ශීලං ප්රධානං පුරුෂේ තද්යස්යේහ ප්රණශ්යති ।
න තස්ය ජීවිතේනාර්ථෝ න ධනේන න බංධුභිඃ ॥ 46॥
ආඪ්යානාං මාංසපරමං මධ්යානාං ගෝරසෝත්තරම් ।
ලවණෝත්තරං දරිද්රාණාං භෝජනං භරතර්ෂභ ॥ 47॥
සංපන්නතරමේවාන්නං දරිද්රා භුංජතේ සදා ।
ක්ෂුත්ස්වාදුතාං ජනයති සා චාඪ්යේෂු සුදුර්ලභා ॥ 48॥
ප්රායේණ ශ්රීමතාං ලෝකේ භෝක්තුං ශක්තිර්න විද්යතේ ।
දරිද්රාණාං තු රාජේංද්ර අපි කාෂ්ඨං හි ජීර්යතේ ॥ 49॥
අවෘත්තිර්භයමංත්යානාං මධ්යානාං මරණාද්භයම් ।
උත්තමානාං තු මර්ත්යානාමවමානාත්පරං භයම් ॥ 50॥
ඓශ්වර්යමදපාපිෂ්ඨා මදාඃ පානමදාදයඃ ।
ඓශ්වර්යමදමත්තෝ හි නාපතිත්වා විබුධ්යතේ ॥ 51॥
ඉංද්රියෞරිංද්රියාර්ථේෂු වර්තමානෛරනිග්රහෛඃ ।
තෛරයං තාප්යතේ ලෝකෝ නක්ෂත්රාණි ග්රහෛරිව ॥ 52॥
යෝ ජිතඃ පංචවර්ගේණ සහජේනාත්ම කර්ශිනා ।
ආපදස්තස්ය වර්ධංතේ ශුක්ලපක්ෂ ඉවෝඩුරාඩ් ॥ 53॥
අවිජිත්ය ය ආත්මානමමාත්යාන්විජිගීෂතේ ।
අමිත්රාන්වාජිතාමාත්යඃ සෝऽවශඃ පරිහීයතේ ॥ 54॥
ආත්මානමේව ප්රථමං දේශරූපේණ යෝ ජයේත් ।
තතෝऽමාත්යානමිත්රාංශ්ච න මෝඝං විජිගීෂතේ ॥ 55॥
වශ්යේංද්රියං ජිතාමාත්යං ධෘතදංඩං විකාරිෂු ।
පරීක්ෂ්ය කාරිණං ධීරමත්යංතං ශ්රීර්නිෂේවතේ ॥ 56॥
රථඃ ශරීරං පුරුෂස්ය රාජන්
නාත්මා නියංතේංද්රියාණ්යස්ය චාශ්වාඃ ।
තෛරප්රමත්තඃ කුශලඃ සදශ්වෛර්
දාංතෛඃ සුඛං යාති රථීව ධීරඃ ॥ 57॥
ඒතාන්යනිගෘහීතානි ව්යාපාදයිතුමප්යලම් ।
අවිධේයා ඉවාදාංතා හයාඃ පථි කුසාරථිම් ॥ 58॥
අනර්ථමර්ථතඃ පශ්යන්නර්තං චෛවාප්යනර්ථතඃ ।
ඉංද්රියෛඃ ප්රසෘතෝ බාලඃ සුදුඃඛං මන්යතේ සුඛම් ॥ 59॥
ධර්මාර්ථෞ යඃ පරිත්යජ්ය ස්යාදිංද්රියවශානුගඃ ।
ශ්රීප්රාණධනදාරේභ්ය ක්ෂිප්රං ස පරිහීයතේ ॥ 60॥
අර්ථානාමීශ්වරෝ යඃ ස්යාදිංද්රියාණාමනීශ්වරඃ ।
ඉංද්රියාණාමනෛශ්වර්යාදෛශ්වර්යාද්භ්රශ්යතේ හි සඃ ॥ 61॥
ආත්මනාත්මානමන්විච්ඡේන්මනෝ බුද්ධීංද්රියෛර්යතෛඃ ।
ආත්මෛව හ්යාත්මනෝ බංධුරාත්මෛව රිපුරාත්මනඃ ॥ 62॥
ක්ෂුද්රාක්ෂේණේව ජාලේන ඣෂාවපිහිතාවුභෞ ।
කාමශ්ච රාජන්ක්රෝධශ්ච තෞ ප්රාජ්ඤානං විලුංපතඃ ॥ 63॥
සමවේක්ෂ්යේහ ධර්මාර්ථෞ සංභාරාන්යෝऽධිගච්ඡති ।
ස වෛ සංභෘත සංභාරඃ සතතං සුඛමේධතේ ॥ 64॥
යඃ පංචාභ්යංතරාඤ්ශත්රූනවිජිත්ය මතික්ෂයාන් ।
ජිගීෂති රිපූනන්යාන්රිපවෝऽභිභවංති තම් ॥ 65॥
දෘශ්යංතේ හි දුරාත්මානෝ වධ්යමානාඃ ස්වකර්ම භිඃ ।
ඉංද්රියාණාමනීශත්වාද්රාජානෝ රාජ්යවිභ්රමෛඃ ॥ 66॥
අසංත්යාගාත්පාපකෘතාමපාපාංස්
තුල්යෝ දංඩඃ ස්පෘශතේ මිශ්රභාවාත් ।
ශුෂ්කේණාර්ද්රං දහ්යතේ මිශ්රභාවාත්
තස්මාත්පාපෛඃ සහ සංධිං න කුර්යාත් ॥ 67॥
නිජානුත්පතතඃ ශත්රූන්පංච පංච ප්රයෝජනාන් ।
යෝ මෝහාන්න නිඝෘහ්ණාති තමාපද්ග්රසතේ නරම් ॥ 68॥
අනසූයාර්ජවං ශෞචං සංතෝෂඃ ප්රියවාදිතා ।
දමඃ සත්යමනායාසෝ න භවංති දුරාත්මනාම් ॥ 69॥
ආත්මජ්ඤානමනායාසස්තිතික්ෂා ධර්මනිත්යතා ।
වාක්චෛව ගුප්තා දානං ච නෛතාන්යංත්යේෂු භාරත ॥ 70॥
ආක්රෝශ පරිවාදාභ්යාං විහිංසංත්යබුධා බුධාන් ।
වක්තා පාපමුපාදත්තේ ක්ෂමමාණෝ විමුච්යතේ ॥ 71॥
හිංසා බලමසාධූනාං රාජ්ඤාං දංඩවිධිර්බලම් ।
ශුශ්රූෂා තු බලං ස්ත්රීණාං ක්ෂමාගුණවතාං බලම් ॥ 72॥
වාක්සංයමෝ හි නෘපතේ සුදුෂ්කරතමෝ මතඃ ।
අර්ථවච්ච විචිත්රං ච න ශක්යං බහුභාෂිතුම් ॥ 73॥
අභ්යාවහති කල්යාණං විවිධා වාක්සුභාෂිතා ।
සෛව දුර්භාෂිතා රාජන්නනර්ථායෝපපද්යතේ ॥ 74॥
සංරෝහති ශරෛර්විද්ධං වනං පරශුනා හතම් ।
වාචා දුරුක්තං බීභත්සං න සංරෝහති වාක්ක්ෂතම් ॥ 75॥
කර්ණිනාලීකනාරාචා නිර්හරංති ශරීරතඃ ।
වාක්ෂල්යස්තු න නිර්හර්තුං ශක්යෝ හෘදි ශයෝ හි සඃ ॥ 76॥
වාක්සායකා වදනාන්නිෂ්පතංති
යෛරාහතඃ ශෝචති රත්ර්යහානි ।
පරස්ය නාමර්මසු තේ පතංති
තාන්පංඩිතෝ නාවසෘජේත්පරේෂු ॥ 77॥
යස්මෛ දේවාඃ ප්රයච්ඡංති පුරුෂාය පරාභවම් ।
බුද්ධිං තස්යාපකර්ෂංති සෝऽපාචීනානි පශ්යති ॥ 78॥
බුද්ධෞ කලුෂ භූතායාං විනාශේ ප්රත්යුපස්ථිතේ ।
අනයෝ නයසංකාශෝ හෘදයාන්නාපසර්පති ॥ 79॥
සේයං බුද්ධිඃ පරීතා තේ පුත්රාණාං තව භාරත ।
පාංඩවානාං විරෝධේන න චෛනාං අවබුධ්යසේ ॥ 80॥
රාජා ලක්ෂණසංපන්නස්ත්රෛලෝක්යස්යාපි යෝ භවේත් ।
ශිෂ්යස්තේ ශාසිතා සෝऽස්තු ධෘතරාෂ්ට්ර යුධිෂ්ඨිරඃ ॥ 81॥
අතීව සර්වාන්පුත්රාංස්තේ භාගධේය පුරස්කෘතඃ ।
තේජසා ප්රජ්ඤයා චෛව යුක්තෝ ධර්මාර්ථතත්ත්වවිත් ॥ 82॥
ආනෘශංස්යාදනුක්රෝශාද්යෝऽසෞ ධර්මභෘතාං වරඃ ।
ගෞරවාත්තව රාජේංද්ර බහූන්ක්ලේශාංස්තිතික්ෂති ॥ 83॥
॥ ඉති ශ්රීමහාභාරතේ උද්යෝගපර්වණි ප්රජාගරපර්වණි
විදුරනීතිවාක්යේ චතුස්ත්රිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 34॥
Browse Related Categories:
