అథ సమాధిపాదః ।

అథ యోగానుశాసనమ్ ॥ 1 ॥

యోగశ్చిత్తవృత్తి నిరోధః ॥ 2 ॥

తదా ద్రష్టుః స్వరూపేఽవస్థానమ్ ॥ 3 ॥

వృత్తి సారూప్యమితరత్ర ॥ 4 ॥

వృత్తయః పంచతయ్యః క్లిష్టాఽక్లిష్టాః ॥ 5 ॥

ప్రమాణ విపర్యయ వికల్ప నిద్రా స్మృతయః ॥ 6 ॥

ప్రత్యక్షానుమానాగమాః ప్రమాణాని ॥ 7 ॥

విపర్యయో మిథ్యాజ్ఞానమతద్రూప ప్రతిష్ఠమ్ ॥ 8 ॥

శబ్దజ్ఞానానుపాతీ వస్తుశూన్యో వికల్పః ॥ 9 ॥

అభావ ప్రత్యయాలంబనా వృత్తిర్నిద్రా ॥ 10 ॥

అనుభూత విషయాసంప్రమోషః స్మృతిః ॥ 11 ॥

అభ్యాస వైరాగ్యాభ్యాం తన్నిరోధః ॥ 12 ॥

తత్ర స్థితౌ యత్నోఽభ్యాసః ॥ 13 ॥

స తు దీర్ఘకాల నైరంతర్య సత్కారాసేవితో దృఢభూమిః ॥ 14 ॥

దృష్టానుశ్రవిక విషయ వితృష్ణస్య వశీకారసంజ్ఞా వైరాగ్యమ్ ॥ 15 ॥

తత్పరం పురుషఖ్యాతే-ర్గుణవైతృష్ణ్యమ్ ॥ 16 ॥

వితర్క విచారానందాస్మితారూపానుగమాత్ సంప్రజ్ఞాతః ॥ 17 ॥

విరామప్రత్యయాభ్యాసపూర్వః సంస్కారశేషోఽన్యః ॥ 18 ॥

భవప్రత్యయో విదేహప్రకృతిలయానామ్ ॥ 19 ॥

శ్రద్ధా వీర్య స్మృతి సమాధిప్రజ్ఞా పూర్వక ఇతరేషామ్ ॥ 20 ॥

తీవ్రసంవేగానామాసన్నః ॥ 21 ॥

మృదుమధ్యాధిమాత్రత్వాత్తతోఽపి విశేషః ॥ 22 ॥

ఈశ్వరప్రణిధానాద్వా ॥ 23 ॥

క్లేశ కర్మ విపాకాశయైరపరామృష్టః పురుషవిశేష ఈశ్వరః ॥ 24 ॥

తత్ర నిరతిశయం సర్వజ్ఞబీజమ్ ॥ 25 ॥

స ఏషః పూర్వేషామపి గురుః కాలేనానవచ్ఛేదాత్ ॥ 26 ॥

తస్య వాచకః ప్రణవః ॥ 27 ॥

తజ్జపస్తదర్థభావనమ్ ॥ 28 ॥

తతః ప్రత్యక్చేతనాధిగమోఽప్యంతరాయాభావశ్చ ॥ 29 ॥

వ్యాధి స్త్యాన సంశయ ప్రమాదాలస్యావిరతి భ్రాంతి
దర్శనాలబ్ధభూమికత్వానవస్థితత్వాని చిత్తవిక్షేపాస్తేంఽతరాయాః ॥ 30 ॥

దుఃఖ దౌర్మనస్యాంగమేజయత్వ శ్వాసప్రశ్వాసా విక్షేపసహభువః ॥ 31 ॥

తత్ప్రతిషేధార్థమేకతత్త్వాభ్యాసః ॥ 32 ॥

మైత్రీ కరుణా ముదితోపేక్షాణాం సుఖ దుఃఖ పుణ్యాపుణ్య విషయాణాం-భావనాతశ్చిత్తప్రసాదనమ్ ॥ 33 ॥

ప్రచ్ఛర్దన విధారణాభ్యాం వా ప్రాణస్య ॥ 34 ॥

విషయవతీ వా ప్రవృత్తిరుత్పన్నా మనసః స్థితి నిబంధినీ ॥ 35 ॥

విశోకా వా జ్యోతిష్మతీ ॥ 36 ॥

వీతరాగ విషయం వా చిత్తమ్ ॥ 37 ॥

స్వప్న నిద్రా జ్ఞానాలంబనం వా ॥ 38 ॥

యథాభిమతధ్యానాద్వా ॥ 39 ॥

పరమాణు పరమ మహత్త్వాంతోఽస్య వశీకారః ॥ 40 ॥

క్షీణవృత్తేరభిజాతస్యేవ మణేర్గ్రహీతృగ్రహణ గ్రాహ్యేషు తత్స్థ తదంజనతా సమాపత్తిః ॥ 41 ॥

తత్ర శబ్దార్థ జ్ఞాన వికల్పైః సంకీర్ణా సవితర్కా సమాపత్తిః ॥ 42 ॥

స్మృతి పరిశుద్ధౌ స్వరూప శూన్యేవార్థ మాత్రనిర్భాసా నిర్వితర్కా ॥ 43 ॥

ఏతయైవ సవిచారా నిర్విచారా చ సూక్ష్మవిషయా వ్యాఖ్యాతా ॥ 44 ॥

సూక్ష్మ విషయత్వం చాలింగపర్యవసానమ్ ॥ 45 ॥

తా ఏవ సబీజః సమాధిః ॥ 46 ॥

నిర్విచార వైశారాద్యేఽధ్యాత్మప్రసాదః ॥ 47 ॥

ఋతంభరా తత్ర ప్రజ్ఞా ॥ 48 ॥

శ్రుతానుమాన ప్రజ్ఞాభ్యామన్యవిషయా విశేషార్థత్వాత్ ॥ 49 ॥

తజ్జః సంస్కారోఽన్యసంస్కార ప్రతిబంధీ ॥ 50 ॥

తస్యాపి నిరోధే సర్వనిరోధాన్నిర్బీజస్సమాధిః ॥ 51 ॥

ఇతి పాతంజలయోగదర్శనే సమాధిపాదో నామ ప్రథమః పాదః ।