॥ ఇతి శ్రీమహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి
విదురవాక్యే అష్టత్రింశోఽధ్యాయః ॥
విదుర ఉవాచ ।
ఊర్ధ్వం ప్రాణా హ్యుత్క్రామన్తి యూనః స్థవిర ఆయతి ।
ప్రత్యుత్థానాభివాదాభ్యాం పునస్తాన్పతిపద్యతే ॥ 1॥
పీఠం దత్త్వా సాధవేఽభ్యాగతాయ
ఆనీయాపః పరినిర్ణిజ్య పాదౌ ।
సుఖం పృష్ట్వా ప్రతివేద్యాత్మ సంస్థం
తతో దద్యాదన్నమవేక్ష్య ధీరః ॥ 2॥
యస్యోదకం మధుపర్కం చ గాం చ
న మన్త్రవిత్ప్రతిగృహ్ణాతి గేహే ।
లోభాద్భయాదర్థకార్పణ్యతో వా
తస్యానర్థం జీవితమాహురార్యాః ॥ 3॥
చికిత్సకః శక్య కర్తావకీర్ణీ
స్తేనః క్రూరో మద్యపో భ్రూణహా చ ।
సేనాజీవీ శ్రుతివిక్రాయకశ్ చ
భృశం ప్రియోఽప్యతిథిర్నోదకార్హః ॥ 4॥
అవిక్రేయం లవణం పక్వమన్నం దధి
క్షీరం మధు తైలం ఘృతం చ ।
తిలా మాంసం మూలఫలాని శాకం
రక్తం వాసః సర్వగన్ధా గుడశ్ చ ॥ 5॥
అరోషణో యః సమలోష్ట కాఞ్చనః
ప్రహీణ శోకో గతసన్ధి విగ్రహః ।
నిన్దా ప్రశంసోపరతః ప్రియాప్రియే
చరన్నుదాసీనవదేష భిక్షుకః ॥ 6॥
నీవార మూలేఙ్గుద శాకవృత్తిః
సుసంయతాత్మాగ్నికార్యేష్వచోద్యః ।
వనే వసన్నతిథిష్వప్రమత్తో
ధురన్ధరః పుణ్యకృదేష తాపసః ॥ 7॥
అపకృత్వా బుద్ధిమతో దూరస్థోఽస్మీతి నాశ్వసేత్ ।
దీర్ఘౌ బుద్ధిమతో బాహూ యాభ్యాం హింసతి హింసితః ॥ 8॥
న విశ్వసేదవిశ్వస్తే విశ్వస్తే నాతివిశ్వసేత్ ।
విశ్వాసాద్భయముత్పన్నం మూలాన్యపి నికృన్తతి ॥ 9॥
అనీర్ష్యుర్గుప్తదారః స్యాత్సంవిభాగీ ప్రియంవదః ।
శ్లక్ష్ణో మధురవాక్స్త్రీణాం న చాసాం వశగో భవేత్ ॥ 10॥
పూజనీయా మహాభాగాః పుణ్యాశ్చ గృహదీప్తయః ।
స్త్రియః శ్రియో గృహస్యోక్తాస్తస్మాద్రక్ష్యా విశేషతః ॥ 11॥
పితురన్తఃపురం దద్యాన్మాతుర్దద్యాన్మహానసమ్ ।
గోషు చాత్మసమం దద్యాత్స్వయమేవ కృషిం వ్రజేత్ ।
భృత్యైర్వణిజ్యాచారం చ పుత్రైః సేవేత బ్రాహ్మణాన్ ॥ 12॥
అద్భ్యోఽగ్నిర్బ్రహ్మతః క్షత్రమశ్మనో లోహముత్థితమ్ ।
తేషాం సర్వత్రగం తేజః స్వాసు యోనిషు శామ్యతి ॥ 13॥
నిత్యం సన్తః కులే జాతాః పావకోపమ తేజసః ।
క్షమావన్తో నిరాకారాః కాష్ఠేఽగ్నిరివ శేరతే ॥ 14॥
యస్య మన్త్రం న జానన్తి బాహ్యాశ్చాభ్యన్తరాశ్ చ యే ।
స రాజా సర్వతశ్చక్షుశ్చిరమైశ్వర్యమశ్నుతే ॥ 15॥
కరిష్యన్న ప్రభాషేత కృతాన్యేవ చ దర్శయేత్ ।
ధర్మకామార్థ కార్యాణి తథా మన్త్రో న భిద్యతే ॥ 16॥
One should never speak of what one intends to do in respect of virtue, profit and pleasure, let it not be revealed till it is done. Don't let your counsels be divulged to others.
గిరిపృష్ఠముపారుహ్య ప్రాసాదం వా రహోగతః ।
అరణ్యే నిఃశలాకే వా తత్ర మన్త్రో విధీయతే ॥ 17॥
నాసుహృత్పరమం మన్త్రం భారతార్హతి వేదితుమ్ ।
అపణ్డితో వాపి సుహృత్పణ్డితో వాప్యనాత్మవాన్ ।
అమాత్యే హ్యర్థలిప్సా చ మన్త్రరక్షణమేవ చ ॥ 18॥
కృతాని సర్వకార్యాణి యస్య వా పార్షదా విదుః ।
గూఢమన్త్రస్య నృపతేస్తస్య సిద్ధిరసంశయమ్ ॥ 19॥
అప్రశస్తాని కర్మాణి యో మోహాదనుతిష్ఠతి ।
స తేషాం విపరిభ్రంశే భ్రశ్యతే జీవితాదపి ॥ 20॥
కర్మణాం తు ప్రశస్తానామనుష్ఠానం సుఖావహమ్ ।
తేషామేవాననుష్ఠానం పశ్చాత్తాపకరం మహత్ ॥ 21॥
స్థానవృద్ధ క్షయజ్ఞస్య షాడ్గుణ్య విదితాత్మనః ।
అనవజ్ఞాత శీలస్య స్వాధీనా పృథివీ నృప ॥ 22॥
అమోఘక్రోధహర్షస్య స్వయం కృత్యాన్వవేక్షిణః ।
ఆత్మప్రత్యయ కోశస్య వసుధేయం వసున్ధరా ॥ 23॥
నామమాత్రేణ తుష్యేత ఛత్రేణ చ మహీపతిః ।
భృత్యేభ్యో విసృజేదర్థాన్నైకః సర్వహరో భవేత్ ॥ 24॥
బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణం వేద భర్తా వేద స్త్రియం తథా ।
అమాత్యం నృపతిర్వేద రాజా రాజానమేవ చ ॥ 25॥
న శత్రురఙ్కమాపన్నో మోక్తవ్యో వధ్యతాం గతః ।
అహతాద్ధి భయం తస్మాజ్జాయతే నచిరాదివ ॥ 26॥
దైవతేషు చ యత్నేన రాజసు బ్రాహ్మణేషు చ ।
నియన్తవ్యః సదా క్రోధో వృద్ధబాలాతురేషు చ ॥ 27॥
నిరర్థం కలహం ప్రాజ్ఞో వర్జయేన్మూఢ సేవితమ్ ।
కీర్తిం చ లభతే లోకే న చానర్థేన యుజ్యతే ॥ 28॥
ప్రసాదో నిష్ఫలో యస్య క్రోధశ్చాపి నిరర్థకః ।
న తం భర్తారమిచ్ఛన్తి షణ్ఢం పతిమివ స్త్రియః ॥ 29॥
న బుద్ధిర్ధనలాభాయ న జాడ్యమసమృద్ధయే ।
లోకపర్యాయ వృత్తాన్తం ప్రాజ్ఞో జానాతి నేతరః ॥ 30॥
విద్యా శీలవయోవృద్ధాన్బుద్ధివృద్ధాంశ్చ భారత ।
ధనాభిజన వృద్ధాంశ్చ నిత్యం మూఢోఽవమన్యతే ॥ 31॥
అనార్య వృత్తమప్రాజ్ఞమసూయకమధార్మికమ్ ।
అనర్థాః క్షిప్రమాయాన్తి వాగ్దుష్టం క్రోధనం తథా ॥ 32॥
అవిసంవాదనం దానం సమయస్యావ్యతిక్రమః ।
ఆవర్తయన్తి భూతాని సమ్యక్ప్రణిహితా చ వాక్ ॥ 33॥
అవిసంవాదకో దక్షః కృతజ్ఞో మతిమానృజుః ।
అపి సఙ్క్షీణ కోశోఽపి లభతే పరివారణమ్ ॥ 34॥
ధృతిః శమో దమః శౌచం కారుణ్యం వాగనిష్ఠురా ।
మిత్రాణాం చానభిద్రోహః సతైతాః సమిధః శ్రియః ॥ 35॥
అసంవిభాగీ దుష్టాత్మా కృతఘ్నో నిరపత్రపః ।
తాదృఙ్నరాధమో లోకే వర్జనీయో నరాధిప ॥ 36॥
న స రాత్రౌ సుఖం శేతే స సర్ప ఇవ వేశ్మని ।
యః కోపయతి నిర్దోషం స దోషోఽభ్యన్తరం జనమ్ ॥ 37॥
యేషు దుష్టేషు దోషః స్యాద్యోగక్షేమస్య భారత ।
సదా ప్రసాదనం తేషాం దేవతానామివాచరేత్ ॥ 38॥
యేఽర్థాః స్త్రీషు సమాసక్తాః ప్రథమోత్పతితేషు చ ।
యే చానార్య సమాసక్తాః సర్వే తే సంశయం గతాః ॥ 39॥
యత్ర స్త్రీ యత్ర కితవో యత్ర బాలోఽనుశాస్తి చ ।
మజ్జన్తి తేఽవశా దేశా నద్యామశ్మప్లవా ఇవ ॥ 40॥
ప్రయోజనేషు యే సక్తా న విశేషేషు భారత ।
తానహం పణ్డితాన్మన్యే విశేషా హి ప్రసఙ్గినః ॥ 41॥
యం ప్రశంసన్తి కితవా యం ప్రశంసన్తి చారణాః ।
యం ప్రశంసన్తి బన్ధక్యో న స జీవతి మానవః ॥ 42॥
హిత్వా తాన్పరమేష్వాసాన్పాణ్డవానమితౌజసః ।
ఆహితం భారతైశ్వర్యం త్వయా దుర్యోధనే మహత్ ॥ 43॥
తం ద్రక్ష్యసి పరిభ్రష్టం తస్మాత్త్వం నచిరాదివ ।
ఐశ్వర్యమదసమ్మూఢం బలిం లోకత్రయాదివ ॥ 44॥
॥ ఇతి శ్రీమహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి
విదురవాక్యే అష్టత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 38॥
Browse Related Categories:
