ശംഭുസ്വയംഭുഹരയോ ഹരിണേക്ഷണാനാം
യേനാക്രിയംത സതതം ഗൃഹകുംഭദാസാഃ ।
വാചാം അഗോചരചരിത്രവിചിത്രിതായ
തസ്മൈ നമോ ഭഗവതേ മകരധ്വജായ ॥ 2.1 ॥
സ്മിതേന ഭാവേന ച ലജ്ജയാ ഭിയാ
പരാണ്മുഖൈരര്ധകടാക്ഷവീക്ഷണൈഃ ।
വചോഭിരീര്ഷ്യാകലഹേന ലീലയാ
സമസ്തഭാവൈഃ ഖലു ബംധനം സ്ത്രിയഃ ॥ 2.2 ॥
ഭ്രൂചാതുര്യാത്കുഷ്ചിതാക്ഷാഃ കടാക്ഷാഃ
സ്നിഗ്ധാ വാചോ ലജ്ജിതാംതാശ്ച ഹാസാഃ ।
ലീലാമംദം പ്രസ്ഥിതം ച സ്ഥിതം ച
സ്ത്രീണാം ഏതദ്ഭൂഷണം ചായുധം ച ॥ 2.3 ॥
ക്വചിത്സഭ്രൂഭംഗൈഃ ക്വചിദപി ച ലജ്ജാപരിഗതൈഃ
ക്വചിദ്ഭൂരിത്രസ്തൈഃ ക്വചിദപി ച ലീലാവിലലിതൈഃ ।
കുമാരീണാം ഏതൈര്മദനസുഭഗൈര്നേത്രവലിതൈഃ
സ്ഫുരന്നീലാബ്ജാനാം പ്രകരപരികീര്ണാ ഇവ ദിശഃ ॥ 2.4 ॥
വക്ത്രം ചംദ്രവികാസി പംകജപരീഹാസക്ഷമേ ലോചനേ
വര്ണഃ സ്വര്ണം അപാകരിഷ്ണുരലിനീജിഷ്ണുഃ കചാനാം ചയഃ ।
ബക്ഷോജാവിഭകുംഭവിഭ്രമഹരൌ ഗുർവീ നിതംബസ്ഥലീ
വാചാം ഹാരി ച മാര്ദവം യുവതീഷു സ്വാഭാവികം മംഡനമ് ॥ 2.5 ॥
സ്മിതകിംചിന്മുഗ്ധം സരലതരലോ ദൃഷ്ടിവിഭവഃ
പരിസ്പംദോ വാചാം അഭിനവവിലാസോക്തിസരസഃ ।
ഗതാനാം ആരംഭഃ കിസലയിതലീലാപരികരഃ
സ്പൃശംത്യാസ്താരുണ്യം കിം ഇവ ന ഹി രമ്യം മൃഗദൃശഃ ॥ 2.6 ॥
ദ്രഷ്ടവ്യേഷു കിം ഉത്തമം മൃഗദൃശഃ പ്രേമപ്രസന്നം മുഖം
ഘ്രാതവേഷ്വപി കിം തദ്ആസ്യപവനഃ ശ്രവ്യേഷു കിം തദ്വചഃ ।
കിം സ്വാദ്യേഷു തദ്ഓഷ്ഠപല്ലവരസഃ സ്പൃശ്യേഷു കിം തദ്വപുര്ധ്യേയം
കിം നവയൌവനേ സഹൃദയൈഃ സർവത്ര തദ്വിഭ്രമാഃ ॥ 2.7 ॥
ഏതാശ്ചലദ്വലയസംഹതിമേഖലോത്ഥഝംകാര
നൂപുരപരാജിതരാജഹംസ്യഃ ।
കുർവംതി കസ്യ ന മനോ വിവശം തരുണ്യോ
വിത്രസ്തമുഗ്ധഹരിണീസദൃശൈഃ കടാക്ഷൈഃ ॥ 2.8 ॥
കുംകുമപംകകലംകിതദേഹാ
ഗൌരപയോധരകംപിതഹാരാ ।
നൂപുരഹംസരണത്പദ്മാ
കം ന വശീകുരുതേ ഭുവി രാമാ ॥ 2.9 ॥
നൂനം ഹി തേ കവിവരാ വിപരീതവാചോ
യേ നിത്യം ആഹുരബലാ ഇതി കാമിനീസ്താഃ ।
യാഭിർവിലോലിതരതാരകദൃഷ്ടിപാതൈഃ
ശക്രാദയോഽപി വിജിതാസ്ത്വബലാഃ കഥം താഃ ॥ 2.10 ॥
നൂനം ആജ്ഞാകരസ്തസ്യാഃ സുഭ്രുവോ മകരധ്വജഃ ।
യതസ്തന്നേത്രസംചാരസൂചിതേഷു പ്രവര്തതേ ॥ 2.11 ॥
കേശാഃ സംയമിനഃ ശ്രുതേരപി പരം പാരം ഗതേ ലോചനേ
അംതർവക്ത്രം അപി സ്വഭാവശുചിഭീഃ കീര്ണം ദ്വിജാനാം ഗണൈഃ ।
മുക്താനാം സതതാധിവാസരുചിരൌ വക്ഷോജകുംഭാവിമാവിത്ഥം
തന്വി വപുഃ പ്രശാംതം അപി തേരാഗം കരോത്യേവ നഃ ॥ 2.12 ॥
മുഗ്ധേ ധാനുഷ്കതാ കേയം അപൂർവാ ത്വയി ദൃശ്യതേ ।
യയാ വിധ്യസി ചേതാംസി ഗുണൈരേവ ന സായകൈഃ ॥ 2.13 ॥
സതി പ്രദീപേ സത്യഗ്നൌ സത്സു താരാരവീംദുഷു ।
വിനാ മേ മൃഗശാവാക്ഷ്യാ തമോഭൂതം ഇദം ജഗഥ് ॥ 2.14 ॥
ഉദ്വൃത്തഃ സ്തനഭാര ഏഷ തരലേ നേത്രേ ചലേ ഭ്രൂലതേ
രാഗാധിഷ്ഠിതം ഓഷ്ഠപല്ലവം ഇദം കുർവംതു നാമ വ്യഥാമ് ।
സൌഭാഗ്യാക്ഷരമാലികേവ ലിഖിതാ പുഷ്പായുധേന സ്വയം
മധ്യസ്ഥാപി കരോതി താപം അധികം രൌമ്ആവലിഃ കേന സാ ॥ 2.15 ॥
മുഖേന ചംദ്രകാംതേന മഹാനീലൈഃ ശിരോരുഹൈഃ ।
കരാഭ്യാം പദ്മരാഗാഭ്യാം രേജേ രത്നമയീവ സാ ॥ 2.16 ॥
ഗുരുണാ സ്തനഭാരേണ മുഖചംദ്രേണ ഭാസ്വതാ ।
ശനൈശ്ചരാഭ്യാം പാദാഭ്യാം രേജേ ഗ്രഹമയീവ സാ ॥ 2.17 ॥
തസ്യാഃ സ്തനൌ യദി ഘനൌ ജഘനം ച ഹാരി
വക്ത്രം ച ചാരു തവ ചിത്ത കിം ആകുലത്വമ് ।
പുണ്യം കുരുഷ്വ യദി തേഷു തവാസ്തി വാംഛാ
പുണ്യൈർവിനാ ന ഹി ഭവംതി സമീഹിതാര്ഥാഃ ॥ 2.18 ॥
ഇമേ താരുണ്യശ്രീനവപരിമലാഃ പ്രൌഢസുരതപ്രതാപ
പ്രാരംഭാഃ സ്മരവിജയദാനപ്രതിഭുവഃ ।
ചിരം ചേതശ്ചോരാ അഭിനവവികാരൈകഗുരവോ
വിലാസവ്യാപാരാഃ കിം അപി വിജയംതേ മൃഗദൃശാമ് ॥ 2.19 ॥
പ്രണയമധുരാഃ പ്രേമോദ്ഗാരാ രസാശ്രയതാം ഗതാഃ
ഫണിതിമധുരാ മുഗ്ധപ്രായാഃ പ്രകാശിതസമ്മദാഃ ।
പ്രകൃതിസുഭഗാ വിസ്രംഭാര്ദ്രാഃ സ്മരോദയദായിനീ
രഹസി കിം അപി സ്വൈരാലാപാ ഹരംതി മൃഗീദൃശാമ് ॥ 2.20 ॥
വിശ്രമ്യ വിശ്രമ്യ വനദ്രുമാണാം
ഛായാസു തന്വീ വിചചാര കാചിത് ।
സ്തനോത്തരീയേണ കരോദ്ധൃതേന
നിവാരയംതീ ശശിനോ മയൂഖാന് ॥ 2.21 ॥
അദര്ശനേ ദര്ശനമാത്രകാമാ
ദൃഷ്ട്വാ പരിഷ്വംഗസുഖൈകലോലാ ।
ആലിംഗിതായാം പുനരായതാക്ഷ്യാമാശാസ്മഹേ
വിഗ്രഹയോരഭേദമ് ॥ 2.22 ॥
മാലതീ ശിരസി ജൃംഭണം മുഖേ
ചംദനം വപുഷി കുംകുമാവിലമ് ।
വക്ഷസി പ്രിയതമാ മദാലസാ
സ്വര്ഗ ഏഷ പരിശിഷ്ട ആഗമഃ ॥ 2.23 ॥
പ്രാങ്മാം ഏതി മനാഗനാഗതരസം ജാതാഭിലാഷാം തതഃ
സവ്രീഡം തദനു ശ്ലഥോദ്യമം അഥ പ്രധ്വസ്തധൈര്യം പുനഃ ।
പ്രേമാര്ദ്രം സ്പൃഹണീയനിര്ഭരരഹഃ ക്രീഡാപ്രഗല്ഭം തതോ
നിഃസംഗാംഗവികര്ഷണാധികസുഖരമ്യം കുലസ്ത്രീരതമ് ॥ 2.24 ॥
ഉരസി നിപതിതാനാം സ്രസ്തധമ്മില്ലകാനാം
മുകുലിതനയനാനാം കിംചിദ്ഉന്മീലിതാനാമ് ।
ഉപരി സുരതഖേദസ്വിന്നഗംഡസ്ഥലാനാമധര
മധു വധൂനാം ഭാഗ്യവംതഃ പിബംതി ॥ 2.25 ॥
ആമീലിതനയനാനാം യഃ
സുരതരസോഽനു സംവിദം ഭാതി ।
മിഥുരൈര്മിഥോഽവധാരിതമവിതഥമ്
ഇദം ഏവ കാമനിര്ബര്ഹണമ് ॥ 2.26 ॥
ഇദം അനുചിതം അക്രമശ്ച പുംസാം
യദിഹ ജരാസ്വപി മന്മഥാ വികാരാഃ ।
തദപി ച ന കൃതം നിതംബിനീനാം
സ്തനപതനാവധി ജീവിതം രതം വാ ॥ 2.27 ॥
രാജസ്തൃഷ്ണാംബുരാശേര്ന ഹി ജഗതി ഗതഃ കശ്ചിദേവാവസാനം
കോ വാര്ഥോഽര്ഥൈഃ പ്രഭൂതൈഃ സ്വവപുഷി ഗലിതേ യൌവനേ സാനുരാഗേ ।
ഗച്ഛാമഃ സദ്മ യാവദ്വികസിതനയനേംദീവരാലോകിനീനാമാക്രമ്യാക്രമ്യ
രൂപം ഝടിതി ന ജരയാ ലുപ്യതേ പ്രേയസീനാമ് ॥ 2.28 ॥
രാഗസ്യാഗാരം ഏകം നരകശതമഹാദുഃഖസംപ്രാപ്തിഹേതുര്മോഹസ്യോത്പത്തി
ബീജം ജലധരപടലം ജ്ഞാനതാരാധിപസ്യ ।
കംദര്പസ്യൈകമിത്രം പ്രകടിതവിവിധസ്പഷ്ടദോഷപ്രബംധം
ലോകേഽസ്മിന്ന ഹ്യര്ഥവ്രജകുലഭവനയൌവനാദന്യദസ്തി ॥ 2.29 ॥
ശൃംഗാരദ്രുമനീരദേ പ്രസൃമരക്രീഡാരസസ്രോതസി
പ്രദ്യുമ്നപ്രിയബാംധവേ ചതുരവാങ്മുക്താഫലോദന്വതി ।
തന്വീനേത്രചകോരപാവനവിധൌ സൌഭാഗ്യലക്ഷ്മീനിധൌ
ധന്യഃ കോഽപി ന വിക്രിയാം കലയതി പ്രാപ്തേ നവേ യൌവനേ ॥ 2.30 ॥
സംസാരേഽസ്മിന്നസാരേ കുനൃപതിഭവനദ്വാരസേവാകലംകവ്യാസംഗ
വ്യസ്തധൈര്യം കഥം അമലധിയോ മാനസം സംവിദധ്യുഃ ।
യദ്യേതാഃ പ്രോദ്യദ്ഇംദുദ്യുതിനിചയഭൃതോ ന സ്യുരംഭോജനേത്രാഃ
പ്രേംഖത്കാംചീകലാപാഃ സ്തനഭരവിനമന്മധ്യഭാജസ്തരുണ്യഃ ॥ 2.31 ॥
സിദ്ധാധ്യാസിതകംദരേ ഹരവൃഷസ്കംധാവരുഗ്ണദ്രുമേ
ഗംഗാധൌതശിലാതലേ ഹിമവതഃ സ്ഥാനേ സ്ഥിതേ ശ്രേയസി ।
കഃ കുർവീത ശിരഃ പ്രണാമമലിനം മ്ലാനം മനസ്വീ ജനോ
യദ്വിത്രസ്തകുരംഗശാവനയനാ ന സ്യുഃ സ്മരാസ്ത്രം സ്ത്രിയഃ ॥ 2.32 ॥
സംസാര തവ പര്യംതപദവീ ന ദവീയസീ ।
അംതരാ ദുസ്തരാ ന സ്യുര്യദി തേ മദിരേക്ഷണാമ് ॥ 2.33 ॥
ദിശ വനഹരിണീഭ്യോ വംശകാംഡച്ഛവീനാം
കവലം ഉപലകോടിച്ഛിന്നമൂലം കുശാനാമ് ।
ശകയുവതികപോലാപാംഡുതാംബൂലവല്ലീദലമ്
അരുണനഖാഗ്രൈഃ പാടിതം വാ വധൂഭ്യഃ ॥ 2.34 ॥
അസാരാഃ സർവേ തേ വിരതിവിരസാഃ പാപവിഷയാ
ജുഗുപ്സ്യംതാം യദ്വാ നനു സകലദോഷാസ്പദം ഇതി ।
തഥാപ്യേതദ്ഭൂമൌ നഹി പരഹിതാത്പുണ്യം അധികം
ന ചാസ്മിന്സംസാരേ കുവലയദൃശോ രമ്യം അപരമ് ॥ 2.35 ॥
ഏതത്കാമഫലോ ലോകേ യദ്ദ്വയോരേകചിത്തതാ ।
അന്യചിത്തകൃതേ കാമേ ശവയോരിവ സംഗമഃ ॥ 2.351 ॥
മാത്സര്യം ഉത്സാര്യ വിചാര്യ കാര്യമാര്യാഃ
സമര്യാദം ഇദം വദംതു ।
സേവ്യാ നിതംബാഃ കിം ഉ ഭൂധരാണാമത
സ്മരസ്മേരവിലാസിനീനാമ് ॥ 2.36 ॥
സംസാരേ സ്വപ്നസാരേ പരിണതിതരലേ ദ്വേ ഗതീ പംഡിതാനാം
തത്ത്വജ്ഞാനാമൃതാംഭഃപ്ലവലലിതധിയാം യാതു കാലഃ കഥംചിത് ।
നോ ചേന്മുഗ്ധാംഗനാനാം സ്തനജഘനഘനാഭോഗസംഭോഗിനീനാം
സ്ഥൂലോപസ്ഥസ്ഥലീഷു സ്ഥഗിതകരതലസ്പര്ശലീലോദ്യമാനാമ് ॥ 2.37 ॥
ആവാസഃ ക്രിയതാം ഗംഗേ പാപഹാരിണി വാരിണി ।
സ്തനദ്വയേ തരുണ്യാ വാ മനോഹാരിണി ഹാരിണി ॥ 2.38 ॥
കിം ഇഹ ബഹുഭിരുക്തൈര്യുക്തിശൂന്യൈഃ പ്രലാപൈര്ദ്വയമ്
ഇഹ പുരുഷാണാം സർവദാ സേവനീയമ് ।
അഭിനവമദലീലാലാലസം സുംദരീണാം
സ്തനഭരപരിഖിന്നം യൌവനം വാ വനം വാ ॥ 2.39 ॥
സത്യം ജനാ വച്മി ന പക്ഷപാതാല്
ലോകേഷു സപ്തസ്വപി തഥ്യം ഏതത് ।
നാന്യന്മനോഹാരി നിതംബിനീഭ്യോ
ദുഃഖൈകഹേതുര്ന ച കശ്ചിദന്യഃ ॥ 2.40 ॥
കാംതേത്യുത്പലലോചനേതി വിപുലശ്രോണീഭരേത്യുന്നമത്പീനോത്തുംഗ
പയോധരേതി സമുഖാംഭോജേതി സുഭ്രൂരിതി ।
ദൃഷ്ട്വാ മാദ്യതി മോദതേഽഭിരമതേ പ്രസ്തൌതി വിദ്വാനപി
പ്രത്യക്ഷാശുചിഭസ്ത്രികാം സ്ത്രിയം അഹോ മോഹസ്യ ദുശ്ചേഷ്ടിതമ് ॥ 2.41 ॥
സ്മൃതാ ഭവതി താപായ ദൃഷ്ടാ ചോന്മാദകാരിണീ ।
സ്പൃഷ്ടാ ഭവതി മോഹായ സാ നാമ ദയിതാ കഥമ് ॥ 2.42 ॥
താവദേവാമൃതമയീ യാവല്ലോചനഗോചരാ ।
ചക്ഷുഷ്പഥാദതീതാ തു വിഷാദപ്യതിരിച്യതേ ॥ 2.43 ॥
നാമൃതം ന വിഷം കിംചിദേതാം മുക്ത്വാ നിതംബിനീമ് ।
സൈവാമൃതലതാ രക്താ വിരക്താ വിഷവല്ലരീ ॥ 2.44 ॥
ആവര്തഃ സംശയാനാം അവിനയഭുവനം പട്ടണം സാഹസാനാം
ദോഷാണാം സന്നിധാനം കപടശതമയം ക്ഷേത്രം അപ്രത്യയാനാമ് ।
സ്വര്ഗദ്വാരസ്യ വിഘ്നോ നരകപുരമുഖ സർവമായാകരംഡം
സ്ത്രീയംത്രം കേന സൃഷ്ടം വിഷം അമൃതമയം പ്രാണിലോകസ്യ പാശഃ ॥ 2.45 ॥
നോ സത്യേന മൃഗാംക ഏഷ വദനീഭൂതോ ന ചേംദീവരദ്വംദ്വം
ലോചനതാം ഗത ന കനകൈരപ്യംഗയഷ്ടിഃ കൃതാ ।
കിംത്വേവം കവിഭിഃ പ്രതാരിതമനാസ്തത്ത്വം വിജാനന്നപി
ത്വങ്മാംസാസ്ഥിമയം വപുര്മൃഗദൃശാം മംദോ ജനഃ സേവതേ ॥ 2.46 ॥
ലീലാവതീനാം സഹജാ വിലാസാസ്ത
ഏവ മൂഢസ്യ ഹൃദി സ്ഫുരംതി ।
രാഗോ നലിന്യാ ഹി നിസര്ഗസിദ്ധസ്തത്ര
ഭ്രമ്ത്യേവ വൃഥാ ഷഡ്അംഘ്രിഃ ॥ 2.47 ॥
സംമോഹയംതി മദയംതി വിഡംബയംതി
നിര്ഭര്ത്സ്യംതി രമയംതി വിഷാദയംതി ।
ഏതാഃ പ്രവിശ്യ സദയം ഹൃദയം നരാണാം
കിം നാമ വാമനയനാ ന സമാചരംതി ॥ 2.471 ॥
യദേതത്പൂര്ണേംദുദ്യുതിഹരം ഉദാരാകൃതി പരം
മുഖാബ്ജം തന്വംഗ്യാഃ കില വസതി യത്രാധരമധു ।
ഇദം തത്കിം പാകദ്രുമഫലം ഇദാനീം അതിരസവ്യതീതേഽസ്മിന്
കാലേ വിഷം ഇവ ഭവിഷ്യ്ത്യസുഖദമ് ॥ 2.48 ॥
ഉന്മീലത്ത്രിവലീതരംഗനിലയാ പ്രോത്തുംഗപീനസ്തനദ്വംദ്വേനോദ്ഗത
ചക്രവാകയുഗലാ വക്ത്രാംബുജോദ്ഭാസിനീ ।
കാംതാകാരധരാ നദീയം അഭിതഃ ക്രൂരാത്ര നാപേക്ഷതേ
സംസാരാര്ണവമജ്ജനം യദി തദാ ദൂരേണ സംത്യജ്യതാമ് ॥ 2.49 ॥
ജല്പംതി സാര്ധം അന്യേന പശ്യംത്യന്യം സവിഭ്രമാഃ ।
ഹൃദ്ഗതം ചിംതയംത്യന്യം പ്രിയഃ കോ നാമ യോഷിതാമ് ॥ 2.50 ॥
മധു തിഷ്ഠതി വാചി യോഷിതാം ഹൃദി ഹാലാഹലം ഏവ കേവലമ് ।
അതഏവ നിപീയതേഽധരോ ഹൃദയം മുഷ്ടിഭിരേവ താഡ്യതേ ॥ 2.51 ॥
അപസര സഖേ ദൂരാദസ്മാത്കടാക്ഷവിഷാനലാത്
പ്രകൃതിവിഷമാദ്യോഷിത്സര്പാദ്വിലാസഫണാഭൃതഃ ।
ഇതരഫണിനാ ദഷ്ടഃ ശക്യശ്ചികിത്സിതും ഔഷധൈശ്ചതുര്
വനിതാഭോഗിഗ്രസ്തം ഹി മംത്രിണഃ ॥ 2.52 ॥
വിസ്താരിതം മകരകേതനധീവരേണ
സ്ത്രീസംജ്ഞിതം ബഡിശം അത്ര ഭവാംബുരാശൌ ।
യേനാചിരാത്തദ്അധരാമിഷലോലമര്ത്യ
മത്സ്യാന്വികൃഷ്യ വിപചത്യനുരാഗവഹ്നൌ ॥ 2.53 ॥
കാമിനീകായകാംതാരേ കുചപർവതദുര്ഗമേ ।
മാ സംചര മനഃ പാംഥ തത്രാസ്തേ സ്മരതസ്കരഃ ॥ 2.54 ॥
വ്യാദീര്ഘേണ ചലേന വക്ത്രഗതിനാ തേജസ്വിനാ ഭോഗിനാ
നീലാബ്ജദ്യുതിനാഹിനാ പരം അഹം ദൃഷ്ടോ ന തച്ചക്ഷുഷാ ।
ദൃഷ്ടേ സംതി ചികിത്സകാ ദിശി ദിശി പ്രായേണ ദര്മാര്ഥിനോ
മുഗ്ധാക്ഷ്ക്ഷണവീക്ഷിതസ്യ ന ഹി മേ വൈദ്യോ ന ചാപ്യൌഷധമ് ॥ 2.55 ॥
ഇഹ ഹി മധുരഗീതം നൃത്യം ഏതദ്രസോഽയം
സ്ഫുരതി പരിമലോഽസൌ സ്പര്ശ ഏഷ സ്തനാനാമ് ।
ഇതി ഹതപരമാര്ഥൈരിംദ്രിയൈര്ഭ്രാമ്യമാണഃ
സ്വഹിതകരണധൂര്തൈഃ പംചഭിർവംചിതോഽസ്മി ॥ 2.56 ॥
ന ഗമ്യോ മംത്രാണാം ന ച ഭവതി ഭൈഷജ്യവിഷയോ
ന ചാപി പ്രധ്വംസം വ്രജതി വിവിധൈഃ ശാംതികശതൈഃ ।
ഭ്രമാവേശാദംഗേ കം അപി വിദധദ്ഭംഗം അസകൃത്
സ്മരാപസ്മാരോഽയം ഭ്രമയതി ദൃശം ഘൂര്ണയതി ച ॥ 2.57 ॥
ജാത്യ്അംധായ ച ദുര്മുഖായ ച ജരാജീര്ണാ ഖിലാംഗായ ച
ഗ്രാമീണായ ച ദുഷ്കുലായ ച ഗലത്കുഷ്ഠാഭിഭൂതായ ച ।
യച്ഛംതീഷു മനോഹരം നിജവപുലക്ഷ്മീലവശ്രദ്ധയാ
പണ്യസ്ത്രീഷു വിവേകകല്പലതികാശസ്ത്രീഷു രാജ്യേത കഃ ॥ 2.58 ॥
വേശ്യാസൌ മദനജ്വാലാ
രൂപേഽംധനവിവര്ധിതാ ।
കാമിഭിര്യത്ര ഹൂയംതേ
യൌവനാനി ധനാനി ച ॥ 2.59 ॥
കശ്ചുംബതി കുലപുരുഷോ വേശ്യാധരപല്ലവം മനോജ്ഞം അപി ।
ചാരഭടചോരചേടകനടവിടനിഷ്ഠീവനശരാവമ് ॥ 2.60 ॥
ധന്യാസ്ത ഏവ ധവലായതലോചനാനാം
താരുണ്യദര്പഘനപീനപയോധരാണാമ് ।
ക്ഷാമോദരോപരി ലസത്ത്രിവലീലതാനാം
ദൃഷ്ട്വാകൃതിം വികൃതിം ഏതി മനോ ന യേഷാമ് ॥ 2.61 ॥
ബാലേ ലീലാമുകുലിതം അമീ മംഥരാ ദൃഷ്ടിപാതാഃ
കിം ക്ഷിപ്യംതേ വിരമവിരമ വ്യര്ഥ ഏഷ ശ്രമസ്തേ ।
സംപ്രത്യന്യേ വയം ഉപരതം ബാല്യം ആസ്ഥാ വനാംതേ
ക്ഷീണോ മോഹസ്തൃണം ഇവ ജഗജ്ജാലം ആലോകയാമഃ ॥ 2.62 ॥
ഇയം ബാലാ മാം പ്രത്യനവരതം ഇംദീവരദലപ്രഭാ
ചീരം ചക്ഷുഃ ക്ഷിപതി കിം അഭിപ്രേതം അനയാ ।
ഗതോ മോഹോഽസ്മാകം സ്മരശബരബാണവ്യതികരജ്വര
ജ്വാലാ ശാംതാ തദപി ന വരാകീ വിരമതി ॥ 2.63 ॥
കിം കംദര്പ കരം കദര്ഥയസി രേ കോദംഡടംകാരിതം
രേ രേ കോകില കൌമ്അലം കലരവം കിം വാ വൃഥാ ജല്പസി ।
മുഗ്ധേ സ്നിഗ്ധവിദഗ്ധചാരുമധുരൈര്ലോലൈഃ കടാക്ഷൈരലം
ചേതശ്ചുംബിതചംദ്രചൂഡചരണധ്യാനാമൃതം വര്തതേ ॥ 2.64 ॥
വിരഹേഽപി സംഗമഃ ഖലു
പരസ്പരം സംഗതം മനോ യേഷാമ് ।
ഹൃദയം അപി വിഘട്ടിതം ചേത്
സംഗീ വിരഹം വിശേഷയതി ॥ 2.65 ॥
കിം ഗതേന യദി സാ ന ജീവതി
പ്രാണിതി പ്രിയതമാ തഥാപി കിമ് ।
ഇത്യുദീക്ഷ്യ നവമേഘമാലികാം
ന പ്രയാതി പഥികഃ സ്വമംദിരമ് ॥ 2.66 ॥
വിരമത ബുധാ യോഷിത്സംഗാത്സുഖാത്ക്ഷണഭംഗുരാത്
കുരുത കരുണാമൈത്രീപ്രജ്ഞാവധൂജനസംഗമമ് ।
ന ഖലു നരകേ ഹാരാക്രാംതം ഘനസ്തനമംഡലം
ശരണം അഥവാ ശ്രോണീബിംബം രണന്മണിമേഖലമ് ॥ 2.67 ॥
യദാ യോഗാഭ്യാസവ്യസനകൃശയോരാത്മമനസോരവിച്ഛിന്നാ
മൈത്രീ സ്ഫുരതി കൃതിനസ്തസ്യ കിം ഉ തൈഃ ।
പ്രിയാണാം ആലാപൈരധരമധുഭിർവക്ത്രവിധുഭിഃ
സനിശ്വാസാമോദൈഃ സകുചകലശാശ്ലേഷസുരതൈഃ ॥ 2.68 ॥
യദാസീദജ്ഞാനം സ്മരതിമിരസംചാരജനിതം
തദാ ദൃഷ്ടനാരീമയം ഇദം അശേഷം ജഗദിതി ।
ഇദാനീം അസ്മാകം പടുതരവിവേകാംജനജുഷാം
സമീഭൂതാ ദൃഷ്ടിസ്ത്രിഭുവനം അപി ബ്രഹ്മ മനുതേ ॥ 2.69 ॥
താവദേവ കൃതിനാം അപി സ്ഫുരത്യേഷ
നിര്മലവിവേകദീപകഃ ।
യാവദേവ ന കുരംഗചക്ഷുഷാം
താഡ്യതേ ചടുലലോചനാംചലൈഃ ॥ 2.70 ॥
വചസി ഭവതി സംഗത്യാഗം ഉദ്ദിശ്യ വാര്താ
ശ്രുതിമുഖരമുഖാനാം കേവലം പംഡിതാനാമ് ।
ജഘനം അരുണരത്നഗ്രംഥികാംചീകലാപം
കുവലയനയനാനാം കോ വിഹാതും സമര്ഥഃ ॥ 2.71 ॥
സ്വപരപ്രതാരകോഽസൌ
നിംദതി യോഽലീകപംഡിതോ യുവതീഃ ।
യസ്മാത്തപസോഽപി ഫലം
സ്വര്ഗഃ സ്വര്ഗേഽപി ചാപ്സരസഃ ॥ 2.72 ॥
മത്തേഭകുംഭദലനേ ഭുവി സംതി ധീരാഃ
കേചിത്പ്രചംഡമൃഗരാജവധേഽപി ദക്ഷാഃ ।
കിംതു ബ്രവീമി ബലിനാം പുരതഃ പ്രസഹ്യ
കംദര്പദര്പദലനേ വിരലാ മനുഷ്യാഃ ॥ 2.73 ॥
സന്മാര്ഗേ താവദാസ്തേ പ്രഭവതി ച നരസ്താവദേവേംദ്രിയാണാം
ലജ്ജാം താവദ്വിധത്തേ വിനയം അപി സമാലംബതേ താവദേവ ।
ഭ്രൂചാപാകൃഷ്ടമുക്താഃ ശ്രവണപഥഗതാ നീലപക്ഷ്മാണ ഏതേ
യാവല്ലീലാവതീനാം ഹൃദി ന ധൃതിമുഷോ ദൃഷ്ടിബാണാഃ പതംതി ॥ 2.74 ॥
ഉന്മത്തപ്രേമസംരംഭാദ്
ആരഭംതേ യദ്അംഗനാഃ ।
തത്ര പ്രത്യൂഹം ആധാതും
ബ്രഹ്മാപി ഖലു കാതരഃ ॥ 2.75 ॥
താവന്മഹത്ത്വം പാംഡിത്യം
കുലീനത്വം വിവേകിതാ ।
യാവജ്ജ്വലതി നാംഗേഷു
ഹതഃ പംചേഷുപാവകഃ ॥ 2.76 ॥
ശാസ്ത്രജ്ഞോഽപി പ്രഗുണിതനയോഽത്യാംതബാധാപി ബാഢം
സംസാരേഽസ്മിന്ഭവതി വിരലോ ഭാജനം സദ്ഗതീനാമ് ।
യേനൈതസ്മിന്നിരയനഗരദ്വാരം ഉദ്ഘാടയംതീ
വാമാക്ഷീണാം ഭവതി കുടിലാ ഭ്രൂലതാ കുംചികേവ ॥ 2.77 ॥
കൃശഃ കാണഃ ഖംജഃ ശ്രവണരഹിതഃ പുച്ഛവികലോ
വ്രണീ പൂയക്ലിന്നഃ കൃമികുലശതൈരാവൃതതനുഃ ।
ക്ഷുധാ ക്ഷാമോ ജീര്ണഃ പിഠരകകപാലാര്പിതഗലഃ
ശുനീം അന്വേതി ശ്വാ ഹതം അപി ച ഹംത്യേവ മദനഃ ॥ 2.78 ॥
സ്ത്രീമുദ്രാം കുസുമായുധസ്യ ജയിനീം സർവാര്ഥസംപത്കരീം
യേ മൂഢാഃ പ്രവിഹായ യാംതി കുധിയോ മിഥ്യാഫലാന്വേഷിണഃ ।
തേ തേനൈവ നിഹത്യ നിര്ദയതരം നഗ്നീകൃതാ മുംഡിതാഃ
കേചിത്പംചശിഖീകൃതാശ്ച ജടിലാഃ കാപാലികാശ്ചാപരേ ॥ 2.79 ॥
വിശ്വാമിത്രപരാശരപ്രഭൃതയോ വാതാംബുപര്ണാശനാസ്തേഽപി
സ്ത്രീമുഖപംകജം സുലലിതം ദൃഷ്ട്വൈവ മോഹം ഗതാഃ ।
ശാല്യന്നം സഘൃതം പയോദധിയുതം യേ ഭുംജതേ മാനവാസ്തേഷാമ്
ഇംദ്രിയനിഗ്രഹോ യദി ഭവേദ്വിംധ്യഃ പ്ലവേത്സാഗരേ ॥ 2.80 ॥
പരിമലഭൃതോ വാതാഃ ശാഖാ നവാംകുരകോടയോ
മധുരവിധുരോത്കംഠാഭാജഃ പ്രിയാ പികപക്ഷിണാമ് ।
വിരലവിരസസ്വേദോദ്ഗാരാ വധൂവദനേംദവഃ
പ്രസരതി മധൌ ധാത്ര്യാം ജാതോ ന കസ്യ ഗുണോദയഃ ॥ 2.81 ॥
മധുരയം മധുരൈരപി കോകിലാ
കലരവൈര്മലയസ്യ ച വായുഭിഃ ।
വിരഹിണഃ പ്രഹിണസ്തി ശരീരിണോ
വിപദി ഹംത സുധാപി വിഷായതേ ॥ 2.82 ॥
ആവാസഃ കിലകിംചിതസ്യ ദയിതാപാര്ശ്വേ വിലാസാലസാഃ
കര്ണേ കോകിലകാമിനീകലരവഃ സ്മേരോ ലതാമംഡപഃ ।
ഗോഷ്ഠീ സത്കവിഭിഃ സമം കതിപയൈര്മുഗ്ധാഃ സുധാംശോഃ കരാഃ
കേഷാംചിത്സുഖയംതി ചാത്ര ഹൃദയം ചൈത്രേ വിചിത്രാഃ ക്ഷപാഃ ॥ 2.83 ॥
പാംഥ സ്ത്രീവിരഹാനലാഹുതികലാം ആതന്വതീ മംജരീമാകംദേഷു
പികാംഗനാഭിരധുനാ സോത്കംഠം ആലോക്യതേ ।
അപ്യേതേ നവപാടലാപരിമലപ്രാഗ്ഭാരപാടച്ചരാ
വാംതിക്ലാംതിവിതാനതാനവകൃതഃ ശ്രീഖംഡശൈലാനിലാഃ ॥ 2.84 ॥
പ്രഥിതഃ പ്രണയവതീനാം
താവത്പദം ആതനോതു ഹൃദി മാനഃ ।
ഭവതി ന യാവച്ചംദനതരു
സുരഭിര്മലയപവമാനഃ ॥ 2.85 ॥
സഹകാരകുസുമകേസരനികര
ഭരാമോദമൂര്ച്ഛിതദിഗ്അംതേ ।
മധുരമധുരവിധുരമധുപേ
മധൌ ഭവേത്കസ്യ നോത്കംഠാ ॥ 2.86 ॥
അച്ഛാച്ഛചംദനരസാര്ദ്രതരാ മൃഗാക്ഷ്യോ
ധാരാഗൃഹാണി കുസുമാനി ച കൌമ്ഉദീ ച ।
മംദോ മരുത്സുമനസഃ ശുചി ഹര്മ്യപൃഷ്ഠം
ഗ്രീഷ്മേ മദം ച മദനം ച വിവര്ധയംതി ॥ 2.87 ॥
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാ വ്യജനപവനശ്ചംദ്രകിരണാഃ
പരാഗഃ കാസാരോ മലയജരജഃ ശീധു വിശദമ് ।
ശുചിഃ സൌധോത്സംഗഃ പ്രതനു വസനം പംകജദൃശോ
നിദാഘര്താവേതദ്വിലസതി ലഭംതേ സുകൃതിനഃ ॥ 2.88 ॥
സുധാശുഭ്രം ധാമ സ്ഫുരദ്അമലരശ്മിഃ ശശധരഃ
പ്രിയാവക്ത്രാംഭോജം മലയജരജശ്ചാതിസുരഭിഃ ।
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാസ്തദിദം അഖിലം രാഗിണി ജനേ
കരോത്യംതഃ ക്ഷോഭം ന തു വിഷയസംസര്ഗവിമുഖേ ॥ 2.89 ॥
തരുണീവേഷോദ്ദീപിതകാമാ
വികസജ്ജാതീപുഷ്പസുഗംധിഃ ।
ഉന്നതപീനപയോധരഭാരാ
പ്രാവൃട്തനുതേ കസ്യ ന ഹര്ഷമ് ॥ 2.90 ॥
വിയദ്ഉപചിതമേഘം ഭൂമയഃ കംദലിന്യോ
നവകുടജകദംബാമോദിനോ ഗംധവാഹാഃ ।
ശിഖികുലകലകേകാരാവരമ്യാ വനാംതാഃ
സുഖിനം അസുഖിനം വാ സർവം ഉത്കംഠയംതി ॥ 2.91 ॥
ഉപരി ഘനം ഘനപടലം
തിര്യഗ്ഗിരയോഽപി നര്തിതമയൂരാഃ ।
ക്ഷിതിരപി കംദലധവലാ
ദൃഷ്ടിം പഥികഃ ക്വ പാതയതി ॥ 2.92 ॥
ഇതോ വിദ്യുദ്വല്ലീവിലസിതം ഇതഃ കേതകിതരോഃ
സ്ഫുരന്ഗംധഃ പ്രോദ്യജ്ജലദനിനദസ്ഫൂര്ജിതം ഇതഃ ।
ഇതഃ കേകിക്രീഡാകലകലരവഃ പക്ഷ്മലദൃശാം
കഥം യാസ്യംത്യേതേ വിരഹദിവസാഃ സംഭൃതരസാഃ ॥ 2.93 ॥
അസൂചിസംചാരേ തമസി നഭസി പ്രൌഢജലദധ്വനി
പ്രാജ്ഞംമന്യേ പതതി പൃഷതാനാം ച നിചയേ ।
ഇദം സൌദാമിന്യാഃ കനകകമനീയം വിലസിതം
മുദം ച മ്ലാനിം ച പ്രഥയതി പഥി സ്വൈരസുദൃശാമ് ॥ 2.94 ॥
ആസാരേണ ന ഹര്മ്യതഃ പ്രിയതമൈര്യാതും ബഹിഃ ശക്യതേ
ശീതോത്കംപനിമിത്തം ആയതദൃശാ ഗാഢം സമാലിംഗ്യതേ ।
ജാതാഃ ശീകരശീതലാശ്ച മരുതോരത്യംതഖേദച്ഛിദോ
ധന്യാനാം ബത ദുര്ദിനം സുദിനതാം യാതി പ്രിയാസംഗമേ ॥ 2.95 ॥
അര്ധം സുപ്ത്വാ നിശായാഃ സരഭസസുരതായാസസന്നശ്ലഥാംഗപ്രോദ്ഭൂതാസഹ്യ
തൃഷ്ണോ മധുമദനിരതോ ഹര്മ്യപൃഷ്ഠേ വിവിക്തേ ।
സംഭോഗക്ലാംതകാംതാശിഥിലഭുജലതാവര്ജിതം കര്കരീതോ
ജ്യോത്സ്നാഭിന്നാച്ഛധാരം പിബതി ന സലിലം ശാരദം മംദപുണ്യഃ ॥ 2.96 ॥
ഹേമംതേ ദധിദുഗ്ധസര്പിരശനാ മാംജിഷ്ഠവാസോഭൃതഃ
കാശ്മീരദ്രവസാംദ്രദിഗ്ധവപുഷശ്ഛിന്നാ വിചിത്രൈ രതൈഃ ।
വൃത്തോരുസ്തനകാമിനോജനകൃതാശ്ലേഷാ ഗൃഹാഭ്യംതരേ
താംബൂലീദലപൂഗപൂരിതമുഖാ ധന്യാഃ സുഖം ശേരതേ ॥ 2.97 ॥
പ്രദുയത്പ്രൌഢപ്രിയംഗുദ്യുതിഭൃതി വികസത്കുംദമാദ്യദ്ദ്വിരേഫേ
കാലേ പ്രാലേയവാതപ്രചലവിലസിതോദാരമംദാരധാമ്നി ।
യേഷാം നോ കംഠലഗ്നാ ക്ഷണം അപി തുഹിനക്ഷോദദക്ഷാ മൃഗാക്ഷീ
തേസാം ആയാമയാമാ യമസദനസമാ യാമിനീ യാതി യൂനാമ് ॥ 2.98 ॥
ചുംബംതോ ഗംഡഭിത്തീരലകവതി മുഖേ സീത്കൃതാന്യാദധാനാ
വക്ഷഃസൂത്കംചുകേഷു സ്തനഭരപുലകോദ്ഭേദം ആപാദയംതഃ ।
ഊരൂനാകംപയംതഃ പൃഥുജഘനതടാത്സ്രംസയംതോഽംശുകാനി
വ്യക്തം കാംതാജനാനാം വിടചരിതഭൃതഃ ശൈശിരാ വാംതി വാതാഃ ॥ 2.99 ॥
കേശാനാകുലയംദൃശോ മുകുലയന്വാസോ ബലാദാക്ഷിപന്നാതന്വന്
പുലകോദ്ഗമം പ്രകടയന്നാവേഗകംപം ശനൈഃ ।
ബാരം ബാരം ഉദാരസീത്കൃതകൃതോ ദംതച്ഛദാന്പീഡയന്
പ്രായഃ ശൈശിര ഏഷ സംപ്രതി മരുത്കാംതാസു കാംതായതേ ॥ 2.100 ॥
യദ്യസ്യ നാസ്തി രുചിരം തസ്മിംസ്തസ്യ സ്പൃഹാ മനോജ്ഞേഽപി ।
രമണീയേഽപി സുധാംശൌ ന മനഃകാമഃ സരോജിന്യാഃ ॥ 2.101 ॥
വൈരാഗ്യേ സംചരത്യേകോ നീതൌ ഭ്രമതി ചാപരഃ ।
ശൃംഗാരേ രമതേ കശ്ചിദ്ഭുവി ഭേദാഃ പരസ്പരമ് ॥ 2.102 ॥
ഇതി ശുഭം ഭൂയാത് ।
ശൃംഗാരശതകമ്
ഭര്തൃഹരേഃ
ശംഭുസ്വയംഭുഹരയോ ഹരിണേക്ഷണാനാം
യേനാക്രിയംത സതതം ഗൃഹകുംഭദാസാഃ ।
വാചാം അഗോചരചരിത്രവിചിത്രിതായ
തസ്മൈ നമോ ഭഗവതേ മകരധ്വജായ ॥ 2.1 ॥
സ്മിതേന ഭാവേന ച ലജ്ജയാ ഭിയാ
പരാണ്മുഖൈരര്ധകടാക്ഷവീക്ഷണൈഃ ।
വചോഭിരീര്ഷ്യാകലഹേന ലീലയാ
സമസ്തഭാവൈഃ ഖലു ബംധനം സ്ത്രിയഃ ॥ 2.2 ॥
ഭ്രൂചാതുര്യാത്കുഷ്ചിതാക്ഷാഃ കടാക്ഷാഃ
സ്നിഗ്ധാ വാചോ ലജ്ജിതാംതാശ്ച ഹാസാഃ ।
ലീലാമംദം പ്രസ്ഥിതം ച സ്ഥിതം ച
സ്ത്രീണാം ഏതദ്ഭൂഷണം ചായുധം ച ॥ 2.3 ॥
ക്വചിത്സഭ്രൂഭംഗൈഃ ക്വചിദപി ച ലജ്ജാപരിഗതൈഃ
ക്വചിദ്ഭൂരിത്രസ്തൈഃ ക്വചിദപി ച ലീലാവിലലിതൈഃ ।
കുമാരീണാം ഏതൈര്മദനസുഭഗൈര്നേത്രവലിതൈഃ
സ്ഫുരന്നീലാബ്ജാനാം പ്രകരപരികീര്ണാ ഇവ ദിശഃ ॥ 2.4 ॥
വക്ത്രം ചംദ്രവികാസി പംകജപരീഹാസക്ഷമേ ലോചനേ
വര്ണഃ സ്വര്ണം അപാകരിഷ്ണുരലിനീജിഷ്ണുഃ കചാനാം ചയഃ ।
ബക്ഷോജാവിഭകുംഭവിഭ്രമഹരൌ ഗുർവീ നിതംബസ്ഥലീ
വാചാം ഹാരി ച മാര്ദവം യുവതീഷു സ്വാഭാവികം മംഡനമ് ॥ 2.5 ॥
സ്മിതകിംചിന്മുഗ്ധം സരലതരലോ ദൃഷ്ടിവിഭവഃ
പരിസ്പംദോ വാചാം അഭിനവവിലാസോക്തിസരസഃ ।
ഗതാനാം ആരംഭഃ കിസലയിതലീലാപരികരഃ
സ്പൃശംത്യാസ്താരുണ്യം കിം ഇവ ന ഹി രമ്യം മൃഗദൃശഃ ॥ 2.6 ॥
ദ്രഷ്ടവ്യേഷു കിം ഉത്തമം മൃഗദൃശഃ പ്രേമപ്രസന്നം മുഖം
ഘ്രാതവേഷ്വപി കിം തദ്ആസ്യപവനഃ ശ്രവ്യേഷു കിം തദ്വചഃ ।
കിം സ്വാദ്യേഷു തദ്ഓഷ്ഠപല്ലവരസഃ സ്പൃശ്യേഷു കിം തദ്വപുര്ധ്യേയം
കിം നവയൌവനേ സഹൃദയൈഃ സർവത്ര തദ്വിഭ്രമാഃ ॥ 2.7 ॥
ഏതാശ്ചലദ്വലയസംഹതിമേഖലോത്ഥഝംകാര
നൂപുരപരാജിതരാജഹംസ്യഃ ।
കുർവംതി കസ്യ ന മനോ വിവശം തരുണ്യോ
വിത്രസ്തമുഗ്ധഹരിണീസദൃശൈഃ കടാക്ഷൈഃ ॥ 2.8 ॥
കുംകുമപംകകലംകിതദേഹാ
ഗൌരപയോധരകംപിതഹാരാ ।
നൂപുരഹംസരണത്പദ്മാ
കം ന വശീകുരുതേ ഭുവി രാമാ ॥ 2.9 ॥
നൂനം ഹി തേ കവിവരാ വിപരീതവാചോ
യേ നിത്യം ആഹുരബലാ ഇതി കാമിനീസ്താഃ ।
യാഭിർവിലോലിതരതാരകദൃഷ്ടിപാതൈഃ
ശക്രാദയോഽപി വിജിതാസ്ത്വബലാഃ കഥം താഃ ॥ 2.10 ॥
നൂനം ആജ്ഞാകരസ്തസ്യാഃ സുഭ്രുവോ മകരധ്വജഃ ।
യതസ്തന്നേത്രസംചാരസൂചിതേഷു പ്രവര്തതേ ॥ 2.11 ॥
കേശാഃ സംയമിനഃ ശ്രുതേരപി പരം പാരം ഗതേ ലോചനേ
അംതർവക്ത്രം അപി സ്വഭാവശുചിഭീഃ കീര്ണം ദ്വിജാനാം ഗണൈഃ ।
മുക്താനാം സതതാധിവാസരുചിരൌ വക്ഷോജകുംഭാവിമാവിത്ഥം
തന്വി വപുഃ പ്രശാംതം അപി തേരാഗം കരോത്യേവ നഃ ॥ 2.12 ॥
മുഗ്ധേ ധാനുഷ്കതാ കേയം അപൂർവാ ത്വയി ദൃശ്യതേ ।
യയാ വിധ്യസി ചേതാംസി ഗുണൈരേവ ന സായകൈഃ ॥ 2.13 ॥
സതി പ്രദീപേ സത്യഗ്നൌ സത്സു താരാരവീംദുഷു ।
വിനാ മേ മൃഗശാവാക്ഷ്യാ തമോഭൂതം ഇദം ജഗഥ് ॥ 2.14 ॥
ഉദ്വൃത്തഃ സ്തനഭാര ഏഷ തരലേ നേത്രേ ചലേ ഭ്രൂലതേ
രാഗാധിഷ്ഠിതം ഓഷ്ഠപല്ലവം ഇദം കുർവംതു നാമ വ്യഥാമ് ।
സൌഭാഗ്യാക്ഷരമാലികേവ ലിഖിതാ പുഷ്പായുധേന സ്വയം
മധ്യസ്ഥാപി കരോതി താപം അധികം രൌമ്ആവലിഃ കേന സാ ॥ 2.15 ॥
മുഖേന ചംദ്രകാംതേന മഹാനീലൈഃ ശിരോരുഹൈഃ ।
കരാഭ്യാം പദ്മരാഗാഭ്യാം രേജേ രത്നമയീവ സാ ॥ 2.16 ॥
ഗുരുണാ സ്തനഭാരേണ മുഖചംദ്രേണ ഭാസ്വതാ ।
ശനൈശ്ചരാഭ്യാം പാദാഭ്യാം രേജേ ഗ്രഹമയീവ സാ ॥ 2.17 ॥
തസ്യാഃ സ്തനൌ യദി ഘനൌ ജഘനം ച ഹാരി
വക്ത്രം ച ചാരു തവ ചിത്ത കിം ആകുലത്വമ് ।
പുണ്യം കുരുഷ്വ യദി തേഷു തവാസ്തി വാംഛാ
പുണ്യൈർവിനാ ന ഹി ഭവംതി സമീഹിതാര്ഥാഃ ॥ 2.18 ॥
ഇമേ താരുണ്യശ്രീനവപരിമലാഃ പ്രൌഢസുരതപ്രതാപ
പ്രാരംഭാഃ സ്മരവിജയദാനപ്രതിഭുവഃ ।
ചിരം ചേതശ്ചോരാ അഭിനവവികാരൈകഗുരവോ
വിലാസവ്യാപാരാഃ കിം അപി വിജയംതേ മൃഗദൃശാമ് ॥ 2.19 ॥
പ്രണയമധുരാഃ പ്രേമോദ്ഗാരാ രസാശ്രയതാം ഗതാഃ
ഫണിതിമധുരാ മുഗ്ധപ്രായാഃ പ്രകാശിതസമ്മദാഃ ।
പ്രകൃതിസുഭഗാ വിസ്രംഭാര്ദ്രാഃ സ്മരോദയദായിനീ
രഹസി കിം അപി സ്വൈരാലാപാ ഹരംതി മൃഗീദൃശാമ് ॥ 2.20 ॥
വിശ്രമ്യ വിശ്രമ്യ വനദ്രുമാണാം
ഛായാസു തന്വീ വിചചാര കാചിത് ।
സ്തനോത്തരീയേണ കരോദ്ധൃതേന
നിവാരയംതീ ശശിനോ മയൂഖാന് ॥ 2.21 ॥
അദര്ശനേ ദര്ശനമാത്രകാമാ
ദൃഷ്ട്വാ പരിഷ്വംഗസുഖൈകലോലാ ।
ആലിംഗിതായാം പുനരായതാക്ഷ്യാമാശാസ്മഹേ
വിഗ്രഹയോരഭേദമ് ॥ 2.22 ॥
മാലതീ ശിരസി ജൃംഭണം മുഖേ
ചംദനം വപുഷി കുംകുമാവിലമ് ।
വക്ഷസി പ്രിയതമാ മദാലസാ
സ്വര്ഗ ഏഷ പരിശിഷ്ട ആഗമഃ ॥ 2.23 ॥
പ്രാങ്മാം ഏതി മനാഗനാഗതരസം ജാതാഭിലാഷാം തതഃ
സവ്രീഡം തദനു ശ്ലഥോദ്യമം അഥ പ്രധ്വസ്തധൈര്യം പുനഃ ।
പ്രേമാര്ദ്രം സ്പൃഹണീയനിര്ഭരരഹഃ ക്രീഡാപ്രഗല്ഭം തതോ
നിഃസംഗാംഗവികര്ഷണാധികസുഖരമ്യം കുലസ്ത്രീരതമ് ॥ 2.24 ॥
ഉരസി നിപതിതാനാം സ്രസ്തധമ്മില്ലകാനാം
മുകുലിതനയനാനാം കിംചിദ്ഉന്മീലിതാനാമ് ।
ഉപരി സുരതഖേദസ്വിന്നഗംഡസ്ഥലാനാമധര
മധു വധൂനാം ഭാഗ്യവംതഃ പിബംതി ॥ 2.25 ॥
ആമീലിതനയനാനാം യഃ
സുരതരസോഽനു സംവിദം ഭാതി ।
മിഥുരൈര്മിഥോഽവധാരിതമവിതഥമ്
ഇദം ഏവ കാമനിര്ബര്ഹണമ് ॥ 2.26 ॥
ഇദം അനുചിതം അക്രമശ്ച പുംസാം
യദിഹ ജരാസ്വപി മന്മഥാ വികാരാഃ ।
തദപി ച ന കൃതം നിതംബിനീനാം
സ്തനപതനാവധി ജീവിതം രതം വാ ॥ 2.27 ॥
രാജസ്തൃഷ്ണാംബുരാശേര്ന ഹി ജഗതി ഗതഃ കശ്ചിദേവാവസാനം
കോ വാര്ഥോഽര്ഥൈഃ പ്രഭൂതൈഃ സ്വവപുഷി ഗലിതേ യൌവനേ സാനുരാഗേ ।
ഗച്ഛാമഃ സദ്മ യാവദ്വികസിതനയനേംദീവരാലോകിനീനാമാക്രമ്യാക്രമ്യ
രൂപം ഝടിതി ന ജരയാ ലുപ്യതേ പ്രേയസീനാമ് ॥ 2.28 ॥
രാഗസ്യാഗാരം ഏകം നരകശതമഹാദുഃഖസംപ്രാപ്തിഹേതുര്മോഹസ്യോത്പത്തി
ബീജം ജലധരപടലം ജ്ഞാനതാരാധിപസ്യ ।
കംദര്പസ്യൈകമിത്രം പ്രകടിതവിവിധസ്പഷ്ടദോഷപ്രബംധം
ലോകേഽസ്മിന്ന ഹ്യര്ഥവ്രജകുലഭവനയൌവനാദന്യദസ്തി ॥ 2.29 ॥
ശൃംഗാരദ്രുമനീരദേ പ്രസൃമരക്രീഡാരസസ്രോതസി
പ്രദ്യുമ്നപ്രിയബാംധവേ ചതുരവാങ്മുക്താഫലോദന്വതി ।
തന്വീനേത്രചകോരപാവനവിധൌ സൌഭാഗ്യലക്ഷ്മീനിധൌ
ധന്യഃ കോഽപി ന വിക്രിയാം കലയതി പ്രാപ്തേ നവേ യൌവനേ ॥ 2.30 ॥
സംസാരേഽസ്മിന്നസാരേ കുനൃപതിഭവനദ്വാരസേവാകലംകവ്യാസംഗ
വ്യസ്തധൈര്യം കഥം അമലധിയോ മാനസം സംവിദധ്യുഃ ।
യദ്യേതാഃ പ്രോദ്യദ്ഇംദുദ്യുതിനിചയഭൃതോ ന സ്യുരംഭോജനേത്രാഃ
പ്രേംഖത്കാംചീകലാപാഃ സ്തനഭരവിനമന്മധ്യഭാജസ്തരുണ്യഃ ॥ 2.31 ॥
സിദ്ധാധ്യാസിതകംദരേ ഹരവൃഷസ്കംധാവരുഗ്ണദ്രുമേ
ഗംഗാധൌതശിലാതലേ ഹിമവതഃ സ്ഥാനേ സ്ഥിതേ ശ്രേയസി ।
കഃ കുർവീത ശിരഃ പ്രണാമമലിനം മ്ലാനം മനസ്വീ ജനോ
യദ്വിത്രസ്തകുരംഗശാവനയനാ ന സ്യുഃ സ്മരാസ്ത്രം സ്ത്രിയഃ ॥ 2.32 ॥
സംസാര തവ പര്യംതപദവീ ന ദവീയസീ ।
അംതരാ ദുസ്തരാ ന സ്യുര്യദി തേ മദിരേക്ഷണാമ് ॥ 2.33 ॥
ദിശ വനഹരിണീഭ്യോ വംശകാംഡച്ഛവീനാം
കവലം ഉപലകോടിച്ഛിന്നമൂലം കുശാനാമ് ।
ശകയുവതികപോലാപാംഡുതാംബൂലവല്ലീദലമ്
അരുണനഖാഗ്രൈഃ പാടിതം വാ വധൂഭ്യഃ ॥ 2.34 ॥
അസാരാഃ സർവേ തേ വിരതിവിരസാഃ പാപവിഷയാ
ജുഗുപ്സ്യംതാം യദ്വാ നനു സകലദോഷാസ്പദം ഇതി ।
തഥാപ്യേതദ്ഭൂമൌ നഹി പരഹിതാത്പുണ്യം അധികം
ന ചാസ്മിന്സംസാരേ കുവലയദൃശോ രമ്യം അപരമ് ॥ 2.35 ॥
ഏതത്കാമഫലോ ലോകേ യദ്ദ്വയോരേകചിത്തതാ ।
അന്യചിത്തകൃതേ കാമേ ശവയോരിവ സംഗമഃ ॥ 2.351 ॥
മാത്സര്യം ഉത്സാര്യ വിചാര്യ കാര്യമാര്യാഃ
സമര്യാദം ഇദം വദംതു ।
സേവ്യാ നിതംബാഃ കിം ഉ ഭൂധരാണാമത
സ്മരസ്മേരവിലാസിനീനാമ് ॥ 2.36 ॥
സംസാരേ സ്വപ്നസാരേ പരിണതിതരലേ ദ്വേ ഗതീ പംഡിതാനാം
തത്ത്വജ്ഞാനാമൃതാംഭഃപ്ലവലലിതധിയാം യാതു കാലഃ കഥംചിത് ।
നോ ചേന്മുഗ്ധാംഗനാനാം സ്തനജഘനഘനാഭോഗസംഭോഗിനീനാം
സ്ഥൂലോപസ്ഥസ്ഥലീഷു സ്ഥഗിതകരതലസ്പര്ശലീലോദ്യമാനാമ് ॥ 2.37 ॥
ആവാസഃ ക്രിയതാം ഗംഗേ പാപഹാരിണി വാരിണി ।
സ്തനദ്വയേ തരുണ്യാ വാ മനോഹാരിണി ഹാരിണി ॥ 2.38 ॥
കിം ഇഹ ബഹുഭിരുക്തൈര്യുക്തിശൂന്യൈഃ പ്രലാപൈര്ദ്വയമ്
ഇഹ പുരുഷാണാം സർവദാ സേവനീയമ് ।
അഭിനവമദലീലാലാലസം സുംദരീണാം
സ്തനഭരപരിഖിന്നം യൌവനം വാ വനം വാ ॥ 2.39 ॥
സത്യം ജനാ വച്മി ന പക്ഷപാതാല്
ലോകേഷു സപ്തസ്വപി തഥ്യം ഏതത് ।
നാന്യന്മനോഹാരി നിതംബിനീഭ്യോ
ദുഃഖൈകഹേതുര്ന ച കശ്ചിദന്യഃ ॥ 2.40 ॥
കാംതേത്യുത്പലലോചനേതി വിപുലശ്രോണീഭരേത്യുന്നമത്പീനോത്തുംഗ
പയോധരേതി സമുഖാംഭോജേതി സുഭ്രൂരിതി ।
ദൃഷ്ട്വാ മാദ്യതി മോദതേഽഭിരമതേ പ്രസ്തൌതി വിദ്വാനപി
പ്രത്യക്ഷാശുചിഭസ്ത്രികാം സ്ത്രിയം അഹോ മോഹസ്യ ദുശ്ചേഷ്ടിതമ് ॥ 2.41 ॥
സ്മൃതാ ഭവതി താപായ ദൃഷ്ടാ ചോന്മാദകാരിണീ ।
സ്പൃഷ്ടാ ഭവതി മോഹായ സാ നാമ ദയിതാ കഥമ് ॥ 2.42 ॥
താവദേവാമൃതമയീ യാവല്ലോചനഗോചരാ ।
ചക്ഷുഷ്പഥാദതീതാ തു വിഷാദപ്യതിരിച്യതേ ॥ 2.43 ॥
നാമൃതം ന വിഷം കിംചിദേതാം മുക്ത്വാ നിതംബിനീമ് ।
സൈവാമൃതലതാ രക്താ വിരക്താ വിഷവല്ലരീ ॥ 2.44 ॥
ആവര്തഃ സംശയാനാം അവിനയഭുവനം പട്ടണം സാഹസാനാം
ദോഷാണാം സന്നിധാനം കപടശതമയം ക്ഷേത്രം അപ്രത്യയാനാമ് ।
സ്വര്ഗദ്വാരസ്യ വിഘ്നോ നരകപുരമുഖ സർവമായാകരംഡം
സ്ത്രീയംത്രം കേന സൃഷ്ടം വിഷം അമൃതമയം പ്രാണിലോകസ്യ പാശഃ ॥ 2.45 ॥
നോ സത്യേന മൃഗാംക ഏഷ വദനീഭൂതോ ന ചേംദീവരദ്വംദ്വം
ലോചനതാം ഗത ന കനകൈരപ്യംഗയഷ്ടിഃ കൃതാ ।
കിംത്വേവം കവിഭിഃ പ്രതാരിതമനാസ്തത്ത്വം വിജാനന്നപി
ത്വങ്മാംസാസ്ഥിമയം വപുര്മൃഗദൃശാം മംദോ ജനഃ സേവതേ ॥ 2.46 ॥
ലീലാവതീനാം സഹജാ വിലാസാസ്ത
ഏവ മൂഢസ്യ ഹൃദി സ്ഫുരംതി ।
രാഗോ നലിന്യാ ഹി നിസര്ഗസിദ്ധസ്തത്ര
ഭ്രമ്ത്യേവ വൃഥാ ഷഡ്അംഘ്രിഃ ॥ 2.47 ॥
സംമോഹയംതി മദയംതി വിഡംബയംതി
നിര്ഭര്ത്സ്യംതി രമയംതി വിഷാദയംതി ।
ഏതാഃ പ്രവിശ്യ സദയം ഹൃദയം നരാണാം
കിം നാമ വാമനയനാ ന സമാചരംതി ॥ 2.471 ॥
യദേതത്പൂര്ണേംദുദ്യുതിഹരം ഉദാരാകൃതി പരം
മുഖാബ്ജം തന്വംഗ്യാഃ കില വസതി യത്രാധരമധു ।
ഇദം തത്കിം പാകദ്രുമഫലം ഇദാനീം അതിരസവ്യതീതേഽസ്മിന്
കാലേ വിഷം ഇവ ഭവിഷ്യ്ത്യസുഖദമ് ॥ 2.48 ॥
ഉന്മീലത്ത്രിവലീതരംഗനിലയാ പ്രോത്തുംഗപീനസ്തനദ്വംദ്വേനോദ്ഗത
ചക്രവാകയുഗലാ വക്ത്രാംബുജോദ്ഭാസിനീ ।
കാംതാകാരധരാ നദീയം അഭിതഃ ക്രൂരാത്ര നാപേക്ഷതേ
സംസാരാര്ണവമജ്ജനം യദി തദാ ദൂരേണ സംത്യജ്യതാമ് ॥ 2.49 ॥
ജല്പംതി സാര്ധം അന്യേന പശ്യംത്യന്യം സവിഭ്രമാഃ ।
ഹൃദ്ഗതം ചിംതയംത്യന്യം പ്രിയഃ കോ നാമ യോഷിതാമ് ॥ 2.50 ॥
മധു തിഷ്ഠതി വാചി യോഷിതാം ഹൃദി ഹാലാഹലം ഏവ കേവലമ് ।
അതഏവ നിപീയതേഽധരോ ഹൃദയം മുഷ്ടിഭിരേവ താഡ്യതേ ॥ 2.51 ॥
അപസര സഖേ ദൂരാദസ്മാത്കടാക്ഷവിഷാനലാത്
പ്രകൃതിവിഷമാദ്യോഷിത്സര്പാദ്വിലാസഫണാഭൃതഃ ।
ഇതരഫണിനാ ദഷ്ടഃ ശക്യശ്ചികിത്സിതും ഔഷധൈശ്ചതുര്
വനിതാഭോഗിഗ്രസ്തം ഹി മംത്രിണഃ ॥ 2.52 ॥
വിസ്താരിതം മകരകേതനധീവരേണ
സ്ത്രീസംജ്ഞിതം ബഡിശം അത്ര ഭവാംബുരാശൌ ।
യേനാചിരാത്തദ്അധരാമിഷലോലമര്ത്യ
മത്സ്യാന്വികൃഷ്യ വിപചത്യനുരാഗവഹ്നൌ ॥ 2.53 ॥
കാമിനീകായകാംതാരേ കുചപർവതദുര്ഗമേ ।
മാ സംചര മനഃ പാംഥ തത്രാസ്തേ സ്മരതസ്കരഃ ॥ 2.54 ॥
വ്യാദീര്ഘേണ ചലേന വക്ത്രഗതിനാ തേജസ്വിനാ ഭോഗിനാ
നീലാബ്ജദ്യുതിനാഹിനാ പരം അഹം ദൃഷ്ടോ ന തച്ചക്ഷുഷാ ।
ദൃഷ്ടേ സംതി ചികിത്സകാ ദിശി ദിശി പ്രായേണ ദര്മാര്ഥിനോ
മുഗ്ധാക്ഷ്ക്ഷണവീക്ഷിതസ്യ ന ഹി മേ വൈദ്യോ ന ചാപ്യൌഷധമ് ॥ 2.55 ॥
ഇഹ ഹി മധുരഗീതം നൃത്യം ഏതദ്രസോഽയം
സ്ഫുരതി പരിമലോഽസൌ സ്പര്ശ ഏഷ സ്തനാനാമ് ।
ഇതി ഹതപരമാര്ഥൈരിംദ്രിയൈര്ഭ്രാമ്യമാണഃ
സ്വഹിതകരണധൂര്തൈഃ പംചഭിർവംചിതോഽസ്മി ॥ 2.56 ॥
ന ഗമ്യോ മംത്രാണാം ന ച ഭവതി ഭൈഷജ്യവിഷയോ
ന ചാപി പ്രധ്വംസം വ്രജതി വിവിധൈഃ ശാംതികശതൈഃ ।
ഭ്രമാവേശാദംഗേ കം അപി വിദധദ്ഭംഗം അസകൃത്
സ്മരാപസ്മാരോഽയം ഭ്രമയതി ദൃശം ഘൂര്ണയതി ച ॥ 2.57 ॥
ജാത്യ്അംധായ ച ദുര്മുഖായ ച ജരാജീര്ണാ ഖിലാംഗായ ച
ഗ്രാമീണായ ച ദുഷ്കുലായ ച ഗലത്കുഷ്ഠാഭിഭൂതായ ച ।
യച്ഛംതീഷു മനോഹരം നിജവപുലക്ഷ്മീലവശ്രദ്ധയാ
പണ്യസ്ത്രീഷു വിവേകകല്പലതികാശസ്ത്രീഷു രാജ്യേത കഃ ॥ 2.58 ॥
വേശ്യാസൌ മദനജ്വാലാ
രൂപേഽംധനവിവര്ധിതാ ।
കാമിഭിര്യത്ര ഹൂയംതേ
യൌവനാനി ധനാനി ച ॥ 2.59 ॥
കശ്ചുംബതി കുലപുരുഷോ വേശ്യാധരപല്ലവം മനോജ്ഞം അപി ।
ചാരഭടചോരചേടകനടവിടനിഷ്ഠീവനശരാവമ് ॥ 2.60 ॥
ധന്യാസ്ത ഏവ ധവലായതലോചനാനാം
താരുണ്യദര്പഘനപീനപയോധരാണാമ് ।
ക്ഷാമോദരോപരി ലസത്ത്രിവലീലതാനാം
ദൃഷ്ട്വാകൃതിം വികൃതിം ഏതി മനോ ന യേഷാമ് ॥ 2.61 ॥
ബാലേ ലീലാമുകുലിതം അമീ മംഥരാ ദൃഷ്ടിപാതാഃ
കിം ക്ഷിപ്യംതേ വിരമവിരമ വ്യര്ഥ ഏഷ ശ്രമസ്തേ ।
സംപ്രത്യന്യേ വയം ഉപരതം ബാല്യം ആസ്ഥാ വനാംതേ
ക്ഷീണോ മോഹസ്തൃണം ഇവ ജഗജ്ജാലം ആലോകയാമഃ ॥ 2.62 ॥
ഇയം ബാലാ മാം പ്രത്യനവരതം ഇംദീവരദലപ്രഭാ
ചീരം ചക്ഷുഃ ക്ഷിപതി കിം അഭിപ്രേതം അനയാ ।
ഗതോ മോഹോഽസ്മാകം സ്മരശബരബാണവ്യതികരജ്വര
ജ്വാലാ ശാംതാ തദപി ന വരാകീ വിരമതി ॥ 2.63 ॥
കിം കംദര്പ കരം കദര്ഥയസി രേ കോദംഡടംകാരിതം
രേ രേ കോകില കൌമ്അലം കലരവം കിം വാ വൃഥാ ജല്പസി ।
മുഗ്ധേ സ്നിഗ്ധവിദഗ്ധചാരുമധുരൈര്ലോലൈഃ കടാക്ഷൈരലം
ചേതശ്ചുംബിതചംദ്രചൂഡചരണധ്യാനാമൃതം വര്തതേ ॥ 2.64 ॥
വിരഹേഽപി സംഗമഃ ഖലു
പരസ്പരം സംഗതം മനോ യേഷാമ് ।
ഹൃദയം അപി വിഘട്ടിതം ചേത്
സംഗീ വിരഹം വിശേഷയതി ॥ 2.65 ॥
കിം ഗതേന യദി സാ ന ജീവതി
പ്രാണിതി പ്രിയതമാ തഥാപി കിമ് ।
ഇത്യുദീക്ഷ്യ നവമേഘമാലികാം
ന പ്രയാതി പഥികഃ സ്വമംദിരമ് ॥ 2.66 ॥
വിരമത ബുധാ യോഷിത്സംഗാത്സുഖാത്ക്ഷണഭംഗുരാത്
കുരുത കരുണാമൈത്രീപ്രജ്ഞാവധൂജനസംഗമമ് ।
ന ഖലു നരകേ ഹാരാക്രാംതം ഘനസ്തനമംഡലം
ശരണം അഥവാ ശ്രോണീബിംബം രണന്മണിമേഖലമ് ॥ 2.67 ॥
യദാ യോഗാഭ്യാസവ്യസനകൃശയോരാത്മമനസോരവിച്ഛിന്നാ
മൈത്രീ സ്ഫുരതി കൃതിനസ്തസ്യ കിം ഉ തൈഃ ।
പ്രിയാണാം ആലാപൈരധരമധുഭിർവക്ത്രവിധുഭിഃ
സനിശ്വാസാമോദൈഃ സകുചകലശാശ്ലേഷസുരതൈഃ ॥ 2.68 ॥
യദാസീദജ്ഞാനം സ്മരതിമിരസംചാരജനിതം
തദാ ദൃഷ്ടനാരീമയം ഇദം അശേഷം ജഗദിതി ।
ഇദാനീം അസ്മാകം പടുതരവിവേകാംജനജുഷാം
സമീഭൂതാ ദൃഷ്ടിസ്ത്രിഭുവനം അപി ബ്രഹ്മ മനുതേ ॥ 2.69 ॥
താവദേവ കൃതിനാം അപി സ്ഫുരത്യേഷ
നിര്മലവിവേകദീപകഃ ।
യാവദേവ ന കുരംഗചക്ഷുഷാം
താഡ്യതേ ചടുലലോചനാംചലൈഃ ॥ 2.70 ॥
വചസി ഭവതി സംഗത്യാഗം ഉദ്ദിശ്യ വാര്താ
ശ്രുതിമുഖരമുഖാനാം കേവലം പംഡിതാനാമ് ।
ജഘനം അരുണരത്നഗ്രംഥികാംചീകലാപം
കുവലയനയനാനാം കോ വിഹാതും സമര്ഥഃ ॥ 2.71 ॥
സ്വപരപ്രതാരകോഽസൌ
നിംദതി യോഽലീകപംഡിതോ യുവതീഃ ।
യസ്മാത്തപസോഽപി ഫലം
സ്വര്ഗഃ സ്വര്ഗേഽപി ചാപ്സരസഃ ॥ 2.72 ॥
മത്തേഭകുംഭദലനേ ഭുവി സംതി ധീരാഃ
കേചിത്പ്രചംഡമൃഗരാജവധേഽപി ദക്ഷാഃ ।
കിംതു ബ്രവീമി ബലിനാം പുരതഃ പ്രസഹ്യ
കംദര്പദര്പദലനേ വിരലാ മനുഷ്യാഃ ॥ 2.73 ॥
സന്മാര്ഗേ താവദാസ്തേ പ്രഭവതി ച നരസ്താവദേവേംദ്രിയാണാം
ലജ്ജാം താവദ്വിധത്തേ വിനയം അപി സമാലംബതേ താവദേവ ।
ഭ്രൂചാപാകൃഷ്ടമുക്താഃ ശ്രവണപഥഗതാ നീലപക്ഷ്മാണ ഏതേ
യാവല്ലീലാവതീനാം ഹൃദി ന ധൃതിമുഷോ ദൃഷ്ടിബാണാഃ പതംതി ॥ 2.74 ॥
ഉന്മത്തപ്രേമസംരംഭാദ്
ആരഭംതേ യദ്അംഗനാഃ ।
തത്ര പ്രത്യൂഹം ആധാതും
ബ്രഹ്മാപി ഖലു കാതരഃ ॥ 2.75 ॥
താവന്മഹത്ത്വം പാംഡിത്യം
കുലീനത്വം വിവേകിതാ ।
യാവജ്ജ്വലതി നാംഗേഷു
ഹതഃ പംചേഷുപാവകഃ ॥ 2.76 ॥
ശാസ്ത്രജ്ഞോഽപി പ്രഗുണിതനയോഽത്യാംതബാധാപി ബാഢം
സംസാരേഽസ്മിന്ഭവതി വിരലോ ഭാജനം സദ്ഗതീനാമ് ।
യേനൈതസ്മിന്നിരയനഗരദ്വാരം ഉദ്ഘാടയംതീ
വാമാക്ഷീണാം ഭവതി കുടിലാ ഭ്രൂലതാ കുംചികേവ ॥ 2.77 ॥
കൃശഃ കാണഃ ഖംജഃ ശ്രവണരഹിതഃ പുച്ഛവികലോ
വ്രണീ പൂയക്ലിന്നഃ കൃമികുലശതൈരാവൃതതനുഃ ।
ക്ഷുധാ ക്ഷാമോ ജീര്ണഃ പിഠരകകപാലാര്പിതഗലഃ
ശുനീം അന്വേതി ശ്വാ ഹതം അപി ച ഹംത്യേവ മദനഃ ॥ 2.78 ॥
സ്ത്രീമുദ്രാം കുസുമായുധസ്യ ജയിനീം സർവാര്ഥസംപത്കരീം
യേ മൂഢാഃ പ്രവിഹായ യാംതി കുധിയോ മിഥ്യാഫലാന്വേഷിണഃ ।
തേ തേനൈവ നിഹത്യ നിര്ദയതരം നഗ്നീകൃതാ മുംഡിതാഃ
കേചിത്പംചശിഖീകൃതാശ്ച ജടിലാഃ കാപാലികാശ്ചാപരേ ॥ 2.79 ॥
വിശ്വാമിത്രപരാശരപ്രഭൃതയോ വാതാംബുപര്ണാശനാസ്തേഽപി
സ്ത്രീമുഖപംകജം സുലലിതം ദൃഷ്ട്വൈവ മോഹം ഗതാഃ ।
ശാല്യന്നം സഘൃതം പയോദധിയുതം യേ ഭുംജതേ മാനവാസ്തേഷാമ്
ഇംദ്രിയനിഗ്രഹോ യദി ഭവേദ്വിംധ്യഃ പ്ലവേത്സാഗരേ ॥ 2.80 ॥
പരിമലഭൃതോ വാതാഃ ശാഖാ നവാംകുരകോടയോ
മധുരവിധുരോത്കംഠാഭാജഃ പ്രിയാ പികപക്ഷിണാമ് ।
വിരലവിരസസ്വേദോദ്ഗാരാ വധൂവദനേംദവഃ
പ്രസരതി മധൌ ധാത്ര്യാം ജാതോ ന കസ്യ ഗുണോദയഃ ॥ 2.81 ॥
മധുരയം മധുരൈരപി കോകിലാ
കലരവൈര്മലയസ്യ ച വായുഭിഃ ।
വിരഹിണഃ പ്രഹിണസ്തി ശരീരിണോ
വിപദി ഹംത സുധാപി വിഷായതേ ॥ 2.82 ॥
ആവാസഃ കിലകിംചിതസ്യ ദയിതാപാര്ശ്വേ വിലാസാലസാഃ
കര്ണേ കോകിലകാമിനീകലരവഃ സ്മേരോ ലതാമംഡപഃ ।
ഗോഷ്ഠീ സത്കവിഭിഃ സമം കതിപയൈര്മുഗ്ധാഃ സുധാംശോഃ കരാഃ
കേഷാംചിത്സുഖയംതി ചാത്ര ഹൃദയം ചൈത്രേ വിചിത്രാഃ ക്ഷപാഃ ॥ 2.83 ॥
പാംഥ സ്ത്രീവിരഹാനലാഹുതികലാം ആതന്വതീ മംജരീമാകംദേഷു
പികാംഗനാഭിരധുനാ സോത്കംഠം ആലോക്യതേ ।
അപ്യേതേ നവപാടലാപരിമലപ്രാഗ്ഭാരപാടച്ചരാ
വാംതിക്ലാംതിവിതാനതാനവകൃതഃ ശ്രീഖംഡശൈലാനിലാഃ ॥ 2.84 ॥
പ്രഥിതഃ പ്രണയവതീനാം
താവത്പദം ആതനോതു ഹൃദി മാനഃ ।
ഭവതി ന യാവച്ചംദനതരു
സുരഭിര്മലയപവമാനഃ ॥ 2.85 ॥
സഹകാരകുസുമകേസരനികര
ഭരാമോദമൂര്ച്ഛിതദിഗ്അംതേ ।
മധുരമധുരവിധുരമധുപേ
മധൌ ഭവേത്കസ്യ നോത്കംഠാ ॥ 2.86 ॥
അച്ഛാച്ഛചംദനരസാര്ദ്രതരാ മൃഗാക്ഷ്യോ
ധാരാഗൃഹാണി കുസുമാനി ച കൌമ്ഉദീ ച ।
മംദോ മരുത്സുമനസഃ ശുചി ഹര്മ്യപൃഷ്ഠം
ഗ്രീഷ്മേ മദം ച മദനം ച വിവര്ധയംതി ॥ 2.87 ॥
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാ വ്യജനപവനശ്ചംദ്രകിരണാഃ
പരാഗഃ കാസാരോ മലയജരജഃ ശീധു വിശദമ് ।
ശുചിഃ സൌധോത്സംഗഃ പ്രതനു വസനം പംകജദൃശോ
നിദാഘര്താവേതദ്വിലസതി ലഭംതേ സുകൃതിനഃ ॥ 2.88 ॥
സുധാശുഭ്രം ധാമ സ്ഫുരദ്അമലരശ്മിഃ ശശധരഃ
പ്രിയാവക്ത്രാംഭോജം മലയജരജശ്ചാതിസുരഭിഃ ।
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാസ്തദിദം അഖിലം രാഗിണി ജനേ
കരോത്യംതഃ ക്ഷോഭം ന തു വിഷയസംസര്ഗവിമുഖേ ॥ 2.89 ॥
തരുണീവേഷോദ്ദീപിതകാമാ
വികസജ്ജാതീപുഷ്പസുഗംധിഃ ।
ഉന്നതപീനപയോധരഭാരാ
പ്രാവൃട്തനുതേ കസ്യ ന ഹര്ഷമ് ॥ 2.90 ॥
വിയദ്ഉപചിതമേഘം ഭൂമയഃ കംദലിന്യോ
നവകുടജകദംബാമോദിനോ ഗംധവാഹാഃ ।
ശിഖികുലകലകേകാരാവരമ്യാ വനാംതാഃ
സുഖിനം അസുഖിനം വാ സർവം ഉത്കംഠയംതി ॥ 2.91 ॥
ഉപരി ഘനം ഘനപടലം
തിര്യഗ്ഗിരയോഽപി നര്തിതമയൂരാഃ ।
ക്ഷിതിരപി കംദലധവലാ
ദൃഷ്ടിം പഥികഃ ക്വ പാതയതി ॥ 2.92 ॥
ഇതോ വിദ്യുദ്വല്ലീവിലസിതം ഇതഃ കേതകിതരോഃ
സ്ഫുരന്ഗംധഃ പ്രോദ്യജ്ജലദനിനദസ്ഫൂര്ജിതം ഇതഃ ।
ഇതഃ കേകിക്രീഡാകലകലരവഃ പക്ഷ്മലദൃശാം
കഥം യാസ്യംത്യേതേ വിരഹദിവസാഃ സംഭൃതരസാഃ ॥ 2.93 ॥
അസൂചിസംചാരേ തമസി നഭസി പ്രൌഢജലദധ്വനി
പ്രാജ്ഞംമന്യേ പതതി പൃഷതാനാം ച നിചയേ ।
ഇദം സൌദാമിന്യാഃ കനകകമനീയം വിലസിതം
മുദം ച മ്ലാനിം ച പ്രഥയതി പഥി സ്വൈരസുദൃശാമ് ॥ 2.94 ॥
ആസാരേണ ന ഹര്മ്യതഃ പ്രിയതമൈര്യാതും ബഹിഃ ശക്യതേ
ശീതോത്കംപനിമിത്തം ആയതദൃശാ ഗാഢം സമാലിംഗ്യതേ ।
ജാതാഃ ശീകരശീതലാശ്ച മരുതോരത്യംതഖേദച്ഛിദോ
ധന്യാനാം ബത ദുര്ദിനം സുദിനതാം യാതി പ്രിയാസംഗമേ ॥ 2.95 ॥
അര്ധം സുപ്ത്വാ നിശായാഃ സരഭസസുരതായാസസന്നശ്ലഥാംഗപ്രോദ്ഭൂതാസഹ്യ
തൃഷ്ണോ മധുമദനിരതോ ഹര്മ്യപൃഷ്ഠേ വിവിക്തേ ।
സംഭോഗക്ലാംതകാംതാശിഥിലഭുജലതാവര്ജിതം കര്കരീതോ
ജ്യോത്സ്നാഭിന്നാച്ഛധാരം പിബതി ന സലിലം ശാരദം മംദപുണ്യഃ ॥ 2.96 ॥
ഹേമംതേ ദധിദുഗ്ധസര്പിരശനാ മാംജിഷ്ഠവാസോഭൃതഃ
കാശ്മീരദ്രവസാംദ്രദിഗ്ധവപുഷശ്ഛിന്നാ വിചിത്രൈ രതൈഃ ।
വൃത്തോരുസ്തനകാമിനോജനകൃതാശ്ലേഷാ ഗൃഹാഭ്യംതരേ
താംബൂലീദലപൂഗപൂരിതമുഖാ ധന്യാഃ സുഖം ശേരതേ ॥ 2.97 ॥
പ്രദുയത്പ്രൌഢപ്രിയംഗുദ്യുതിഭൃതി വികസത്കുംദമാദ്യദ്ദ്വിരേഫേ
കാലേ പ്രാലേയവാതപ്രചലവിലസിതോദാരമംദാരധാമ്നി ।
യേഷാം നോ കംഠലഗ്നാ ക്ഷണം അപി തുഹിനക്ഷോദദക്ഷാ മൃഗാക്ഷീ
തേസാം ആയാമയാമാ യമസദനസമാ യാമിനീ യാതി യൂനാമ് ॥ 2.98 ॥
ചുംബംതോ ഗംഡഭിത്തീരലകവതി മുഖേ സീത്കൃതാന്യാദധാനാ
വക്ഷഃസൂത്കംചുകേഷു സ്തനഭരപുലകോദ്ഭേദം ആപാദയംതഃ ।
ഊരൂനാകംപയംതഃ പൃഥുജഘനതടാത്സ്രംസയംതോഽംശുകാനി
വ്യക്തം കാംതാജനാനാം വിടചരിതഭൃതഃ ശൈശിരാ വാംതി വാതാഃ ॥ 2.99 ॥
കേശാനാകുലയംദൃശോ മുകുലയന്വാസോ ബലാദാക്ഷിപന്നാതന്വന്
പുലകോദ്ഗമം പ്രകടയന്നാവേഗകംപം ശനൈഃ ।
ബാരം ബാരം ഉദാരസീത്കൃതകൃതോ ദംതച്ഛദാന്പീഡയന്
പ്രായഃ ശൈശിര ഏഷ സംപ്രതി മരുത്കാംതാസു കാംതായതേ ॥ 2.100 ॥
യദ്യസ്യ നാസ്തി രുചിരം തസ്മിംസ്തസ്യ സ്പൃഹാ മനോജ്ഞേഽപി ।
രമണീയേഽപി സുധാംശൌ ന മനഃകാമഃ സരോജിന്യാഃ ॥ 2.101 ॥
വൈരാഗ്യേ സംചരത്യേകോ നീതൌ ഭ്രമതി ചാപരഃ ।
ശൃംഗാരേ രമതേ കശ്ചിദ്ഭുവി ഭേദാഃ പരസ്പരമ് ॥ 2.102 ॥
