॥ ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਹਾਭਾਰਤੇ ਉਦ੍ਯੋਗਪਰ੍ਵਣਿ ਪ੍ਰਜਾਗਰਪਰ੍ਵਣਿ
ਵਿਦੁਰਵਾਕ੍ਯੇ ਏਕੋਨਚਤ੍ਵਾਰਿਂਸ਼ੋ਽ਧ੍ਯਾਯਃ ॥

ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰ ਉਵਾਚ ।

ਅਨੀਸ਼੍ਵਰੋ਽ਯਂ ਪੁਰੁਸ਼ੋ ਭਵਾਭਵੇ
ਸੂਤ੍ਰਪ੍ਰੋਤਾ ਦਾਰੁਮਯੀਵ ਯੋਸ਼ਾ ।
ਧਾਤ੍ਰਾ ਹਿ ਦਿਸ਼੍ਟਸ੍ਯ ਵਸ਼ੇ ਕਿਲਾਯਂ
ਤਸ੍ਮਾਦ੍ਵਦ ਤ੍ਵਂ ਸ਼੍ਰਵਣੇ ਘ੍ਰੁਰੁਇਤੋ਽ਹਮ੍ ॥ 1॥

ਵਿਦੁਰ ਉਵਾਚ ।

ਅਪ੍ਰਾਪ੍ਤਕਾਲਂ ਵਚਨਂ ਬ੍ਰੁਰੁਇਹਸ੍ਪਤਿਰਪਿ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ ।
ਲਭਤੇ ਬੁਦ੍ਧ੍ਯਵਜ੍ਞਾਨਮਵਮਾਨਂ ਚ ਭਾਰਤ ॥ 2॥

ਪ੍ਰਿਯੋ ਭਵਤਿ ਦਾਨੇਨ ਪ੍ਰਿਯਵਾਦੇਨ ਚਾਪਰਃ ।
ਮਂਤ੍ਰਂ ਮੂਲਬਲੇਨਾਨ੍ਯੋ ਯਃ ਪ੍ਰਿਯਃ ਪ੍ਰਿਯ ਏਵ ਸਃ ॥ 3॥

ਦ੍ਵੇਸ਼੍ਯੋ ਨ ਸਾਧੁਰ੍ਭਵਤਿ ਨ ਮੇਧਾਵੀ ਨ ਪਂਡਿਤਃ ।
ਪ੍ਰਿਯੇ ਸ਼ੁਭਾਨਿ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਦ੍ਵੇਸ਼੍ਯੇ ਪਾਪਾਨਿ ਭਾਰਤ ॥ 4॥

ਨ ਸ ਕ੍ਸ਼ਯੋ ਮਹਾਰਾਜ ਯਃ ਕ੍ਸ਼ਯੋ ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਿਮਾਵਹੇਤ੍ ।
ਕ੍ਸ਼ਯਃ ਸ ਤ੍ਵਿਹ ਮਂਤਵ੍ਯੋ ਯਂ ਲਬ੍ਧ੍ਵਾ ਬਹੁ ਨਾਸ਼ਯੇਤ੍ ॥ 5॥

ਸਮ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਾ ਗੁਣਤਃ ਕੇ ਚਿਦ੍ਭਵਂਤਿ ਧਨਤੋ਽ਪਰੇ ।
ਧਨਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਾਨ੍ਗੁਣੈਰ੍ਹੀਨਾਂਧ੍ਰੁਰੁਇਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰ ਵਿਵਰ੍ਜਯੇਤ੍ ॥ 6॥

ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰ ਉਵਾਚ ।

ਸਰ੍ਵਂ ਤ੍ਵਮਾਯਤੀ ਯੁਕ੍ਤਂ ਭਾਸ਼ਸੇ ਪ੍ਰਾਜ੍ਞਸਮ੍ਮਤਮ੍ ।
ਨ ਚੋਤ੍ਸਹੇ ਸੁਤਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤੁਂ ਯਤੋ ਧਰ੍ਮਸ੍ਤਤੋ ਜਯਃ ॥ 7॥

ਵਿਦੁਰ ਉਵਾਚ ।

ਸ੍ਵਭਾਵਗੁਣਸਂਪਨ੍ਨੋ ਨ ਜਾਤੁ ਵਿਨਯਾਨ੍ਵਿਤਃ ।
ਸੁਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਮਪਿ ਭੂਤਾਨਾਮੁਪਮਰ੍ਦਂ ਪ੍ਰਯੋਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ ॥ 8॥

ਪਰਾਪਵਾਦ ਨਿਰਤਾਃ ਪਰਦੁਃਖੋਦਯੇਸ਼ੁ ਚ ।
ਪਰਸ੍ਪਰਵਿਰੋਧੇ ਚ ਯਤਂਤੇ ਸਤਤੋਥਿਤਾਃ ॥ 9॥

ਸ ਦੋਸ਼ਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਂ ਯੇਸ਼ਾਂ ਸਂਵਾਸੇ ਸੁਮਹਦ੍ਭਯਮ੍ ।
ਅਰ੍ਥਾਦਾਨੇ ਮਹਾਂਦੋਸ਼ਃ ਪ੍ਰਦਾਨੇ ਚ ਮਹਦ੍ਭਯਮ੍ ॥ 10॥

ਯੇ ਪਾਪਾ ਇਤਿ ਵਿਖ੍ਯਾਤਾਃ ਸਂਵਾਸੇ ਪਰਿਗਰ੍ਹਿਤਾਃ ।
ਯੁਕ੍ਤਾਸ਼੍ਚਾਨ੍ਯੈਰ੍ਮਹਾਦੋਸ਼ੈਰ੍ਯੇ ਨਰਾਸ੍ਤਾਨ੍ਵਿਵਰ੍ਜਯੇਤ੍ ॥ 11॥

ਨਿਵਰ੍ਤਮਾਨੇ ਸੌਹਾਰ੍ਦੇ ਪ੍ਰੀਤਿਰ੍ਨੀਚੇ ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਤਿ ।
ਯਾ ਚੈਵ ਫਲਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿਃ ਸੌਹ੍ਰੁਰੁਇਦੇ ਚੈਵ ਯਤ੍ਸੁਖਮ੍ ॥ 12॥

ਯਤਤੇ ਚਾਪਵਾਦਾਯ ਯਤ੍ਨਮਾਰਭਤੇ ਕ੍ਸ਼ਯੇ ।
ਅਲ੍ਪੇ਽ਪ੍ਯਪਕ੍ਰੁਰੁਇਤੇ ਮੋਹਾਨ੍ਨ ਸ਼ਾਂਤਿਮੁਪਗਚ੍ਛਤਿ ॥ 13॥

ਤਾਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ੈਃ ਸਂਗਤਂ ਨੀਚੈਰ੍ਨ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਂਸੈਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਾਤ੍ਮਭਿਃ ।
ਨਿਸ਼ਾਮ੍ਯ ਨਿਪੁਣਂ ਬੁਦ੍ਧ੍ਯਾ ਵਿਦ੍ਵਾਂਦੂਰਾਦ੍ਵਿਵਰ੍ਜਯੇਤ੍ ॥ 14॥

ਯੋ ਜ੍ਞਾਤਿਮਨੁਗ੍ਰੁਰੁਇਹ੍ਣਾਤਿ ਦਰਿਦ੍ਰਂ ਦੀਨਮਾਤੁਰਮ੍ ।
ਸਪੁਤ੍ਰਪਸ਼ੁਭਿਰ੍ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਿਂ ਯਸ਼ਸ਼੍ਚਾਵ੍ਯਯਮਸ਼੍ਨੁਤੇ ॥ 15॥

ਜ੍ਞਾਤਯੋ ਵਰ੍ਧਨੀਯਾਸ੍ਤੈਰ੍ਯ ਇਚ੍ਛਂਤ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸ਼ੁਭਮ੍ ।
ਕੁਲਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਿਂ ਚ ਰਾਜੇਂਦ੍ਰ ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਸਾਧੁ ਸਮਾਚਰ ॥ 16॥

ਸ਼੍ਰੇਯਸਾ ਯੋਕ੍ਸ਼੍ਯਸੇ ਰਾਜਨ੍ਕੁਰ੍ਵਾਣੋ ਜ੍ਞਾਤਿਸਤ੍ਕ੍ਰਿਯਾਮ੍ ।
ਵਿਗੁਣਾ ਹ੍ਯਪਿ ਸਂਰਕ੍ਸ਼੍ਯਾ ਜ੍ਞਾਤਯੋ ਭਰਤਰ੍ਸ਼ਭ ॥ 17॥

ਕਿਂ ਪੁਨਰ੍ਗੁਣਵਂਤਸ੍ਤੇ ਤ੍ਵਤ੍ਪ੍ਰਸਾਦਾਭਿਕਾਂਕ੍ਸ਼ਿਣਃ ।
ਪ੍ਰਸਾਦਂ ਕੁਰੁ ਦੀਨਾਨਾਂ ਪਾਂਡਵਾਨਾਂ ਵਿਸ਼ਾਂ ਪਤੇ ॥ 18॥

ਦੀਯਂਤਾਂ ਗ੍ਰਾਮਕਾਃ ਕੇ ਚਿਤ੍ਤੇਸ਼ਾਂ ਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤ੍ਯਰ੍ਥਮੀਸ਼੍ਵਰ ।
ਏਵਂ ਲੋਕੇ ਯਸ਼ਃਪ੍ਰਾਪ੍ਤੋ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤ੍ਸਿ ਨਰਾਧਿਪ ॥ 19॥

ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧੇਨ ਹਿ ਤ੍ਵਯਾ ਕਾਰ੍ਯਂ ਪੁਤ੍ਰਾਣਾਂ ਤਾਤ ਰਕ੍ਸ਼ਣਮ੍ ।
ਮਯਾ ਚਾਪਿ ਹਿਤਂ ਵਾਚ੍ਯਂ ਵਿਦ੍ਧਿ ਮਾਂ ਤ੍ਵਦ੍ਧਿਤੈਸ਼ਿਣਮ੍ ॥ 20॥

ਜ੍ਞਾਤਿਭਿਰ੍ਵਿਗ੍ਰਹਸ੍ਤਾਤ ਨ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੋ ਭਵਾਰ੍ਥਿਨਾ ।
ਸੁਖਾਨਿ ਸਹ ਭੋਜ੍ਯਾਨਿ ਜ੍ਞਾਤਿਭਿਰ੍ਭਰਤਰ੍ਸ਼ਭ ॥ 21॥

ਸਂਭੋਜਨਂ ਸਂਕਥਨਂ ਸਂਪ੍ਰੀਤਿਸ਼੍ ਚ ਪਰਸ੍ਪਰਮ੍ ।
ਜ੍ਞਾਤਿਭਿਃ ਸਹ ਕਾਰ੍ਯਾਣਿ ਨ ਵਿਰੋਧਃ ਕਥਂ ਚਨ ॥ 22॥

ਜ੍ਞਾਤਯਸ੍ਤਾਰਯਂਤੀਹ ਜ੍ਞਾਤਯੋ ਮਜ੍ਜਯਂਤਿ ਚ ।
ਸੁਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਾਸ੍ਤਾਰਯਂਤੀਹ ਦੁਰ੍ਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਾ ਮਜ੍ਜਯਂਤਿ ਚ ॥ 23॥

ਸੁਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤੋ ਭਵ ਰਾਜੇਂਦ੍ਰ ਪਾਂਡਵਾਨ੍ਪ੍ਰਤਿ ਮਾਨਦ ।
ਅਧਰ੍ਸ਼ਣੀਯਃ ਸ਼ਤ੍ਰੂਣਾਂ ਤੈਰ੍ਵ੍ਰੁਰੁਇਤਸ੍ਤ੍ਵਂ ਭਵਿਸ਼੍ਯਸਿ ॥ 24॥

ਸ਼੍ਰੀਮਂਤਂ ਜ੍ਞਾਤਿਮਾਸਾਦ੍ਯ ਯੋ ਜ੍ਞਾਤਿਰਵਸੀਦਤਿ ।
ਦਿਗ੍ਧਹਸ੍ਤਂ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਇਵ ਸ ਏਨਸ੍ਤਸ੍ਯ ਵਿਂਦਤਿ ॥ 25॥

ਪਸ਼੍ਚਾਦਪਿ ਨਰਸ਼੍ਰੇਸ਼੍ਠ ਤਵ ਤਾਪੋ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ ।
ਤਾਨ੍ਵਾ ਹਤਾਨ੍ਸੁਤਾਨ੍ਵਾਪਿ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਤਦਨੁਚਿਂਤਯ ॥ 26॥

ਯੇਨ ਖਟ੍ਵਾਂ ਸਮਾਰੂਢਃ ਪਰਿਤਪ੍ਯੇਤ ਕਰ੍ਮਣਾ ।
ਆਦਾਵੇਵ ਨ ਤਤ੍ਕੁਰ੍ਯਾਦਧ੍ਰੁਵੇ ਜੀਵਿਤੇ ਸਤਿ ॥ 27॥

ਨ ਕਸ਼੍ਚਿਨ੍ਨਾਪਨਯਤੇ ਪੁਮਾਨਨ੍ਯਤ੍ਰ ਭਾਰ੍ਗਵਾਤ੍ ।
ਸ਼ੇਸ਼ਸਂਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਸ੍ਤੁ ਬੁਦ੍ਧਿਮਤ੍ਸ੍ਵੇਵ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ॥ 28॥

ਦੁਰ੍ਯੋਧਨੇਨ ਯਦ੍ਯੇਤਤ੍ਪਾਪਂ ਤੇਸ਼ੁ ਪੁਰਾ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ।
ਤ੍ਵਯਾ ਤਤ੍ਕੁਲਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧੇਨ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਨੇਯਂ ਨਰੇਸ਼੍ਵਰ ॥ 29॥

ਤਾਂਸ੍ਤ੍ਵਂ ਪਦੇ ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਾਪ੍ਯ ਲੋਕੇ ਵਿਗਤਕਲ੍ਮਸ਼ਃ ।
ਭਵਿਸ਼੍ਯਸਿ ਨਰਸ਼੍ਰੇਸ਼੍ਠ ਪੂਜਨੀਯੋ ਮਨੀਸ਼ਿਣਾਮ੍ ॥ 30॥

ਸੁਵ੍ਯਾਹ੍ਰੁਰੁਇਤਾਨਿ ਧੀਰਾਣਾਂ ਫਲਤਃ ਪ੍ਰਵਿਚਿਂਤ੍ਯ ਯਃ ।
ਅਧ੍ਯਵਸ੍ਯਤਿ ਕਾਰ੍ਯੇਸ਼ੁ ਚਿਰਂ ਯਸ਼ਸਿ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ॥ 31॥

ਅਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿਂ ਵਿਨਯੋ ਹਂਤਿ ਹਂਤ੍ਯਨਰ੍ਥਂ ਪਰਾਕ੍ਰਮਃ ।
ਹਂਤਿ ਨਿਤ੍ਯਂ ਕ੍ਸ਼ਮਾ ਕ੍ਰੋਧਮਾਚਾਰੋ ਹਂਤ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮ੍ ॥ 32॥

ਪਰਿਚ੍ਛਦੇਨ ਕ੍ਸ਼ਤ੍ਰੇਣ ਵੇਸ਼੍ਮਨਾ ਪਰਿਚਰ੍ਯਯਾ ।
ਪਰੀਕ੍ਸ਼ੇਤ ਕੁਲਂ ਰਾਜਨ੍ਭੋਜਨਾਚ੍ਛਾਦਨੇਨ ਚ ॥ 33॥

ਯਯੋਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਵਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨੈਭ੍ਰੁਰੁਇਤਂ ਨੈਭ੍ਰੁਰੁਇਤੇਨ ਵਾ ।
ਸਮੇਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਯਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਤਯੋਰ੍ਮੈਤ੍ਰੀ ਨ ਜੀਰ੍ਯਤੇ ॥ 34॥

ਦੁਰ੍ਬੁਦ੍ਧਿਮਕ੍ਰੁਰੁਇਤਪ੍ਰਜ੍ਞਂ ਛਨ੍ਨਂ ਕੂਪਂ ਤ੍ਰੁਰੁਇਣੈਰਿਵ ।
ਵਿਵਰ੍ਜਯੀਤ ਮੇਧਾਵੀ ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਮੈਤ੍ਰੀ ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਤਿ ॥ 35॥

ਅਵਲਿਪ੍ਤੇਸ਼ੁ ਮੂਰ੍ਖੇਸ਼ੁ ਰੌਦ੍ਰਸਾਹਸਿਕੇਸ਼ੁ ਚ ।
ਤਥੈਵਾਪੇਤ ਧਰ੍ਮੇਸ਼ੁ ਨ ਮੈਤ੍ਰੀਮਾਚਰੇਦ੍ਬੁਧਃ ॥ 36॥

ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਜ੍ਞਂ ਧਾਰ੍ਮਿਕਂ ਸਤ੍ਯਮਕ੍ਸ਼ੁਦ੍ਰਂ ਦ੍ਰੁਰੁਇਢਭਕ੍ਤਿਕਮ੍ ।
ਜਿਤੇਂਦ੍ਰਿਯਂ ਸ੍ਥਿਤਂ ਸ੍ਥਿਤ੍ਯਾਂ ਮਿਤ੍ਰਮਤ੍ਯਾਗਿ ਚੇਸ਼੍ਯਤੇ ॥ 37॥

ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਾਮਨੁਤ੍ਸਰ੍ਗੋ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਨਾ ਨ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਯਤੇ ।
ਅਤ੍ਯਰ੍ਥਂ ਪੁਨਰੁਤ੍ਸਰ੍ਗਃ ਸਾਦਯੇਦ੍ਦੈਵਤਾਨ੍ਯਪਿ ॥ 38॥

ਮਾਰ੍ਦਵਂ ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਾਮਨਸੂਯਾ ਕ੍ਸ਼ਮਾ ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਃ ।
ਆਯੁਸ਼੍ਯਾਣਿ ਬੁਧਾਃ ਪ੍ਰਾਹੁਰ੍ਮਿਤ੍ਰਾਣਾਂ ਚਾਵਿਮਾਨਨਾ ॥ 39॥

ਅਪਨੀਤਂ ਸੁਨੀਤੇਨ ਯੋ਽ਰ੍ਥਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਨਿਨੀਸ਼ਤੇ ।
ਮਤਿਮਾਸ੍ਥਾਯ ਸੁਦ੍ਰੁਰੁਇਢਾਂ ਤਦਕਾਪੁਰੁਸ਼ ਵ੍ਰਤਮ੍ ॥ 40॥

ਆਯਤ੍ਯਾਂ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰਜ੍ਞਸ੍ਤਦਾਤ੍ਵੇ ਦ੍ਰੁਰੁਇਢਨਿਸ਼੍ਚਯਃ ।
ਅਤੀਤੇ ਕਾਰ੍ਯਸ਼ੇਸ਼ਜ੍ਞੋ ਨਰੋ਽ਰ੍ਥੈਰ੍ਨ ਪ੍ਰਹੀਯਤੇ ॥ 41॥

ਕਰ੍ਮਣਾ ਮਨਸਾ ਵਾਚਾ ਯਦਭੀਕ੍ਸ਼੍ਣਂ ਨਿਸ਼ੇਵਤੇ ।
ਤਦੇਵਾਪਹਰਤ੍ਯੇਨਂ ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਕਲ੍ਯਾਣਮਾਚਰੇਤ੍ ॥ 42॥

ਮਂਗਲਾਲਂਭਨਂ ਯੋਗਃ ਸ਼੍ਰੁਤਮੁਤ੍ਥਾਨਮਾਰ੍ਜਵਮ੍ ।
ਭੂਤਿਮੇਤਾਨਿ ਕੁਰ੍ਵਂਤਿ ਸਤਾਂ ਚਾਭੀਕ੍ਸ਼੍ਣ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ ॥ 43॥

ਅਨਿਰ੍ਵੇਦਃ ਸ਼੍ਰਿਯੋ ਮੂਲਂ ਦੁਃਖਨਾਸ਼ੇ ਸੁਖਸ੍ਯ ਚ ।
ਮਹਾਨ੍ਭਵਤ੍ਯਨਿਰ੍ਵਿਣ੍ਣਃ ਸੁਖਂ ਚਾਤ੍ਯਂਤਮਸ਼੍ਨੁਤੇ ॥ 44॥

ਨਾਤਃ ਸ਼੍ਰੀਮਤ੍ਤਰਂ ਕਿਂ ਚਿਦਨ੍ਯਤ੍ਪਥ੍ਯਤਮਂ ਤਥਾ ।
ਪ੍ਰਭ ਵਿਸ਼੍ਣੋਰ੍ਯਥਾ ਤਾਤ ਕ੍ਸ਼ਮਾ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸਰ੍ਵਦਾ ॥ 45॥

ਕ੍ਸ਼ਮੇਦਸ਼ਕ੍ਤਃ ਸਰ੍ਵਸ੍ਯ ਸ਼ਕ੍ਤਿਮਾਂਧਰ੍ਮਕਾਰਣਾਤ੍ ।
ਅਰ੍ਥਾਨਰ੍ਥੌ ਸਮੌ ਯਸ੍ਯ ਤਸ੍ਯ ਨਿਤ੍ਯਂ ਕ੍ਸ਼ਮਾ ਹਿਤਾ ॥ 46॥

ਯਤ੍ਸੁਖਂ ਸੇਵਮਾਨੋ਽ਪਿ ਧਰ੍ਮਾਰ੍ਥਾਭ੍ਯਾਂ ਨ ਹੀਯਤੇ ।
ਕਾਮਂ ਤਦੁਪਸੇਵੇਤ ਨ ਮੂਢ ਵ੍ਰਤਮਾਚਰੇਤ੍ ॥ 47॥

ਦੁਃਖਾਰ੍ਤੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰਮਤ੍ਤੇਸ਼ੁ ਨਾਸ੍ਤਿਕੇਸ਼੍ਵਲਸੇਸ਼ੁ ਚ ।
ਨ ਸ਼੍ਰੀਰ੍ਵਸਤ੍ਯਦਾਂਤੇਸ਼ੁ ਯੇ ਚੋਤ੍ਸਾਹ ਵਿਵਰ੍ਜਿਤਾਃ ॥ 48॥

ਆਰ੍ਜਵੇਨ ਨਰਂ ਯੁਕ੍ਤਮਾਰ੍ਜਵਾਤ੍ਸਵ੍ਯਪਤ੍ਰਪਮ੍ ।
ਅਸ਼ਕ੍ਤਿਮਂਤਂ ਮਨ੍ਯਂਤੋ ਧਰ੍ਸ਼ਯਂਤਿ ਕੁਬੁਦ੍ਧਯਃ ॥ 49॥

ਅਤ੍ਯਾਰ੍ਯਮਤਿਦਾਤਾਰਮਤਿਸ਼ੂਰਮਤਿਵ੍ਰਤਮ੍ ।
ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਭਿਮਾਨਿਨਂ ਚੈਵ ਸ਼੍ਰੀਰ੍ਭਯਾਨ੍ਨੋਪਸਰ੍ਪਤਿ ॥ 50॥

ਅਗ੍ਨਿਹੋਤ੍ਰਫਲਾ ਵੇਦਾਃ ਸ਼ੀਲਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਫਲਂ ਸ਼੍ਰੁਤਮ੍ ।
ਰਤਿਪੁਤ੍ਰ ਫਲਾ ਦਾਰਾ ਦਤ੍ਤਭੁਕ੍ਤ ਫਲਂ ਧਨਮ੍ ॥ 51॥

ਅਧਰ੍ਮੋਪਾਰ੍ਜਿਤੈਰਰ੍ਥੈਰ੍ਯਃ ਕਰੋਤ੍ਯੌਰ੍ਧ੍ਵ ਦੇਹਿਕਮ੍ ।
ਨ ਸ ਤਸ੍ਯ ਫਲਂ ਪ੍ਰੇਤ੍ਯ ਭੁਂਕ੍ਤੇ਽ਰ੍ਥਸ੍ਯ ਦੁਰਾਗਮਾਤ੍ ॥ 52॥

ਕਾਨਾਰ ਵਨਦੁਰ੍ਗੇਸ਼ੁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਛ੍ਰਾਸ੍ਵਾਪਤ੍ਸੁ ਸਂਭ੍ਰਮੇ ।
ਉਦ੍ਯਤੇਸ਼ੁ ਚ ਸ਼ਸ੍ਤ੍ਰੇਸ਼ੁ ਨਾਸ੍ਤਿ ਸ਼ੇਸ਼ਵਤਾਂ ਭਯਮ੍ ॥ 53॥

ਉਤ੍ਥਾਨਂ ਸਂਯਮੋ ਦਾਕ੍ਸ਼੍ਯਮਪ੍ਰਮਾਦੋ ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਃ ਸ੍ਮ੍ਰੁਰੁਇਤਿਃ ।
ਸਮੀਕ੍ਸ਼੍ਯ ਚ ਸਮਾਰਂਭੋ ਵਿਦ੍ਧਿ ਮੂਲਂ ਭਵਸ੍ਯ ਤਤ੍ ॥ 54॥

ਤਪੋਬਲਂ ਤਾਪਸਾਨਾਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦਾਂ ਬਲਮ੍ ।
ਹਿਂਸਾ ਬਲਮਸਾਧੂਨਾਂ ਕ੍ਸ਼ਮਾਗੁਣਵਤਾਂ ਬਲਮ੍ ॥ 55॥

ਅਸ਼੍ਟੌ ਤਾਨ੍ਯਵ੍ਰਤਘ੍ਨਾਨਿ ਆਪੋ ਮੂਲਂ ਫਲਂ ਪਯਃ ।
ਹਵਿਰ੍ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਕਾਮ੍ਯਾ ਚ ਗੁਰੋਰ੍ਵਚਨਮੌਸ਼ਧਮ੍ ॥ 56॥

ਨ ਤਤ੍ਪਰਸ੍ਯ ਸਂਦਧ੍ਯਾਤ੍ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਂ ਯਦਾਤ੍ਮਨਃ ।
ਸਂਗ੍ਰਹੇਣੈਸ਼ ਧਰ੍ਮਃ ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਮਾਦਨ੍ਯਃ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੇ ॥ 57॥

ਅਕ੍ਰੋਧੇਨ ਜਯੇਤ੍ਕ੍ਰੋਧਮਸਾਧੁਂ ਸਾਧੁਨਾ ਜਯੇਤ੍ ।
ਜਯੇਤ੍ਕਦਰ੍ਯਂ ਦਾਨੇਨ ਜਯੇਤ੍ਸਤ੍ਯੇਨ ਚਾਨ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥ 58॥

ਸ੍ਤ੍ਰੀ ਧੂਰ੍ਤਕੇ਽ਲਸੇ ਭੀਰੌ ਚਂਡੇ ਪੁਰੁਸ਼ਮਾਨਿਨਿ ।
ਚੌਰੇ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਘ੍ਨੇ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸੋ ਨ ਕਾਰ੍ਯੋ ਨ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿਕੇ ॥ 59॥

ਅਭਿਵਾਦਨਸ਼ੀਲਸ੍ਯ ਨਿਤ੍ਯਂ ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧੋਪਸੇਵਿਨਃ ।
ਚਤ੍ਵਾਰਿ ਸਂਪ੍ਰਵਰ੍ਧਂਤੇ ਕੀਰ੍ਤਿਰਾਯੁਰ੍ਯਸ਼ੋਬਲਮ੍ ॥ 60॥

ਅਤਿਕ੍ਲੇਸ਼ੇਨ ਯੇ਽ਰ੍ਥਾਃ ਸ੍ਯੁਰ੍ਧਰ੍ਮਸ੍ਯਾਤਿਕ੍ਰਮੇਣ ਚ ।
ਅਰੇਰ੍ਵਾ ਪ੍ਰਣਿਪਾਤੇਨ ਮਾ ਸ੍ਮ ਤੇਸ਼ੁ ਮਨਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਥਾਃ ॥ 61॥

ਅਵਿਦ੍ਯਃ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸ਼ੋਚ੍ਯਃ ਸ਼ੋਚ੍ਯਂ ਮਿਥੁਨਮਪ੍ਰਜਮ੍ ।
ਨਿਰਾਹਾਰਾਃ ਪ੍ਰਜਾਃ ਸ਼ੋਚ੍ਯਾਃ ਸ਼ੋਚ੍ਯਂ ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰਮਰਾਜਕਮ੍ ॥ 62॥

ਅਧ੍ਵਾ ਜਰਾ ਦੇਹਵਤਾਂ ਪਰ੍ਵਤਾਨਾਂ ਜਲਂ ਜਰਾ ।
ਅਸਂਭੋਗੋ ਜਰਾ ਸ੍ਤ੍ਰੀਣਾਂ ਵਾਕ੍ਸ਼ਲ੍ਯਂ ਮਨਸੋ ਜਰਾ ॥ 63॥

ਅਨਾਮ੍ਨਾਯ ਮਲਾ ਵੇਦਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਯਾਵ੍ਰਤਂ ਮਲਮ੍ ।
ਕੌਤੂਹਲਮਲਾ ਸਾਧ੍ਵੀ ਵਿਪ੍ਰਵਾਸ ਮਲਾਃ ਸ੍ਤ੍ਰਿਯਃ ॥ 64॥

ਸੁਵਰ੍ਣਸ੍ਯ ਮਲਂ ਰੂਪ੍ਯਂ ਰੂਪ੍ਯਸ੍ਯਾਪਿ ਮਲਂ ਤ੍ਰਪੁ ।
ਜ੍ਞੇਯਂ ਤ੍ਰਪੁ ਮਲਂ ਸੀਸਂ ਸੀਸਸ੍ਯਾਪਿ ਮਲਂ ਮਲਮ੍ ॥ 65॥

ਨ ਸ੍ਵਪ੍ਨੇਨ ਜਯੇਨ੍ਨਿਦ੍ਰਾਂ ਨ ਕਾਮੇਨ ਸ੍ਤ੍ਰਿਯਂ ਜਯੇਤ੍ ।
ਨੇਂਧਨੇਨ ਜਯੇਦਗ੍ਨਿਂ ਨ ਪਾਨੇਨ ਸੁਰਾਂ ਜਯੇਤ੍ ॥ 66॥

ਯਸ੍ਯ ਦਾਨਜਿਤਂ ਮਿਤ੍ਰਮਮਿਤ੍ਰਾ ਯੁਧਿ ਨਿਰ੍ਜਿਤਾਃ ।
ਅਨ੍ਨਪਾਨਜਿਤਾ ਦਾਰਾਃ ਸਫਲਂ ਤਸ੍ਯ ਜੀਵਿਤਮ੍ ॥ 67॥

ਸਹਸ੍ਰਿਣੋ਽ਪਿ ਜੀਵਂਤਿ ਜੀਵਂਤਿ ਸ਼ਤਿਨਸ੍ਤਥਾ ।
ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰਂ ਵਿਮੁਂਚੇਚ੍ਛਾਂ ਨ ਕਥਂ ਚਿਨ੍ਨ ਜੀਵ੍ਯਤੇ ॥ 68॥

ਯਤ੍ਪ੍ਰੁਰੁਇਥਿਵ੍ਯਾਂ ਵ੍ਰੀਹਿ ਯਵਂ ਹਿਰਣ੍ਯਂ ਪਸ਼ਵਃ ਸ੍ਤ੍ਰਿਯਃ ।
ਨਾਲਮੇਕਸ੍ਯ ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਮਿਤਿ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਨ ਮੁਹ੍ਯਤਿ ॥ 69॥

ਰਾਜਨ੍ਭੂਯੋ ਬ੍ਰਵੀਮਿ ਤ੍ਵਾਂ ਪੁਤ੍ਰੇਸ਼ੁ ਸਮਮਾਚਰ ।
ਸਮਤਾ ਯਦਿ ਤੇ ਰਾਜਨ੍ਸ੍ਵੇਸ਼ੁ ਪਾਂਡੁਸੁਤੇਸ਼ੁ ਚ ॥ 70॥

॥ ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਹਾਭਾਰਤੇ ਉਦ੍ਯੋਗਪਰ੍ਵਣਿ ਪ੍ਰਜਾਗਰਪਰ੍ਵਣਿ
ਵਿਦੁਰਵਾਕ੍ਯੇ ਏਕੋਨਚਤ੍ਵਾਰਿਂਸ਼ੋ਽ਧ੍ਯਾਯਃ ॥ 39॥