॥ શ્રી ગણેશાય નમઃ ॥
॥ શ્રીપરમાત્મને નમઃ ॥
અથ કથા પ્રારંભઃ ।

અથ પ્રથમોઽધ્યાયઃ

શ્રીવ્યાસ ઉવાચ ।
એકદા નૈમિષારણ્યે ઋષયઃ શૌનકાદયઃ ।
પપ્રચ્છુર્મુનયઃ સર્વે સૂતં પૌરાણિકં ખલુ ॥ 1॥

ઋષય ઊચુઃ ।
વ્રતેન તપસા કિં વા પ્રાપ્યતે વાંછિતં ફલમ્ ।
તત્સર્વં શ્રોતુમિચ્છામઃ કથયસ્વ મહામુને ॥ 2॥

સૂત ઉવાચ ।
નારદેનૈવ સંપૃષ્ટો ભગવાન્ કમલાપતિઃ ।
સુરર્ષયે યથૈવાહ તચ્છૃણુધ્વં સમાહિતાઃ ॥ 3॥

એકદા નારદો યોગી પરાનુગ્રહકાંક્ષયા ।
પર્યટન્ વિવિધાન્ લોકાન્ મર્ત્યલોકમુપાગતઃ ॥ 4॥

તતોદૃષ્ટ્વા જનાન્સર્વાન્ નાનાક્લેશસમન્વિતાન્ ।
નાનાયોનિસમુત્પન્નાન્ ક્લિશ્યમાનાન્ સ્વકર્મભિઃ ॥ 5॥

કેનોપાયેન ચૈતેષાં દુઃખનાશો ભવેદ્ ધ્રુવમ્ ।
ઇતિ સંચિંત્ય મનસા વિષ્ણુલોકં ગતસ્તદા ॥ 6॥

તત્ર નારાયણં દેવં શુક્લવર્ણં ચતુર્ભુજમ્ ।
શંખ-ચક્ર-ગદા-પદ્મ-વનમાલા-વિભૂષિતમ્ ॥ 7॥

દૃષ્ટ્વા તં દેવદેવેશં સ્તોતું સમુપચક્રમે ।
નારદ ઉવાચ ।
નમો વાંગમનસાતીતરૂપાયાનંતશક્તયે ।
આદિમધ્યાંતહીનાય નિર્ગુણાય ગુણાત્મને ॥ 8॥

સર્વેષામાદિભૂતાય ભક્તાનામાર્તિનાશિને ।
શ્રુત્વા સ્તોત્રં તતો વિષ્ણુર્નારદં પ્રત્યભાષત ॥ 9॥

શ્રીભગવાનુવાચ ।
કિમર્થમાગતોઽસિ ત્વં કિં તે મનસિ વર્તતે ।
કથયસ્વ મહાભાગ તત્સર્વં કથાયામિ તે ॥ 10॥

નારદ ઉવાચ ।
મર્ત્યલોકે જનાઃ સર્વે નાનાક્લેશસમન્વિતાઃ ।
નનાયોનિસમુત્પન્નાઃ પચ્યંતે પાપકર્મભિઃ ॥ 11॥

તત્કથં શમયેન્નાથ લઘૂપાયેન તદ્વદ ।
શ્રોતુમિચ્છામિ તત્સર્વં કૃપાસ્તિ યદિ તે મયિ ॥ 12॥

શ્રીભગવાનુવાચ ।
સાધુ પૃષ્ટં ત્વયા વત્સ લોકાનુગ્રહકાંક્ષયા ।
યત્કૃત્વા મુચ્યતે મોહત્ તચ્છૃણુષ્વ વદામિ તે ॥ 13॥

વ્રતમસ્તિ મહત્પુણ્યં સ્વર્ગે મર્ત્યે ચ દુર્લભમ્ ।
તવ સ્નેહાન્મયા વત્સ પ્રકાશઃ ક્રિયતેઽધુના ॥ 14॥

સત્યનારાયણસ્યૈવ વ્રતં સમ્યગ્વિધાનતઃ । (સત્યનારાયણસ્યૈવં)
કૃત્વા સદ્યઃ સુખં ભુક્ત્વા પરત્ર મોક્ષમાપ્નુયાત્ ।
તચ્છ્રુત્વા ભગવદ્વાક્યં નારદો મુનિરબ્રવીત્ ॥ 15॥

નારદ ઉવાચ ।
કિં ફલં કિં વિધાનં ચ કૃતં કેનૈવ તદ્ વ્રતમ્ ।
તત્સર્વં વિસ્તરાદ્ બ્રૂહિ કદા કાર્યં વ્રતં પ્રભો ॥ 16॥ (કાર્યંહિતદ્વ્રતમ્)

શ્રીભગવાનુવાચ ।
દુઃખશોકાદિશમનં ધનધાન્યપ્રવર્ધનમ્ ॥ 17॥

સૌભાગ્યસંતતિકરં સર્વત્ર વિજયપ્રદમ્ ।
યસ્મિન્ કસ્મિન્ દિને મર્ત્યો ભક્તિશ્રદ્ધાસમન્વિતઃ ॥ 18॥

સત્યનારાયણં દેવં યજેચ્ચૈવ નિશામુખે ।
બ્રાહ્મણૈર્બાંધવૈશ્ચૈવ સહિતો ધર્મતત્પરઃ ॥ 19॥

નૈવેદ્યં ભક્તિતો દદ્યાત્ સપાદં ભક્ષ્યમુત્તમમ્ ।
રંભાફલં ઘૃતં ક્ષીરં ગોધૂમસ્ય ચ ચૂર્ણકમ્ ॥ 20॥

અભાવે શાલિચૂર્ણં વા શર્કરા વા ગુડસ્તથા ।
સપાદં સર્વભક્ષ્યાણિ ચૈકીકૃત્ય નિવેદયેત્ ॥ 21॥

વિપ્રાય દક્ષિણાં દદ્યાત્ કથાં શ્રુત્વા જનૈઃ સહ ।
તતશ્ચ બંધુભિઃ સાર્ધં વિપ્રાંશ્ચ પ્રતિભોજયેત્ ॥ 22॥

પ્રસાદં ભક્ષયેદ્ ભક્ત્યા નૃત્યગીતાદિકં ચરેત્ ।
તતશ્ચ સ્વગૃહં ગચ્છેત્ સત્યનારાયણં સ્મરન્ ॥ 23॥

એવં કૃતે મનુષ્યાણાં વાંછાસિદ્ધિર્ભવેદ્ ધ્રુવમ્ ।
વિશેષતઃ કલિયુગે લઘૂપાયોઽસ્તિ ભૂતલે ॥ 24॥ (લઘૂપાયોસ્તિ)

॥ ઇતિ શ્રીસ્કંદપુરાણે રેવાખંડે શ્રીસત્યનારાયણ વ્રતકથાયાં પ્રથમોઽધ્યાયઃ ॥ 1 ॥

અથ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ

સૂત ઉવાચ ।
અથાન્યત્ સંપ્રવક્ષ્યામિ કૃતં યેન પુરા દ્વિજાઃ ।
કશ્ચિત્ કાશીપુરે રમ્યે હ્યાસીદ્વિપ્રોઽતિનિર્ધનઃ ॥ 1॥ (હ્યાસીદ્વિપ્રોતિનિર્ધનઃ)

ક્ષુત્તૃડ્ભ્યાં વ્યાકુલોભૂત્વા નિત્યં બભ્રામ ભૂતલે ।
દુઃખિતં બ્રાહ્મણં દૃષ્ટ્વા ભગવાન્ બ્રાહ્મણપ્રિયઃ ॥ 2॥

વૃદ્ધબ્રાહ્મણ રૂપસ્તં પપ્રચ્છ દ્વિજમાદરાત્ ।
કિમર્થં ભ્રમસે વિપ્ર મહીં નિત્યં સુદુઃખિતઃ ।
તત્સર્વં શ્રોતુમિચ્છામિ કથ્યતાં દ્વિજ સત્તમ ॥ 3॥

બ્રાહ્મણ ઉવાચ ।
બ્રાહ્મણોઽતિ દરિદ્રોઽહં ભિક્ષાર્થં વૈ ભ્રમે મહીમ્ ॥ 4॥ (બ્રાહ્મણોતિ)

ઉપાયં યદિ જાનાસિ કૃપયા કથય પ્રભો ।
વૃદ્ધબ્રાહ્મણ ઉવાચ ।
સત્યનારાયણો વિષ્ણુર્વાંછિતાર્થફલપ્રદઃ ॥ 5॥

તસ્ય ત્વં પૂજનં વિપ્ર કુરુષ્વ વ્રતમુત્તમમ । (વ્રતમુત્તમમ્)
યત્કૃત્વા સર્વદુઃખેભ્યો મુક્તો ભવતિ માનવઃ ॥ 6॥

વિધાનં ચ વ્રતસ્યાપિ વિપ્રાયાભાષ્ય યત્નતઃ ।
સત્યનારાયણો વૃદ્ધસ્તત્રૈવાંતરધીયત ॥ 7॥

તદ્ વ્રતં સંકરિષ્યામિ યદુક્તં બ્રાહ્મણેન વૈ ।
ઇતિ સંચિંત્ય વિપ્રોઽસૌ રાત્રૌ નિદ્રા ન લબ્ધવાન્ ॥ 8॥ (નિદ્રાં)

તતઃ પ્રાતઃ સમુત્થાય સત્યનારાયણવ્રતમ્ ।
કરિષ્ય ઇતિ સંકલ્પ્ય ભિક્ષાર્થમગમદ્વિજઃ ॥ 9॥ (ભિક્ષાર્થમગમદ્દ્વિજઃ)

તસ્મિન્નેવ દિને વિપ્રઃ પ્રચુરં દ્રવ્યમાપ્તવાન્ ।
તેનૈવ બંધુભિઃ સાર્ધં સત્યસ્યવ્રતમાચરત્ ॥ 10॥

સર્વદુઃખવિનિર્મુક્તઃ સર્વસંપત્સમન્વિતઃ ।
બભૂવ સ દ્વિજશ્રેષ્ઠો વ્રતસ્યાસ્ય પ્રભાવતઃ ॥ 11॥

તતઃ પ્રભૃતિ કાલં ચ માસિ માસિ વ્રતં કૃતમ્ ।
એવં નારાયણસ્યેદં વ્રતં કૃત્વા દ્વિજોત્તમઃ ॥ 12॥

સર્વપાપવિનિર્મુક્તો દુર્લભં મોક્ષમાપ્તવાન્ ।
વ્રતમસ્ય યદા વિપ્ર પૃથિવ્યાં સંકરિષ્યતિ ॥ 13॥ (વિપ્રાઃ)

તદૈવ સર્વદુઃખં તુ મનુજસ્ય વિનશ્યતિ । (ચ મનુજસ્ય)
એવં નારાયણેનોક્તં નારદાય મહાત્મને ॥ 14॥

મયા તત્કથિતં વિપ્રાઃ કિમન્યત્ કથયામિ વઃ ।
ઋષય ઊચુઃ ।
તસ્માદ્ વિપ્રાચ્છ્રુતં કેન પૃથિવ્યાં ચરિતં મુને ।
તત્સર્વં શ્રોતુમિચ્છામઃ શ્રદ્ધાઽસ્માકં પ્રજાયતે ॥ 15॥ (શ્રદ્ધાસ્માકં)

સૂત ઉવાચ ।
શ‍ઋણુધ્વં મુનયઃ સર્વે વ્રતં યેન કૃતં ભુવિ ।
એકદા સ દ્વિજવરો યથાવિભવ વિસ્તરૈઃ ॥ 16॥

બંધુભિઃ સ્વજનૈઃ સાર્ધં વ્રતં કર્તું સમુદ્યતઃ ।
એતસ્મિન્નંતરે કાલે કાષ્ઠક્રેતા સમાગમત્ ॥ 17॥

બહિઃ કાષ્ઠં ચ સંસ્થાપ્ય વિપ્રસ્ય ગૃહમાયયૌ ।
તૃષ્ણાયા પીડિતાત્મા ચ દૃષ્ટ્વા વિપ્રં કૃતં વ્રતમ્ ॥ 18॥ (કૃત)

પ્રણિપત્ય દ્વિજં પ્રાહ કિમિદં ક્રિયતે ત્વયા ।
કૃતે કિં ફલમાપ્નોતિ વિસ્તરાદ્ વદ મે પ્રભો ॥ 19॥ (વિસ્તારાદ્)

વિપ્ર ઉવાચ ।
સત્યનારાયણેસ્યેદં વ્રતં સર્વેપ્સિતપ્રદમ્ ।
તસ્ય પ્રસાદાન્મે સર્વં ધનધાન્યાદિકં મહત્ ॥ 20॥

તસ્માદેતદ્ વ્રતં જ્ઞાત્વા કાષ્ઠક્રેતાઽતિહર્ષિતઃ ।
પપૌ જલં પ્રસાદં ચ ભુક્ત્વા સ નગરં યયૌ ॥ 21॥

સત્યનારાયણં દેવં મનસા ઇત્યચિંતયત્ ।
કાષ્ઠં વિક્રયતો ગ્રામે પ્રાપ્યતે ચાદ્ય યદ્ ધનમ્ ॥ 22॥ (પ્રાપ્યતેમેઽદ્ય)

તેનૈવ સત્યદેવસ્ય કરિષ્યે વ્રતમુત્તમમ્ ।
ઇતિ સંચિંત્ય મનસા કાષ્ઠં ધૃત્વા તુ મસ્તકે ॥ 23॥

જગામ નગરે રમ્યે ધનિનાં યત્ર સંસ્થિતિઃ ।
તદ્દિને કાષ્ઠમૂલ્યં ચ દ્વિગુણં પ્રાપ્તવાનસૌ ॥ 24॥

તતઃ પ્રસન્નહૃદયઃ સુપક્વં કદલી ફલમ્ ।
શર્કરાઘૃતદુગ્ધં ચ ગોધૂમસ્ય ચ ચૂર્ણકમ્ ॥ 25॥

કૃત્વૈકત્ર સપાદં ચ ગૃહીત્વા સ્વગૃહં યયૌ ।
તતો બંધૂન્ સમાહૂય ચકાર વિધિના વ્રતમ્ ॥ 26॥

તદ્ વ્રતસ્ય પ્રભાવેણ ધનપુત્રાન્વિતોઽભવત્ । (ધનપુત્રાન્વિતોભવત્)
ઇહલોકે સુખં ભુક્ત્વા ચાંતે સત્યપુરં યયૌ ॥ 27॥

॥ ઇતિ શ્રીસ્કંદપુરાણે રેવાખંડે શ્રીસત્યનારાયણ વ્રતકથાયાં દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ॥ 2 ॥

અથ તૃતીયોઽધ્યાયઃ

સૂત ઉવાચ ।
પુનરગ્રે પ્રવક્ષ્યામિ શ‍ઋણુધ્વં મુનિ સત્તમાઃ ।
પુરા ચોલ્કામુખો નામ નૃપશ્ચાસીન્મહામતિઃ ॥ 1॥

જિતેંદ્રિયઃ સત્યવાદી યયૌ દેવાલયં પ્રતિ ।
દિને દિને ધનં દત્ત્વા દ્વિજાન્ સંતોષયત્ સુધીઃ ॥ 2॥

ભાર્યા તસ્ય પ્રમુગ્ધા ચ સરોજવદના સતી ।
ભદ્રશીલાનદી તીરે સત્યસ્યવ્રતમાચરત્ ॥ 3॥

એતસ્મિન્નંતરે તત્ર સાધુરેકઃ સમાગતઃ ।
વાણિજ્યાર્થં બહુધનૈરનેકૈઃ પરિપૂરિતઃ ॥ 4॥

નાવં સંસ્થાપ્ય તત્તીરે જગામ નૃપતિં પ્રતિ ।
દૃષ્ટ્વા સ વ્રતિનં ભૂપં પ્રપચ્છ વિનયાન્વિતઃ ॥ 5॥

સાધુરુવાચ ।
કિમિદં કુરુષે રાજન્ ભક્તિયુક્તેન ચેતસા ।
પ્રકાશં કુરુ તત્સર્વં શ્રોતુમિચ્છામિ સાંપ્રતમ્ ॥ 6॥

રાજોવાચ ।
પૂજનં ક્રિયતે સાધો વિષ્ણોરતુલતેજસઃ ।
વ્રતં ચ સ્વજનૈઃ સાર્ધં પુત્રાદ્યાવાપ્તિ કામ્યયા ॥ 7॥

ભૂપસ્ય વચનં શ્રુત્વા સાધુઃ પ્રોવાચ સાદરમ્ ।
સર્વં કથય મે રાજન્ કરિષ્યેઽહં તવોદિતમ્ ॥ 8॥

મમાપિ સંતતિર્નાસ્તિ હ્યેતસ્માજ્જાયતે ધ્રુવમ્ ।
તતો નિવૃત્ત્ય વાણિજ્યાત્ સાનંદો ગૃહમાગતઃ ॥ 9॥

ભાર્યાયૈ કથિતં સર્વં વ્રતં સંતતિ દાયકમ્ ।
તદા વ્રતં કરિષ્યામિ યદા મે સંતતિર્ભવેત્ ॥ 10॥

ઇતિ લીલાવતીં પ્રાહ પત્નીં સાધુઃ સ સત્તમઃ ।
એકસ્મિન્ દિવસે તસ્ય ભાર્યા લીલાવતી સતી ॥ 11॥ (ભાર્યાં)

ભર્તૃયુક્તાનંદચિત્તાઽભવદ્ ધર્મપરાયણા ।
ર્ગભિણી સાઽભવત્ તસ્ય ભાર્યા સત્યપ્રસાદતઃ ॥ 12॥ (સાભવત્)

દશમે માસિ વૈ તસ્યાઃ કન્યારત્નમજાયત ।
દિને દિને સા વવૃધે શુક્લપક્ષે યથા શશી ॥ 13॥

નામ્ના કલાવતી ચેતિ તન્નામકરણં કૃતમ્ ।
તતો લીલાવતી પ્રાહ સ્વામિનં મધુરં વચઃ ॥ 14॥

ન કરોષિ કિમર્થં વૈ પુરા સંકલ્પિતં વ્રતમ્ ।
સાધુરુવાચ ।
વિવાહ સમયે ત્વસ્યાઃ કરિષ્યામિ વ્રતં પ્રિયે ॥ 15॥

ઇતિ ભાર્યાં સમાશ્વાસ્ય જગામ નગરં પ્રતિ ।
તતઃ કલાવતી કન્યા વવૃધે પિતૃવેશ્મનિ ॥ 16॥

દૃષ્ટ્વા કન્યાં તતઃ સાધુર્નગરે સખિભિઃ સહ ।
મંત્રયિત્વા દ્રુતં દૂતં પ્રેષયામાસ ધર્મવિત્ ॥ 17॥

વિવાહાર્થં ચ કન્યાયા વરં શ્રેષ્ઠં વિચારય ।
તેનાજ્ઞપ્તશ્ચ દૂતોઽસૌ કાંચનં નગરં યયૌ ॥ 18॥

તસ્માદેકં વણિક્પુત્રં સમાદાયાગતો હિ સઃ ।
દૃષ્ટ્વા તુ સુંદરં બાલં વણિક્પુત્રં ગુણાન્વિતમ્ ॥ 19॥

જ્ઞાતિભિર્બંધુભિઃ સાર્ધં પરિતુષ્ટેન ચેતસા ।
દત્તાવાન્ સાધુપુત્રાય કન્યાં વિધિવિધાનતઃ ॥ 20॥ (સાધુઃપુત્રાય)

તતોઽભાગ્યવશાત્ તેન વિસ્મૃતં વ્રતમુત્તમમ્ । (તતોભાગ્યવશાત્)
વિવાહસમયે તસ્યાસ્તેન રુષ્ટો ભવત્ પ્રભુઃ ॥ 21॥ (રુષ્ટોઽભવત્)

તતઃ કાલેન નિયતો નિજકર્મ વિશારદઃ ।
વાણિજ્યાર્થં તતઃ શીઘ્રં જામાતૃ સહિતો વણિક્ ॥ 22॥

રત્નસારપુરે રમ્યે ગત્વા સિંધુ સમીપતઃ ।
વાણિજ્યમકરોત્ સાધુર્જામાત્રા શ્રીમતા સહ ॥ 23॥

તૌ ગતૌ નગરે રમ્યે ચંદ્રકેતોર્નૃપસ્ય ચ । (નગરેતસ્ય)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ સત્યનારાયણઃ પ્રભુઃ ॥ 24॥

ભ્રષ્ટપ્રતિજ્ઞમાલોક્ય શાપં તસ્મૈ પ્રદત્તવાન્ ।
દારુણં કઠિનં ચાસ્ય મહદ્ દુઃખં ભવિષ્યતિ ॥ 25॥

એકસ્મિંદિવસે રાજ્ઞો ધનમાદાય તસ્કરઃ ।
તત્રૈવ ચાગત શ્ચૌરો વણિજૌ યત્ર સંસ્થિતૌ ॥ 26॥

તત્પશ્ચાદ્ ધાવકાન્ દૂતાન્ દૃષ્ટવા ભીતેન ચેતસા ।
ધનં સંસ્થાપ્ય તત્રૈવ સ તુ શીઘ્રમલક્ષિતઃ ॥ 27॥

તતો દૂતાઃસમાયાતા યત્રાસ્તે સજ્જનો વણિક્ ।
દૃષ્ટ્વા નૃપધનં તત્ર બદ્ધ્વાઽઽનીતૌ વણિક્સુતૌ ॥ 28॥ (બદ્ધ્વાનીતૌ)

હર્ષેણ ધાવમાનાશ્ચ પ્રોચુર્નૃપસમીપતઃ ।
તસ્કરૌ દ્વૌ સમાનીતૌ વિલોક્યાજ્ઞાપય પ્રભો ॥ 29॥

રાજ્ઞાઽઽજ્ઞપ્તાસ્તતઃ શીઘ્રં દૃઢં બદ્ધ્વા તુ તા વુભૌ ।
સ્થાપિતૌ દ્વૌ મહાદુર્ગે કારાગારેઽવિચારતઃ ॥ 30॥

માયયા સત્યદેવસ્ય ન શ્રુતં કૈસ્તયોર્વચઃ ।
અતસ્તયોર્ધનં રાજ્ઞા ગૃહીતં ચંદ્રકેતુના ॥ 31॥

તચ્છાપાચ્ચ તયોર્ગેહે ભાર્યા ચૈવાતિ દુઃખિતા ।
ચૌરેણાપહૃતં સર્વં ગૃહે યચ્ચ સ્થિતં ધનમ્ ॥ 32॥

આધિવ્યાધિસમાયુક્તા ક્ષુત્પિપાશાતિ દુઃખિતા । (ક્ષુત્પિપાસાતિ)
અન્નચિંતાપરા ભૂત્વા બભ્રામ ચ ગૃહે ગૃહે ।
કલાવતી તુ કન્યાપિ બભ્રામ પ્રતિવાસરમ્ ॥ 33॥

એકસ્મિન્ દિવસે યાતા ક્ષુધાર્તા દ્વિજમંદિરમ્ । (દિવસે જાતા)
ગત્વાઽપશ્યદ્ વ્રતં તત્ર સત્યનારાયણસ્ય ચ ॥ 34॥ (ગત્વાપશ્યદ્)

ઉપવિશ્ય કથાં શ્રુત્વા વરં ર્પ્રાથિતવત્યપિ ।
પ્રસાદ ભક્ષણં કૃત્વા યયૌ રાત્રૌ ગૃહં પ્રતિ ॥ 35॥

માતા કલાવતીં કન્યાં કથયામાસ પ્રેમતઃ ।
પુત્રિ રાત્રૌ સ્થિતા કુત્ર કિં તે મનસિ વર્તતે ॥ 36॥

કન્યા કલાવતી પ્રાહ માતરં પ્રતિ સત્વરમ્ ।
દ્વિજાલયે વ્રતં માતર્દૃષ્ટં વાંછિતસિદ્ધિદમ્ ॥ 37॥

તચ્છ્રુત્વા કન્યકા વાક્યં વ્રતં કર્તું સમુદ્યતા ।
સા મુદા તુ વણિગ્ભાર્યા સત્યનારાયણસ્ય ચ ॥ 38॥

વ્રતં ચક્રે સૈવ સાધ્વી બંધુભિઃ સ્વજનૈઃ સહ ।
ભર્તૃજામાતરૌ ક્ષિપ્રમાગચ્છેતાં સ્વમાશ્રમમ્ ॥ 39॥

અપરાધં ચ મે ભર્તુર્જામાતુઃ ક્ષંતુમર્હસિ ।
વ્રતેનાનેન તુષ્ટોઽસૌ સત્યનારાયણઃ પુનઃ ॥ 40॥ (તુષ્ટોસૌ)

દર્શયામાસ સ્વપ્નં હી ચંદ્રકેતું નૃપોત્તમમ્ ।
બંદિનૌ મોચય પ્રાતર્વણિજૌ નૃપસત્તમ ॥ 41॥

દેયં ધનં ચ તત્સર્વં ગૃહીતં યત્ ત્વયાઽધુના । (ત્વયાધુના)
નો ચેત્ ત્વાં નાશયિષ્યામિ સરાજ્યધનપુત્રકમ્ ॥ 42॥

એવમાભાષ્ય રાજાનં ધ્યાનગમ્યોઽભવત્ પ્રભુઃ । (ધ્યાનગમ્યોભવત્)
તતઃ પ્રભાતસમયે રાજા ચ સ્વજનૈઃ સહ ॥ 43॥

ઉપવિશ્ય સભામધ્યે પ્રાહ સ્વપ્નં જનં પ્રતિ ।
બદ્ધૌ મહાજનૌ શીઘ્રં મોચય દ્વૌ વણિક્સુતૌ ॥ 44॥

ઇતિ રાજ્ઞો વચઃ શ્રુત્વા મોચયિત્વા મહાજનૌ ।
સમાનીય નૃપસ્યાગ્રે પ્રાહુસ્તે વિનયાન્વિતાઃ ॥ 45॥

આનીતૌ દ્વૌ વણિક્પુત્રૌ મુક્તૌ નિગડબંધનાત્ ।
તતો મહાજનૌ નત્વા ચંદ્રકેતું નૃપોત્તમમ્ ॥ 46॥

સ્મરંતૌ પૂર્વ વૃત્તાંતં નોચતુર્ભયવિહ્વલૌ ।
રાજા વણિક્સુતૌ વીક્ષ્ય વચઃ પ્રોવાચ સાદરમ્ ॥ 47॥

દેવાત્ પ્રાપ્તં મહદ્દુઃખમિદાનીં નાસ્તિ વૈ ભયમ્ ।
તદા નિગડસંત્યાગં ક્ષૌરકર્માદ્યકારયત્ ॥ 48॥

વસ્ત્રાલંકારકં દત્ત્વા પરિતોષ્ય નૃપશ્ચ તૌ ।
પુરસ્કૃત્ય વણિક્પુત્રૌ વચસાઽતોષયદ્ ભૃશમ્ ॥ 49॥ (વચસાતોષયદ્ભૃશમ્)

પુરાનીતં તુ યદ્ દ્રવ્યં દ્વિગુણીકૃત્ય દત્તવાન્ ।
પ્રોવાચ ચ તતો રાજા ગચ્છ સાધો નિજાશ્રમમ્ ॥ 50॥ (પ્રોવાચતૌ)

રાજાનં પ્રણિપત્યાહ ગંતવ્યં ત્વત્પ્રસાદતઃ ।
ઇત્યુક્ત્વા તૌ મહાવૈશ્યૌ જગ્મતુઃ સ્વગૃહં પ્રતિ ॥ 51॥ (મહાવૈશ્યો)

॥ ઇતિ શ્રીસ્કંદ પુરાણે રેવાખંડે શ્રીસત્યનારાયણ વ્રતકથાયાં તૃતીયોઽધ્યાયઃ ॥ 3 ॥

અથ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ

સૂત ઉવાચ ।
યાત્રાં તુ કૃતવાન્ સાધુર્મંગલાયનપૂર્વિકામ્ ।
બ્રાહ્મણેભ્યો ધનં દત્ત્વા તદા તુ નગરં યયૌ ॥ 1॥

કિયદ્ દૂરે ગતે સાધો સત્યનારાયણઃ પ્રભુઃ ।
જિજ્ઞાસાં કૃતવાન્ સાધૌ કિમસ્તિ તવ નૌસ્થિતમ્ ॥ 2॥

તતો મહાજનૌ મત્તૌ હેલયા ચ પ્રહસ્ય વૈ । (મતૌ)
કથં પૃચ્છસિ ભો દંડિન્ મુદ્રાં નેતું કિમિચ્છસિ ॥ 3॥

લતાપત્રાદિકં ચૈવ વર્તતે તરણૌ મમ ।
નિષ્ઠુરં ચ વચઃ શ્રુત્વા સત્યં ભવતુ તે વચઃ ॥ 4॥

એવમુક્ત્વા ગતઃ શીઘ્રં દંડી તસ્ય સમીપતઃ ।
કિયદ્ દૂરે તતો ગત્વા સ્થિતઃ સિંધુ સમીપતઃ ॥ 5॥

ગતે દંડિનિ સાધુશ્ચ કૃતનિત્યક્રિયસ્તદા ।
ઉત્થિતાં તરણીં દૃષ્ટ્વા વિસ્મયં પરમં યયૌ ॥ 6॥

દૃષ્ટ્વા લતાદિકં ચૈવ મૂર્ચ્છિતો ન્યપતદ્ ભુવિ ।
લબ્ધસંજ્ઞો વણિક્પુત્રસ્તતશ્ચિંતાન્વિતોઽભવત્ ॥ 7॥ (વણિક્પુત્રસ્તતશ્ચિંતાન્વિતોભવત્)

તદા તુ દુહિતુઃ કાંતો વચનં ચેદમબ્રવીત્ ।
કિમર્થં ક્રિયતે શોકઃ શાપો દત્તશ્ચ દંડિના ॥ 8॥

શક્યતે તેન સર્વં હિ કર્તું ચાત્ર ન સંશયઃ । (શક્યતેને ન)
અતસ્તચ્છરણં યામો વાંછતાર્થો ભવિષ્યતિ ॥ 9॥ (વાંછિતાર્થો)

જામાતુર્વચનં શ્રુત્વા તત્સકાશં ગતસ્તદા ।
દૃષ્ટ્વા ચ દંડિનં ભક્ત્યા નત્વા પ્રોવાચ સાદરમ્ ॥ 10॥

ક્ષમસ્વ ચાપરાધં મે યદુક્તં તવ સન્નિધૌ ।
એવં પુનઃ પુનર્નત્વા મહાશોકાકુલોઽભવત્ ॥ 11॥ (મહાશોકાકુલોભવત્)

પ્રોવાચ વચનં દંડી વિલપંતં વિલોક્ય ચ ।
મા રોદીઃ શ‍ઋણુમદ્વાક્યં મમ પૂજાબહિર્મુખઃ ॥ 12॥

મમાજ્ઞયા ચ દુર્બુદ્ધે લબ્ધં દુઃખં મુહુર્મુહુઃ ।
તચ્છ્રુત્વા ભગવદ્વાક્યં સ્તુતિં કર્તું સમુદ્યતઃ ॥ 13॥

સાધુરુવાચ ।
ત્વન્માયામોહિતાઃ સર્વે બ્રહ્માદ્યાસ્ત્રિદિવૌકસઃ ।
ન જાનંતિ ગુણાન્ રૂપં તવાશ્ચર્યમિદં પ્રભો ॥ 14॥

મૂઢોઽહં ત્વાં કથં જાને મોહિતસ્તવમાયયા । (મૂઢોહં)
પ્રસીદ પૂજયિષ્યામિ યથાવિભવવિસ્તરૈઃ ॥ 15॥

પુરા વિત્તં ચ તત્ સર્વં ત્રાહિ માં શરણાગતમ્ ।
શ્રુત્વા ભક્તિયુતં વાક્યં પરિતુષ્ટો જનાર્દનઃ ॥ 16॥

વરં ચ વાંછિતં દત્ત્વા તત્રૈવાંતર્દધે હરિઃ ।
તતો નાવં સમારૂહ્ય દૃષ્ટ્વા વિત્તપ્રપૂરિતામ્ ॥ 17॥

કૃપયા સત્યદેવસ્ય સફલં વાંછિતં મમ ।
ઇત્યુક્ત્વા સ્વજનૈઃ સાર્ધં પૂજાં કૃત્વા યથાવિધિ ॥ 18॥

હર્ષેણ ચાભવત્ પૂર્ણઃસત્યદેવપ્રસાદતઃ ।
નાવં સંયોજ્ય યત્નેન સ્વદેશગમનં કૃતમ્ ॥ 19॥

સાધુર્જામાતરં પ્રાહ પશ્ય રત્નપુરીં મમ ।
દૂતં ચ પ્રેષયામાસ નિજવિત્તસ્ય રક્ષકમ્ ॥ 20॥

તતોઽસૌ નગરં ગત્વા સાધુભાર્યાં વિલોક્ય ચ । (દૂતોસૌ)
પ્રોવાચ વાંછિતં વાક્યં નત્વા બદ્ધાંજલિસ્તદા ॥ 21॥

નિકટે નગરસ્યૈવ જામાત્રા સહિતો વણિક્ ।
આગતો બંધુવર્ગૈશ્ચ વિત્તૈશ્ચ બહુભિર્યુતઃ ॥ 22॥

શ્રુત્વા દૂતમુખાદ્વાક્યં મહાહર્ષવતી સતી ।
સત્યપૂજાં તતઃ કૃત્વા પ્રોવાચ તનુજાં પ્રતિ ॥ 23॥

વ્રજામિ શીઘ્રમાગચ્છ સાધુસંદર્શનાય ચ ।
ઇતિ માતૃવચઃ શ્રુત્વા વ્રતં કૃત્વા સમાપ્ય ચ ॥ 24॥

પ્રસાદં ચ પરિત્યજ્ય ગતા સાઽપિ પતિં પ્રતિ । (સાપિ)
તેન રુષ્ટાઃ સત્યદેવો ભર્તારં તરણિં તથા ॥ 25॥ (રુષ્ટઃ, તરણીં)

સંહૃત્ય ચ ધનૈઃ સાર્ધં જલે તસ્યાવમજ્જયત્ ।
તતઃ કલાવતી કન્યા ન વિલોક્ય નિજં પતિમ્ ॥ 26॥

શોકેન મહતા તત્ર રુદંતી ચાપતદ્ ભુવિ । (રુદતી)
દૃષ્ટ્વા તથાવિધાં નાવં કન્યાં ચ બહુદુઃખિતામ્ ॥ 27॥

ભીતેન મનસા સાધુઃ કિમાશ્ચર્યમિદં ભવેત્ ।
ચિંત્યમાનાશ્ચ તે સર્વે બભૂવુસ્તરિવાહકાઃ ॥ 28॥

તતો લીલાવતી કન્યાં દૃષ્ટ્વા સા વિહ્વલાઽભવત્ ।
વિલલાપાતિદુઃખેન ભર્તારં ચેદમબ્રવીત ॥ 29॥

ઇદાનીં નૌકયા સાર્ધં કથં સોઽભૂદલક્ષિતઃ ।
ન જાને કસ્ય દેવસ્ય હેલયા ચૈવ સા હૃતા ॥ 30॥

સત્યદેવસ્ય માહાત્મ્યં જ્ઞાતું વા કેન શક્યતે ।
ઇત્યુક્ત્વા વિલલાપૈવ તતશ્ચ સ્વજનૈઃ સહ ॥ 31॥

તતો લીલાવતી કન્યાં ક્રૌડે કૃત્વા રુરોદ હ ।
તતઃકલાવતી કન્યા નષ્ટે સ્વામિનિ દુઃખિતા ॥ 32॥

ગૃહીત્વા પાદુકે તસ્યાનુગતું ચ મનોદધે । (પાદુકાં)
કન્યાયાશ્ચરિતં દૃષ્ટ્વા સભાર્યઃ સજ્જનો વણિક્ ॥ 33॥

અતિશોકેન સંતપ્તશ્ચિંતયામાસ ધર્મવિત્ ।
હૃતં વા સત્યદેવેન ભ્રાંતોઽહં સત્યમાયયા ॥ 34॥

સત્યપૂજાં કરિષ્યામિ યથાવિભવવિસ્તરૈઃ ।
ઇતિ સર્વાન્ સમાહૂય કથયિત્વા મનોરથમ્ ॥ 35॥

નત્વા ચ દંડવદ્ ભૂમૌ સત્યદેવં પુનઃ પુનઃ ।
તતસ્તુષ્ટઃ સત્યદેવો દીનાનાં પરિપાલકઃ ॥ 36॥

જગાદ વચનં ચૈનં કૃપયા ભક્તવત્સલઃ ।
ત્યક્ત્વા પ્રસાદં તે કન્યા પતિં દ્રષ્ટું સમાગતા ॥ 37॥

અતોઽદૃષ્ટોઽભવત્તસ્યાઃ કન્યકાયાઃ પતિર્ધ્રુવમ્ ।
ગૃહં ગત્વા પ્રસાદં ચ ભુક્ત્વા સાઽઽયાતિ ચેત્પુનઃ ॥ 38॥ (સાયાતિ)

લબ્ધભર્ત્રી સુતા સાધો ભવિષ્યતિ ન સંશયઃ ।
કન્યકા તાદૃશં વાક્યં શ્રુત્વા ગગનમંડલાત્ ॥ 39॥

ક્ષિપ્રં તદા ગૃહં ગત્વા પ્રસાદં ચ બુભોજ સા ।
પશ્ચાત્ સા પુનરાગત્ય દદર્શ સ્વજનં પતિમ્ ॥ 40॥ (સાપશ્ચાત્પુનરાગત્ય, સજનં)

તતઃ કલાવતી કન્યા જગાદ પિતરં પ્રતિ ।
ઇદાનીં ચ ગૃહં યાહિ વિલંબં કુરુષે કથમ્ ॥ 41॥

તચ્છ્રુત્વા કન્યકાવાક્યં સંતુષ્ટોઽભૂદ્વણિક્સુતઃ ।
પૂજનં સત્યદેવસ્ય કૃત્વા વિધિવિધાનતઃ ॥ 42॥

ધનૈર્બંધુગણૈઃ સાર્ધં જગામ નિજમંદિરમ્ ।
પૌર્ણમાસ્યાં ચ સંક્રાંતૌ કૃતવાન્ સત્યસ્ય પૂજનમ્ ॥ 43॥ (સત્યપૂજનમ્)

ઇહલોકે સુખં ભુક્ત્વા ચાંતે સત્યપુરં યયૌ ॥ 44॥

॥ ઇતિ શ્રીસ્કંદ પુરાણે રેવાખંડે શ્રીસત્યનારાયણ વ્રતકથાયાં ચતુર્થોઽધ્યાયઃ ॥ 4 ॥

અથ પંચમોઽધ્યાયઃ

સૂત ઉવાચ ।
અથાન્યચ્ચ પ્રવક્ષ્યામિ શ્રુણુધ્વં મુનિસત્તમાઃ ।
આસીત્ તુંગધ્વજો રાજા પ્રજાપાલનતત્પરઃ ॥ 1॥

પ્રસાદં સત્યદેવસ્ય ત્યક્ત્વા દુઃખમવાપ સઃ ।
એકદા સ વનં ગત્વા હત્વા બહુવિધાન્ પશૂન્ ॥ 2॥

આગત્ય વટમૂલં ચ દૃષ્ટ્વા સત્યસ્ય પૂજનમ્ । (ચાપશ્યત્)
ગોપાઃ કુર્વંતિ સંતુષ્ટા ભક્તિયુક્તાઃ સ બાંધવાઃ ॥ 3॥

રાજા દૃષ્ટ્વા તુ દર્પેણ ન ગતો ન નનામ સઃ ।
તતો ગોપગણાઃ સર્વે પ્રસાદં નૃપસન્નિધૌ ॥ 4॥

સંસ્થાપ્ય પુનરાગત્ય ભુક્તત્વા સર્વે યથેપ્સિતમ્ ।
તતઃ પ્રસાદં સંત્યજ્ય રાજા દુઃખમવાપ સઃ ॥ 5॥

તસ્ય પુત્રશતં નષ્ટં ધનધાન્યાદિકં ચ યત્ ।
સત્યદેવેન તત્સર્વં નાશિતં મમ નિશ્ચિતમ્ ॥ 6॥

અતસ્તત્રૈવ ગચ્છામિ યત્ર દેવસ્ય પૂજનમ્ ।
મનસા તુ વિનિશ્ચિત્ય યયૌ ગોપાલસન્નિધૌ ॥ 7॥

તતોઽસૌ સત્યદેવસ્ય પૂજાં ગોપગણૈઃસહ ।
ભક્તિશ્રદ્ધાન્વિતો ભૂત્વા ચકાર વિધિના નૃપઃ ॥ 8॥

સત્યદેવપ્રસાદેન ધનપુત્રાન્વિતોઽભવત્ ।
ઇહલોકે સુખં ભુક્તત્વા ચાંતે સત્યપુરં યયૌ ॥ 9॥

ય ઇદં કુરુતે સત્યવ્રતં પરમદુર્લભમ્ ।
શ‍ઋણોતિ ચ કથાં પુણ્યાં ભક્તિયુક્તઃ ફલપ્રદામ્ ॥ 10॥

ધનધાન્યાદિકં તસ્ય ભવેત્ સત્યપ્રસાદતઃ ।
દરિદ્રો લભતે વિત્તં બદ્ધો મુચ્યેત બંધનાત્ ॥ 11॥

ભીતો ભયાત્ પ્રમુચ્યેત સત્યમેવ ન સંશયઃ ।
ઈપ્સિતં ચ ફલં ભુક્ત્વા ચાંતે સત્યપુરંવ્રજેત્ ॥ 12॥

ઇતિ વઃ કથિતં વિપ્રાઃ સત્યનારાયણવ્રતમ્ ।
યત્ કૃત્વા સર્વદુઃખેભ્યો મુક્તો ભવતિ માનવઃ ॥ 13॥

વિશેષતઃ કલિયુગે સત્યપૂજા ફલપ્રદા ।
કેચિત્ કાલં વદિષ્યંતિ સત્યમીશં તમેવ ચ ॥ 14॥

સત્યનારાયણં કેચિત્ સત્યદેવં તથાપરે ।
નાનારૂપધરો ભૂત્વા સર્વેષામીપ્સિતપ્રદમ્ ॥ 15॥ (સર્વેષામીપ્સિતપ્રદઃ)

ભવિષ્યતિ કલૌ સત્યવ્રતરૂપી સનાતનઃ ।
શ્રીવિષ્ણુના ધૃતં રૂપં સર્વેષામીપ્સિતપ્રદમ્ ॥ 16॥

ય ઇદં પઠતે નિત્યં શ‍ઋણોતિ મુનિસત્તમાઃ ।
તસ્ય નશ્યંતિ પાપાનિ સત્યદેવપ્રસાદતઃ ॥ 17॥

વ્રતં યૈસ્તુ કૃતં પૂર્વં સત્યનારાયણસ્ય ચ ।
તેષાં ત્વપરજન્માનિ કથયામિ મુનીશ્વરાઃ ॥ 18॥

શતાનંદોમહાપ્રાજ્ઞઃસુદામાબ્રાહ્મણો હ્યભૂત્ ।
તસ્મિંજન્મનિ શ્રીકૃષ્ણં ધ્યાત્વા મોક્ષમવાપ હ ॥ 19॥

કાષ્ઠભારવહો ભિલ્લો ગુહરાજો બભૂવ હ ।
તસ્મિંજન્મનિ શ્રીરામં સેવ્ય મોક્ષં જગામ વૈ ॥ 20॥

ઉલ્કામુખો મહારાજો નૃપો દશરથોઽભવત્ ।
શ્રીરંગનાથં સંપૂજ્ય શ્રીવૈકુંઠં તદાગમત્ ॥ 21॥ (શ્રીરામચંદ્રસંપ્રાપ્ય)

ર્ધામિકઃ સત્યસંધશ્ચ સાધુર્મોરધ્વજોઽભવત્ । (સાધુર્મોરધ્વજોભવત્)
દેહાર્ધં ક્રકચૈશ્છિત્ત્વા દત્વા મોક્ષમવાપ હ ॥ 22॥

તુંગધ્વજો મહારાજઃ સ્વાયંભુવોઽભવત્ કિલ । (સ્વાયંભૂરભવત્)
સર્વાન્ ભાગવતાન્ કૃત્વા શ્રીવૈકુંઠં તદાઽગમત્ ॥ 23॥ (કૃત્ત્વા, તદાગમત્)

ભૂત્વા ગોપાશ્ચ તે સર્વે વ્રજમંડલવાસિનઃ ।
નિહત્ય રાક્ષસાન્ સર્વાન્ ગોલોકં તુ તદા યયુઃ ॥ 24॥

॥ ઇતિ શ્રીસ્કંદપુરાણે રેવાખંડે શ્રીસત્યનારાયણ વ્રતકથાયાં પંચમોઽધ્યાયઃ ॥ 5 ॥