ధనహీనో న హీనశ్చ ధనికః స సునిశ్చయః ।
విద్యారత్నేన హీనో యః స హీనః సర్వవస్తుషు ॥ 01 ॥
దృష్టిపూతం న్యసేత్పాదం వస్త్రపూతం పిబేజ్జలమ్ ।
శాస్త్రపూతం వదేద్వాక్యః మనఃపూతం సమాచరేత్ ॥ 02 ॥
సుఖార్థీ చేత్త్యజేద్విద్యాం విద్యార్థీ చేత్త్యజేత్సుఖమ్ ।
సుఖార్థినః కుతో విద్యా సుఖం విద్యార్థినః కుతః ॥ 03 ॥
కవయః కిం న పశ్యన్తి కిం న భక్షన్తి వాయసాః ।
మద్యపాః కిం న జల్పన్తి కిం న కుర్వన్తి యోషితః ॥ 04 ॥
రఙ్కం కరోతి రాజానం రాజానం రఙ్కమేవ చ ।
ధనినం నిర్ధనం చైవ నిర్ధనం ధనినం విధిః ॥ 05 ॥
లుబ్ధానాం యాచకః శత్రుర్మూర్ఖానాం బోధకో రిపుః ।
జారస్త్రీణాం పతిః శత్రుశ్చౌరాణాం చన్ద్రమా రిపుః ॥ 06 ॥
యేషాం న విద్యా న తపో న దానం
జ్ఞానం న శీలాం న గుణో న ధర్మః ।
తే మర్త్యలోకే భువి భారభూతా
మనుష్యరూపేణ మృగాశ్చరన్తి ॥ 07 ॥
అన్తఃసారవిహీనానాముపదేశో న జాయతే ।
మలయాచలసంసర్గాన్న వేణుశ్చన్దనాయతే ॥ 08 ॥
యస్య నాస్తి స్వయం ప్రజ్ఞా శాస్త్రం తస్య కరోతి కిమ్ ।
లోచనాభ్యాం విహీనస్య దర్పణః కిం కరిష్యతి ॥ 09 ॥
దుర్జనం సజ్జనం కర్తుముపాయో నహి భూతలే ।
అపానం శాతధా ధౌతం న శ్రేష్ఠమిన్ద్రియం భవేత్ ॥ 10 ॥
ఆప్తద్వేషాద్భవేన్మృత్యుః పరద్వేషాద్ధనక్షయః ।
రాజద్వేషాద్భవేన్నాశో బ్రహ్మద్వేషాత్కులక్షయః ॥ 11 ॥
వరం వనం వ్యాఘ్రగజేన్ద్రసేవితం
ద్రుమాలయం పత్రఫలామ్బుసేవనమ్ ।
తృణేషు శయ్యా శతజీర్ణవల్కలం
న బన్ధుమధ్యే ధనహీనజీవనమ్ ॥ 12 ॥
విప్రో వృక్షస్తస్య మూలం చ సన్ధ్యా
వేదః శాఖా ధర్మకర్మాణి పత్రమ్ ।
తస్మాన్మూలం యత్నతో రక్షణీయం
ఛిన్నే మూలే నైవ శాఖా న పత్రమ్ ॥ 13 ॥
మాతా చ కమలా దేవీ పితా దేవో జనార్దనః ।
బాన్ధవా విష్ణుభక్తాశ్చ స్వదేశో భువనత్రయమ్ ॥ 14 ॥
ఏకవృక్షసమారూఢా నానావర్ణా విహఙ్గమాః ।
ప్రభాతే దిక్షు దశసు యాన్తి కా తత్ర వేదనా ॥ 15 ॥
బుద్ధిర్యస్య బలం తస్య నిర్బుద్ధేశ్చ కుతో బలమ్ ।
వనే సింహో యదోన్మత్తః మశకేన నిపాతితః ॥ 16 ॥
కా చిన్తా మమ జీవనే యది హరిర్విశ్వమ్భరో గీయతే
నో చేదర్భకజీవనాయ జననీస్తన్యం కథం నిర్మమే ।
ఇత్యాలోచ్య ముహుర్ముహుర్యదుపతే లక్ష్మీపతే కేవలం
త్వత్పాదామ్బుజసేవనేన సతతం కాలో మయా నీయతే ॥ 17 ॥
గీర్వాణవాణీషు విశిష్టబుద్ధి-
స్తథాపి భాషాన్తరలోలుపోఽహమ్ ।
యథా సుధాయామమరేషు సత్యాం
స్వర్గాఙ్గనానామధరాసవే రుచిః ॥ 18 ॥
అన్నాద్దశగుణం పిష్టం పిష్టాద్దశగుణం పయః ।
పయసోఽష్టగుణం మాంసాం మాంసాద్దశగుణం ఘృతమ్ ॥ 19 ॥
శోకేన రోగా వర్ధన్తే పయసా వర్ధతే తనుః ।
ఘృతేన వర్ధతే వీర్యం మాంసాన్మాంసం ప్రవర్ధతే ॥ 20 ॥
