॥ ఇతి శ్రీమాహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి విదురవాక్యే చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥

విదుర ఉవాచ ।

యోఽభ్యర్థితః సద్భిరసజ్జమానః
కరోత్యర్థం శక్తిమహాపయిత్వా ।
క్షిప్రం యశస్తం సముపైతి సన్తమలం
ప్రసన్నా హి సుఖాయ సన్తః ॥ 1॥

మహాన్తమప్యర్థమధర్మయుక్తం
యః సన్త్యజత్యనుపాక్రుష్ట ఏవ ।
సుఖం స దుఃఖాన్యవముచ్య శేతే
జీర్ణాం త్వచం సర్ప ఇవావముచ్య ॥ 2॥

అనృతం చ సముత్కర్షే రాజగామి చ పైశునమ్ ।
గురోశ్చాలీక నిర్బన్ధః సమాని బ్రహ్మహత్యయా ॥ 3॥

అసూయైక పదం మృత్యురతివాదః శ్రియో వధః ।
అశుశ్రూషా త్వరా శ్లాఘా విద్యాయాః శత్రవస్త్రయః ॥ 4॥

సుఖార్థినః కుతో విద్యా నాస్తి విద్యార్థినః సుఖమ్ ।
సుఖార్థీ వా త్యజేద్విద్యాం విద్యార్థీ వా సుఖం త్యజేత్ ॥ 5॥

నాగ్నిస్తృప్యతి కాష్ఠానాం నాపగానాం మహోదధిః ।
నాన్తకః సర్వభూతానాం న పుంసాం వామలోచనా ॥ 6॥

ఆశా ధృతిం హన్తి సమృద్ధిమన్తకః
క్రోధః శ్రియం హన్తి యశః కదర్యతా ।
అపాలనం హన్తి పశూంశ్చ రాజన్న్
ఏకః క్రుద్ధో బ్రాహ్మణో హన్తి రాష్ట్రమ్ ॥ 7॥

అజశ్చ కాంస్యం చ రథశ్చ నిత్యం
మధ్వాకర్షః శకునిః శ్రోత్రియశ్ చ ।
వృద్ధో జ్ఞాతిరవసన్నో వయస్య
ఏతాని తే సన్తు గృహే సదైవ ॥ 8॥

అజోక్షా చన్దనం వీణా ఆదర్శో మధుసర్పిషీ ।
విషమౌదుమ్బరం శఙ్ఖః స్వర్ణం నాభిశ్చ రోచనా ॥ 9॥

గృహే స్థాపయితవ్యాని ధన్యాని మనురబ్రవీత్ ।
దేవ బ్రాహ్మణ పూజార్థమతిథీనాం చ భారత ॥ 10॥

ఇదం చ త్వాం సర్వపరం బ్రవీమి
పుణ్యం పదం తాత మహావిశిష్టమ్ ।
న జాతు కామాన్న భయాన్న లోభాద్
ధర్మం త్యజేజ్జీవితస్యాపి హేతోః ॥ 11॥

నిత్యో ధర్మః సుఖదుఃఖే త్వనిత్యే
నిత్యో జీవో ధాతురస్య త్వనిత్యః ।
త్యక్త్వానిత్యం ప్రతితిష్ఠస్వ నిత్యే
సన్తుష్య త్వం తోష పరో హి లాభః ॥ 12॥

మహాబలాన్పశ్య మనానుభావాన్
ప్రశాస్య భూమిం ధనధాన్య పూర్ణామ్ ।
రాజ్యాని హిత్వా విపులాంశ్చ భోగాన్
గతాన్నరేన్ద్రాన్వశమన్తకస్య ॥ 13॥

మృతం పుత్రం దుఃఖపుష్టం మనుష్యా
ఉత్క్షిప్య రాజన్స్వగృహాన్నిర్హరన్తి ।
తం ముక్తకేశాః కరుణం రుదన్తశ్
చితామధ్యే కాష్ఠమివ క్షిపన్తి ॥ 14॥

అన్యో ధనం ప్రేతగతస్య భుఙ్క్తే
వయాంసి చాగ్నిశ్చ శరీరధాతూన్ ।
ద్వాభ్యామయం సహ గచ్ఛత్యముత్ర
పుణ్యేన పాపేన చ వేష్ట్యమానః ॥ 15॥

ఉత్సృజ్య వినివర్తన్తే జ్ఞాతయః సుహృదః సుతాః ।
అగ్నౌ ప్రాస్తం తు పురుషం కర్మాన్వేతి స్వయం కృతమ్ ॥ 16॥

అస్మాల్లోకాదూర్ధ్వమముష్య చాధో
మహత్తమస్తిష్ఠతి హ్యన్ధకారమ్ ।
తద్వై మహామోహనమిన్ద్రియాణాం
బుధ్యస్వ మా త్వాం ప్రలభేత రాజన్ ॥ 17॥

ఇదం వచః శక్ష్యసి చేద్యథావన్
నిశమ్య సర్వం ప్రతిపత్తుమేవమ్ ।
యశః పరం ప్రాప్స్యసి జీవలోకే
భయం న చాముత్ర న చేహ తేఽస్తి ॥ 18॥

ఆత్మా నదీ భారత పుణ్యతీర్థా
సత్యోదకా ధృతికూలా దమోర్మిః ।
తస్యాం స్నాతః పూయతే పుణ్యకర్మా
పుణ్యో హ్యాత్మా నిత్యమమ్భోఽమ్భ ఏవ ॥ 19॥

కామక్రోధగ్రాహవతీం పఞ్చేన్ద్రియ జలాం నదీమ్ ।
కృత్వా ధృతిమయీం నావం జన్మ దుర్గాణి సన్తర ॥ 20॥

ప్రజ్ఞా వృద్ధం ధర్మవృద్ధం స్వబన్ధుం
విద్యా వృద్ధం వయసా చాపి వృద్ధమ్ ।
కార్యాకార్యే పూజయిత్వా ప్రసాద్య
యః సమ్పృచ్ఛేన్న స ముహ్యేత్కదా చిత్ ॥ 21॥

ధృత్యా శిశ్నోదరం రక్షేత్పాణిపాదం చ చక్షుషా ।
చక్షుః శ్రోత్రే చ మనసా మనో వాచం చ కర్మణా ॥ 22॥

నిత్యోదకీ నిత్యయజ్ఞోపవీతీ
నిత్యస్వాధ్యాయీ పతితాన్న వర్జీ ।
ఋతం బ్రువన్గురవే కర్మ కుర్వన్
న బ్రాహ్మణశ్చ్యవతే బ్రహ్మలోకాత్ ॥ 23॥

అధీత్య వేదాన్పరిసంస్తీర్య చాగ్నీన్
ఇష్ట్వా యజ్ఞైః పాలయిత్వా ప్రజాశ్ చ ।
గోబ్రాహ్మణార్థే శస్త్రపూతాన్తరాత్మా
హతః సఙ్గ్రామే క్షత్రియః స్వర్గమేతి ॥ 24॥

వైశ్యోఽధీత్య బ్రాహ్మణాన్క్షత్రియాంశ్ చ
ధనైః కాలే సంవిభజ్యాశ్రితాంశ్ చ ।
త్రేతా పూతం ధూమమాఘ్రాయ పుణ్యం
ప్రేత్య స్వర్గే దేవ సుఖాని భుఙ్క్తే ॥ 25॥

బ్రహ్మక్షత్రం వైశ్య వర్ణం చ శూద్రః
క్రమేణైతాన్న్యాయతః పూజయానః ।
తుష్టేష్వేతేష్వవ్యథో దగ్ధపాపస్
త్యక్త్వా దేహం స్వర్గసుఖాని భుఙ్క్తే ॥ 26॥

చాతుర్వర్ణ్యస్యైష ధర్మస్తవోక్తో
హేతుం చాత్ర బ్రువతో మే నిబోధ ।
క్షాత్రాద్ధర్మాద్ధీయతే పాణ్డుపుత్రస్
తం త్వం రాజన్రాజధర్మే నియుఙ్క్ష్వ ॥ 27॥

ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ ।

ఏవమేతద్యథా మాం త్వమనుశాసతి నిత్యదా ।
మమాపి చ మతిః సౌమ్య భవత్యేవం యథాత్థ మామ్ ॥ 28॥

సా తు బుద్దిః కృతాప్యేవం పాణ్డవాన్రప్తి మే సదా ।
దుర్యోధనం సమాసాద్య పునర్విపరివర్తతే ॥ 29॥

న దిష్టమభ్యతిక్రాన్తుం శక్యం మర్త్యేన కేన చిత్ ।
దిష్టమేవ కృతం మన్యే పౌరుషం తు నిరర్థకమ్ ॥ 30॥

॥ ఇతి శ్రీమాహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి విదురవాక్యే చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 40॥

ఇతి విదుర నీతి సమాప్తా ॥