శ్రీ రాముని దయచేతను
నారూఢిగ సకల జనులు నౌరా యనగా
ధారాళమైన నీతులు
నోరూరగ జవులు పుట్ట నుడివెద సుమతీ ॥ 1 ॥

అక్కరకు రాని చుట్టము,
మ్రొక్కిన వరమీని వేల్పు, మొహరమున దా
నెక్కిన బారని గుర్రము
గ్రక్కున విడవఙ్గవలయు గదరా సుమతీ ॥ 2 ॥

అడిగిన జీతమ్బియ్యని
మిడిమేలపు దొరను గొల్చి మిడుకుట కణ్టెన్
వడిగల యెద్దుల గట్టుక
మడి దున్నుకు బ్రతుక వచ్చు మహిలో సుమతీ ॥ 3 ॥

అడియాస కొలువు గొలువకు,
గుడి మణియము సేయబోకు, కుజనుల తోడన్
విడువక కూరిమి సేయకు,
మడవిని దోడరకొణ్టి నరుగకు సుమతీ ॥ 4 ॥

అధరము గదలియు, గదలక
మధురములగు భాష లుడుగి మౌన వ్రతుడౌ
అధికార రోగ పూరిత
బధిరాన్ధక శవము జూడ బాపము సుమతీ ॥ 5 ॥

అప్పు కొని చేయు విభవము,
ముప్పున బృఆయమ్పుటాలు, మూర్ఖుని తపమున్,
దప్పరయని నృపు రాజ్యము
దెప్పరమై మీద గీడు దెచ్చుర సుమతీ ॥ 6 ॥

అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు
నెప్పుడు నెడతెగక పారు నేరును, ద్విజుడున్
జొప్పడిన యూర నుణ్డుము
చొప్పడకున్నట్టి యూరు చొరకుము సుమతీ ॥ 7 ॥

అల్లుని మఞ్చితనమ్బు,
గొల్లని సాహిత్య విద్య, కోమలి నిజమున్,
బొల్లున దఞ్చిన బియ్యము,
దెల్లని కాకులును లేవు తెలియుము సుమతీ ॥ 8 ॥

ఆకొన్న కూడె యమృతము,
తాకొఞ్చక నిచ్చువాఙ్డె దాత ధరిత్రిన్,
సోకోర్చువాడె మనుజుడు,
తేకువ గలవాడె వంశ తిలకుడు సుమతీ ॥ 9 ॥

ఆకలి యుడుగని కడుపును,
వేకటియగు లఞ్జ పడుపు విడువని బ్రతుకున్,
బ్రాకొన్న నూతి యుదకము,
మేకల పాడియును రోత మేదిని సుమతీ ॥ 10 ॥

ఇచ్చునదే విద్య, రణమున
జొచ్చునదే మగతనమ్బు, సుకవీశ్వరులున్
మెచ్చునదే నేర్చు, వదుకు
వచ్చునదే కీడు సుమ్ము వసుధను సుమతీ ॥ 11 ॥

ఇమ్ముగ జదువని నోరును,
నమ్మా యని బిలిచి యన్న మడుగని నోరున్,
దమ్ముల బిలువని నోరును
గుమ్మరి మను ద్రవ్వినట్టి గుణ్టర సుమతీ ॥ 12 ॥

ఉడుముణ్డదె నూరేణ్డ్లును,
బడియుణ్డదె పేర్మి బాము పదినూరేణ్డ్లున్,
మడువున గొక్కెర యుణ్డదె,
కడు నిల బురుషార్థ పరుడు గావలె సుమతీ ॥ 13 ॥

ఉత్తమగుణములు నీచున
కెత్తెఱగున గలుగ నేర్చు; నెయ్యెడలం దా
నెత్తిచ్చి కరగి పోసిన
నిత్తడి బఙ్గారమగునె యిలలో సుమతీ? ॥ 14 ॥

ఉదకము ద్రావెడు హయమును,
మదమున నుప్పొఙ్గుచుణ్డు మత్తేభమ్బున్,
మొదవు కడ నున్న వృషభము,
జదువని యానీచు గడకు జనకుర సుమతీ ॥ 15 ॥

ఉపకారికి నుపకారము
విపరీతము గాదు సేయ వివరిమ్పఙ్గా;
నపకారికి నుపకారము
నెపమెన్నక సేయువాడు నేర్పరి సుమతీ ॥ 16 ॥

ఉపమిమ్ప మొదలు తియ్యన
కపటం బెడనెడను జెఱకు కై వడినే పో
నెపములు వెదకును గడపట
గపటపు దుర్జాతి పొన్దు గదరా సుమతీ ॥ 17 ॥

ఎప్పటి కెయ్యది ప్రస్తుత
మప్పటికా మాటలాడి, యన్యుల మనముల్
నొప్పిఞ్చక, తా నొవ్వక,
తప్పిఞ్చుక తిరుగువాడు ధన్యుడు సుమతీ ॥ 18 ॥

ఎప్పుడు దప్పులు వెదకెడు
నప్పురుషుని గొల్వగూడ దది యెట్లన్నన్
సర్పమ్బు పడగ నీడను
గప్ప వసిఞ్చిన విధమ్బు గదరా సుమతీ ॥ 19 ॥

ఎప్పుడు సమ్పద కలిగిన
నప్పుడు బన్ధువులు వత్తు రది యెట్లన్నన్
తెప్పలుగ జెఱువు నిణ్డిన
గప్పలు పదివేలు చేరు గదరా సుమతీ ॥ 20 ॥

ఏఱకుమీ కసుగాయలు,
దూఱకుమీ బన్ధుజనుల దోషము సుమ్మీ,
పాఱకుమీ రణమన్దున,
మీఱకుమీ గురువు నాజ్ఞ మేదిని సుమతీ ॥ 21 ॥

ఒక యూరికి నొక కరణము,
నొక తీర్పరియైన గాక, నొగి దఱుచైనన్,
గకవికలు గాక యుణ్డునె
సకలమ్బును గొట్టువడక సహజము సుమతీ ॥ 22 ॥

ఒరు నాత్మ దలచు సతి విడు,
మఱుమాటలు పలుకు సతుల మన్నిమ్పకుమీ,
వెఱ పెఱుగని భటునేలకు,
తఱచుగ సతి గవయ బోకు, తగదుర సుమతీ ॥ 23 ॥

ఒల్లని సతి నొల్లని పతి,
నొల్లని చెలికాని విడువ నొల్లని వాడే
గొల్లణ్డు, కాక ధరలో
గొల్లణ్డును గొల్లడౌనె గుణమున సుమతీ ॥ 24 ॥

ఓడల బణ్డ్లును వచ్చును,
ఓడలు నాబణ్డ్లమీద నొప్పుగ వచ్చున్,
ఓడలు బణ్డ్లును వలనే
వాడమ్బడు గలిమి లేమి వసుధను సుమతీ ॥ 25 ॥

కడు బలవన్తుడైనను
బుడమిని బ్రాయమ్పుటాలి బుట్టిన యిణ్టన్
దడవుణ్డ నిచ్చెనేనియు
బడుపుగ నఙ్గడికి దానె బమ్పుట సుమతీ ॥ 26 ॥

కనకపు సింహాసనమున
శునకము గూర్చుణ్డబెట్టి శుభ లగ్నమునం
దొనరగ బట్టము గట్టిన
వెనుకటి గుణమేల మాను వినరా సుమతీ ॥ 27 ॥

కప్పకు నొరగాలైనను,
సర్పమునకు రోగమైన, సతి తులువైనన్,
ముప్పున దరిద్రుడైనను,
తప్పదు మఱి దుఃఖ మగుట తథ్యము సుమతీ ॥ 28 ॥

కమలములు నీట బాసిన
కమలాప్తుని రశ్మి సోకి కమలిన భఙ్గిన్
తమ తమ నెలవులు దప్పిన
తమ మిత్రులు శత్రులౌట తథ్యము సుమతీ ॥ 29 ॥

కరణము గరణము నమ్మిన
మరణాన్తక మౌను గాని మనలేడు సుమీ,
కరణము దన సరి కరణము
మఱి నమ్మక మర్మ మీక మనవలె సుమతీ ॥ 30 ॥

కరణముల ననుసరిమ్పక
విరసమ్బున దిన్న తిణ్డి వికటిఞ్చు జుమీ
యిరుసున కన్దెన బెట్టక
పరమేశ్వరు బణ్డి యైన బారదు సుమతీ ॥ 31 ॥

కరణము సాదైయున్నను,
గరి మద ముడిగినను, బాము గఱవక యున్నన్,
ధర దేలు మీటకున్నను,
గర మరుదుగ లెక్క గొనరు గదరా సుమతీ ॥ 32 ॥

కసుగాయ గఱచి చూచిన
మసలక పస యొగరు రాక మధురమ్బగునా,
పస గలుగు యువతులుణ్డగ
పసి బాలల బొన్దువాడు పశువుర సుమతీ ॥ 33 ॥

కవి కాని వాని వ్రాతయు,
నవరస భావములు లేని నాతుల వలపున్,
దవిలి చను పన్ది నేయని
వివిధాయుధ కౌశలమ్బు వృధరా సుమతీ ॥ 34 ॥

కాదు సుమీ దుస్సఙ్గతి,
పోదుసుమీ "కీర్తి" కాన్త పొన్దిన పిదపన్,
వాదు సుమీ యప్పిచ్చుట,
లేదు సుమీ సతుల వలపు లేశము సుమతీ ॥ 35 ॥

కాముకుడు దనిసి విడిచిన
కోమలి బరవిటుడు గవయ గోరుట యెల్లన్
బ్రేమమున జెఱకు పిప్పికి
చీమలు వెస మూగినట్లు సిద్ధము సుమతీ ॥ 36 ॥

కారణము లేని నగవును,
బేరణము లేని లేమ, పృథివీ స్థలిలో
బూరణము లేని బూరెయు,
వీరణము లేని పెణ్డ్లి వృధరా సుమతీ ॥ 37 ॥

కులకాన్త తోడ నెప్పుడు
గలహిమ్పకు, వట్టి తప్పు ఘటియిమ్పకుమీ,
కలకణ్ఠి కణ్ట కన్నీ
రొలికిన సిరి యిణ్ట నుణ్డ నొల్లదు సుమతీ ॥ 38 ॥

కూరిమి గల దినములలో
నేరము లెన్నడును గలుగ నేరవు మఱి యా
కూరిమి విరసమ్బైనను
నేరములే తోచు చుణ్డు నిక్కము సుమతీ ॥ 39 ॥

కొఞ్చెపు నరు సఙ్గతిచే
నఞ్చితముగ గీడు వచ్చు నది యెట్లన్నన్
గిఞ్చిత్తు నల్లి కుట్టిన
మఞ్చమునకు జేటు వచ్చు మహిలో సుమతీ ॥ 40 ॥

కొక్కోకమెల్ల జదివిన,
చక్కనివాడైన, రాజ చన్ద్రుణ్డైనన్,
మిక్కిలి రొక్కము లియ్యక,
చిక్కదురా వారకాన్త సిద్ధము సుమతీ ॥ 41 ॥

కొఱ గాని కొడుకు బుట్టిన
కొఱ గామియె కాదు, తణ్డ్రి గుణముల జెఱచున్
చెఱకు తుద వెన్ను బుట్టిన
జెఱకున తీపెల్ల జెఱచు సిద్ధము సుమతీ ॥ 42 ॥

కోమలి విశ్వాసమ్బును,
బాములతో జెలిమి, యన్య భామల వలపున్,
వేముల తియ్యదనమ్బును,
భూమీశుల నమ్మికలును బొఙ్కుర సుమతీ ॥ 43 ॥

గడన గల మగని జూచిన
నడుగడుగున మడుగు లిడుదు రతివలు దమలో,
గడ నుడుగు మగని జూచిన
నడ పీనుగు వచ్చె నఞ్చు నగుదురు సుమతీ ॥ 44 ॥

చిన్తిమ్పకు కడచిన పని,
కిన్తులు వలతురని నమ్మ కెన్తయు మదిలో,
నన్తఃపుర కాన్తలతో
మన్తనముల మాను మిదియె మతముర సుమతీ ॥ 45 ॥

చీమలు పెట్టిన పుట్టలు
పాముల కిరవైనయట్లు పామరుడు దగన్
హేమమ్బు గూడ బెట్టిన
భూమీశుల పాల జేరు భువిలో సుమతీ ॥ 46 ॥

చుట్టములు గాని వారలు
చుట్టములము నీకటఞ్చు సొమ్పు దలిర్పన్
నెట్టుకొని యాశ్రయిన్తురు
గట్టిగ ద్రవ్యమ్బు గలుగ గదరా సుమతీ ॥ 47 ॥

చేతులకు దొడవు దానము,
భూతలనాథులకు దొడవు బొఙ్కమి ధరలో,
నీతియె తొడవెవ్వారికి,
నాతికి మానమ్బు తొడవు నయముగ సుమతీ ॥ 48 ॥

తడ వోర్వక, యొడ లోర్వక,
కడు వేగం బడిచి పడిన గార్యం బగునే,
తడ వోర్చిన, నొడ లోర్చిన,
జెడిపోయిన కార్యమెల్ల జేకుఱు సుమతీ ॥ 49 ॥

తన కోపమె తన శత్రువు,
తన శాన్తమె తనకు రక్ష, దయ చుట్టమ్బౌ
తన సన్తోషమె స్వర్గము,
తన దుఃఖమె నరక మణ్డ్రు తథ్యము సుమతీ ॥ 50 ॥

తన యూరి తపసి తపమును,
తన పుత్రుని విద్య పెమ్పు, దన సతి రూపున్,
దన పెరటి చెట్టు మన్దును,
మనసున వర్ణిమ్పరెట్టి మనుజులు సుమతీ ॥ 51 ॥

తన కలిమి యిన్ద్ర భోగము,
తన లేమియె స్వర్గలోక దారిద్ర్యమ్బున్,
దన చావు జల ప్రళయము,
తను వలచిన యదియె రమ్భ తథ్యము సుమతీ ॥ 52 ॥

తన వారు లేని చోటను,
జనమిఞ్చుక లేని చోట, జగడము చోటన్,
అనుమానమైన చోటను,
మనుజునకును నిలువ దగదు మహిలో సుమతీ ॥ 53 ॥

తమలము వేయని నోరును,
విమతులతో చెలిమి చేసి వెతబడు తెలివిన్,
గమలములు లేని కొలకును,
హిమధాముడు లేని రాత్రి హీనము సుమతీ ॥ 54 ॥

తలనుణ్డు విషము ఫణికిని,
వెలయఙ్గా దోక నుణ్డు వృశ్చికమునకున్,
తల తోక యనక యుణ్డును
ఖలునకు నిలువెల్ల విషము గదరా సుమతీ ॥ 55 ॥

తలపొడుగు ధనము పోసిన
వెలయాలికి నిజము లేదు వివరిమ్పఙ్గా
దల దడివి బాస జేసిన
వెలయాలిని నమ్మరాదు వినరా సుమతీ ॥ 56 ॥

తల మాసిన, నొలు మాసిన,
వలువలు మాసినను బ్రాణ వల్లభునైనన్
గులకాన్తలైన రోతురు
తిలకిమ్పగ భూమిలోన దిరముగ సుమతీ ॥ 57 ॥

తాను భుజిమ్పని యర్థము
మానవ పతి జేరు గొన్త మఱి భూగతమౌ
గానల నీగలు గూర్చిన
తేనియ యొరు జేరునట్లు తిరముగ సుమతీ ॥ 58 ॥

దగ్గఱ కొణ్డెము సెప్పెడు
ప్రెగ్గడ పలుకులకు రాజు ప్రియుడై మఱి దా
నెగ్గు బ్రజ కాచరిఞ్చుట
బొగ్గులకై కల్పతరువు బొడుచుట సుమతీ ॥ 59 ॥

ధనపతి సఖుడై యుణ్డిన
నెనయఙ్గా శివుడు భిక్షమెత్తగ వలసెన్,
దన వారి కెన్త గలిగిన
దన భాగ్యమె తనకు గాక తథ్యము సుమతీ ॥ 60 ॥

ధీరులకు జేయు మేలది
సారమ్బగు నారికేళ సలిలము భఙ్గిన్
గౌరవమును మఱి మీదట
భూరి సుఖావహము నగును భువిలో సుమతీ ॥ 61 ॥

నడువకుమీ తెరువొక్కట,
గుడువకుమీ శత్రు నిణ్ట గూరిమి తోడన్,
ముడువకుమీ పరధనముల,
నుడువకుమీ యొరుల మనసు నొవ్వగ సుమతీ ॥ 62 ॥

నమ్మకు సుఙ్కరి, జూదరి,
నమ్మకు మొగసాల వాని, నటు వెలయాలిన్,
నమ్మకు మఙ్గడి వానిని,
నమ్మకు మీ వామ హస్తు నవనిని సుమతీ ॥ 63 ॥

నయమున బాలుం ద్రావరు,
భయమునను విషమ్మునైన భక్షిన్తురుగా,
నయమెన్త దోషకారియొ,
భయమే జూపఙ్గ వలయు బాగుగ సుమతీ ॥ 64 ॥

నరపతులు మేఱ దప్పిన,
దిరమొప్పగ విధవ యిణ్ట దీర్పరి యైనన్,
గరణము వైదికుడైనను,
మరణాన్తక మౌనుగాని మానదు సుమతీ ॥ 65 ॥

నవరస భావాలఙ్కృత
కవితా గోష్టియును, మధుర గానమ్బును దా
నవివేకి కెన్త జెప్పిన
జెవిటికి శఙ్ఖూదినట్లు సిద్ధము సుమతీ ॥ 66 ॥

నవ్వకుమీ సభ లోపల,
నవ్వకుమీ తల్లి, దణ్డ్రి, నాథుల తోడన్,
నవ్వకుమీ పరసతితో,
నవ్వకుమీ విప్రవరుల నయమిది సుమతీ ॥ 67 ॥

నీరే ప్రాణాధారము
నోరే రసభరితమైన నుడువుల కెల్లన్
నారియె నరులకు రత్నము
చీరయె శృఙ్గారమణ్డ్రు సిద్ధము సుమతీ ॥ 68 ॥

పగవల దెవ్వరి తోడను,
వగవఙ్గా వలదు లేమి వచ్చిన పిదపన్,
దెగ నాడ వలదు సభలను
మగువకు మనసియ్య వలదు మహిలో సుమతీ ॥ 69 ॥

పతికడకు, దన్ను గూరిన
సతికడకును, వేల్పు కడకు, సద్గురు కడకున్,
సుతుకడకు రిత్తచేతుల
మతిమన్తులు చనరు నీతి మార్గము సుమతీ ॥ 70 ॥

పనిచేయునెడల దాసియు,
ననుభవమున రమ్భ, మన్త్రి యాలోచనలన్,
దనభుక్తి యెడల దల్లియు,
నన్ దన కులకాన్త యుణ్డు నగురా సుమతీ ॥ 71 ॥

పరనారీ సోదరుడై,
పరధనముల కాసపడక, పరులకు హితుడై,
పరులు దను బొగడ నెగడక,
పరు లలిగిన నలుగ నతడు పరముడు సుమతీ ॥ 72 ॥

పరసతి కూటమి గోరకు,
పరధనముల కాసపడకు, బరునెఞ్చకుమీ,
సరిగాని గోష్టి సేయకు,
సిరిచెడి చుట్టమ్బు కడకు జేరకు సుమతీ ॥ 73 ॥

పరసతుల గోష్ఠి నుణ్డిన
పురుషుడు గాఙ్గేయుడైన భువి నిన్ద పడున్,
బరసతి సుశీలయైనను
బరుసఙ్గతి నున్న నిన్ద పాలగు సుమతీ ॥ 74 ॥

పరులకు నిష్టము సెప్పకు,
పొరుగిణ్డ్లకు బనులు లేక పోవకు మెపుడున్,
బరు గదిసిన సతి గవయకు,
మెఱిగియు బిరుసైన హయము లెక్కకు సుమతీ ॥ 75 ॥

పర్వముల సతుల గవయకు,
ముర్వీశ్వరు కరుణ నమ్మి యుబ్బకు మదిలో,
గర్విమ్ప నాలి బెమ్పకు,
నిర్వహణము లేని చోట నిలువకు సుమతీ ॥ 76 ॥

పలు దోమి సేయు విడియము,
తలగడిగిన నాటి నిద్ర, తరుణులయెడలన్
బొల యలుక నాటి కూటమి
వెల యిన్తని చెప్పరాదు వినరా సుమతీ ॥ 77 ॥

పాటెఱుగని పతి కొలువును,
గూటమ్బున కెఱుకపడని కోమలి రతియున్,
బేటెత్త జేయు చెలిమియు,
నేటికి నెదురీదినట్టు లెన్నగ సుమతీ ॥ 78 ॥

పాలను గలసిన జలమును
పాల విధమ్బుననె యుణ్డు బరికిమ్పఙ్గా
పాల చవి జెఱచు గావున
పాలసుడగు వాని పొన్దు వలదుర సుమతీ ॥ 79 ॥

పాలసునకైన యాపద
జాలిమ్బడి తీర్ప దగదు సర్వజ్ఞునకున్
తేలగ్ని బడగ బట్టిన
మేలెఱుగునె మీటు గాక మేదిని సుమతీ ॥ 80 ॥

పిలువని పనులకు బోవుట,
గలయని సతి గతియు, రాజు గానని కొలువుం,
బిలువని పేరణ్టమ్బును,
వలువని చెలిమియును జేయ వలదుర సుమతీ ॥ 81 ॥

పుత్రోత్సాహము తణ్డ్రికి
పుత్రుడు జన్మిఞ్చినపుడె పుట్టదు, జనులా
పుత్రుని కనుగొని బొగడగ
పుత్రోత్సాహమ్బు నాడు పొన్దుర సుమతీ ॥ 82 ॥

పురికిని ప్రాణము గోమటి,
వరికిని ప్రాణమ్బు నీరు వసుమతి లోనన్,
గరికిని ప్రాణము తొణ్డము,
సిరికిని ప్రాణమ్బు మగువ సిద్ధము సుమతీ ॥ 83 ॥

పులి పాలు దెచ్చి యిచ్చిన,
నలవడగా గుణ్డె గోసి యఱచే నిడినన్,
దలపొడుగు ధనము బోసిన,
వెలయాలికి గూర్మి లేదు వినరా సుమతీ ॥ 84 ॥

పెట్టిన దినముల లోపల
నట్టడవులనైన వచ్చు నానార్థములున్,
బెట్టని దినముల గనకపు
గట్టెక్కిన నేమి లేదు గదరా సుమతీ ॥ 85 ॥

పొరుగున బగవాడుణ్డిన,
నిరవొన్దక వ్రాతకాడె యేలిక యైనన్,
ధర గాపు కొణ్డెమాడిన,
గరణాలకు బ్రదుకు లేదు గదరా సుమతీ ॥ 86 ॥

బఙ్గారు కుదువ బెట్టకు,
సఙ్గరమున బాఱిపోకు సరసుడవైతే,
నఙ్గడి వెచ్చము వాడకు,
వెఙ్గలితో జెలిమి వలదు వినరా సుమతీ ॥ 87 ॥

బలవన్తుడ నాకేమని
పలువురతో నిగ్రహిఞ్చి పలుకుట మేలా,
బలవన్త మైన సర్పము
చలి చీమల చేత జిక్కి చావదె సుమతీ ॥ 88 ॥

మదినొకని వలచి యుణ్డగ
మదిచెడి యొక క్రూర విటుడు మానక తిరుగున్
బది చిలుక పిల్లి పట్టిన
జదువునె యాపఞ్జరమున జగతిని సుమతీ ॥ 89 ॥

మణ్డల పతి సముఖమ్బున
మెణ్డైన ప్రధాని లేక మెలగుట యెల్లన్
గొణ్డన్త మదపు టేనుగు
తొణ్డము లేకుణ్డినట్లు దోచుర సుమతీ ॥ 90 ॥

మన్త్రిగలవాని రాజ్యము
తన్త్రము సెడకుణ్డ నిలుచు దఱచుగ ధరలో
మన్త్రి విహీనుని రాజ్యము
జన్త్రపు గీలూడినట్లు జరుగదు సుమతీ ॥ 91 ॥

మాటకు బ్రాణము సత్యము,
కోటకు బ్రాణమ్బు సుభట కోటి, ధరిత్రిన్
బోటికి బ్రాణము మానము,
చీటికి బ్రాణమ్బు వ్రాలు సిద్ధము సుమతీ ॥ 92 ॥

మానధను డాత్మధృతి చెడి
హీనుణ్డగు వాని నాశ్రయిఞ్చుట యెల్లన్
మానెడు జలముల లోపల
నేనుగు మెయి దాచినట్టు లెఱుగుము సుమతీ ॥ 93 ॥

మేలెఞ్చని మాలిన్యుని,
మాలను, మొగసాలెవాని, మఙ్గలి హితుగా
నేలిన నరపతి రాజ్యము
నేల గలసి పోవుగాని నెగడదు సుమతీ ॥ 94 ॥

రాపొమ్మని పిలువని యా
భూపాలుని గొల్వ భుక్తి ముక్తులు గలవే
దీపమ్బు లేని యిణ్టను
జేపున కీళ్ళాడినట్లు సిద్ధము సుమతీ ॥ 95 ॥

రూపిఞ్చి పలికి బొఙ్కకు,
ప్రాపగు చుట్టమ్బు నెగ్గు పలుకకు మదిలో,
గోపిఞ్చు రాజు గొల్వకు,
పాపపు దేశమ్బు సొఱకు పదిలము సుమతీ ॥ 96 ॥

లావిగలవాని కణ్టెను
భావిమ్పగ నీతిపరుడు బలవన్తుణ్డౌ
గ్రానమ్బన్త గజమ్బును
మావటివాడెక్కినట్లు మహిలో సుమతీ ॥ 97 ॥

వఱదైన చేను దున్నకు,
కఱవైనను బన్ధుజనుల కడ కేగకుమీ,
పరులకు మర్మము చెప్పకు,
పిరికికి దళవాయి తనము పెట్టకు సుమతీ ॥ 98 ॥

వరిపణ్ట లేని యూరును,
దొర యుణ్డని యూరు, తోడు దొరకని తెరువున్,
ధరను పతి లేని గృహమును
నరయఙ్గా రుద్రభూమి యనదగు సుమతీ ॥ 99 ॥

వినదగు నెవ్వరు జెప్పిన
వినినన్తనె వేగ పడక వివరిమ్ప దగున్
కని కల్ల నిజము దెలిసిన
మనుజుడె పో నీతి పరుడు మహిలో సుమతీ ॥ 100 ॥

వీడెము సేయని నోరును,
జేడెల యధరామృతమ్బు సేయని నోరున్,
పాడఙ్గరాని నోరును
బూడిద కిరవైన పాడు బొన్దర సుమతీ ॥ 101 ॥

వెలయాలి వలన గూరిమి
గలగదు, మఱి గలిగెనేని కడతేఱదుగా,
బలువురు నడచెడు తెరువున
మొలవదు పువు, మొలిచెనేని పొదలదు సుమతీ ॥ 102 ॥

వెలయాలు చేయు బాసలు,
వెలయగ మొగసాల బొన్దు వెలమల చెలిమిన్,
గలలోన గన్న కలిమియు
విలసితముగ నమ్మరాదు వినరా సుమతీ ॥ 103 ॥

వేసరపు జాతి గానీ,
వీసము దా జేయనట్టి వీరిడి గానీ,
దాసి కొడుకైన గానీ,
కాసులు గల వాడె రాజు గదరా సుమతీ ॥ 104 ॥

శుభముల పొన్దని చదువును,
నభినయముగ రాగరసము నన్దని పాటల్,
గుభ గుభలు లేని కూటమి,
సభ మెచ్చని మాటలెల్ల జప్పన సుమతీ ॥ 105 ॥

సరసము విరసము కొఱకే,
పరిపూర్ణ సుఖమ్బు లధిక బాధల కొఱకే,
పెరుగుట విరుగుట కొఱకే,
ధర తగ్గుట హెచ్చు కొఱకె తథ్యము సుమతీ ॥ 106 ॥

సిరి తా వచ్చిన వచ్చును
సలలితముగ నారికేళ సలిలము భఙ్గిన్,
సిరి తా బోయిన బోవును
కరి మ్రిఙ్గిన వెలగ పణ్డు కరణిని సుమతీ ॥ 107 ॥

స్త్రీల యెడ వాదులాడకు,
బాలురతో జెలిమిచేసి భాషిమ్పకుమీ,
మేలైన గుణము విడువకు,
మేలిన పతి నిన్ద సేయ కెన్నడు సుమతీ ॥ 108 ॥