॥ අථ ශ්රීමහාභාරතේ උද්යෝගපර්වණි ප්රජාගරපර්වණි විදුරනීතිවාක්යේ ත්රයස්ත්රිංශෝऽධ්යායඃ ॥

වෛශංපායන උවාච ।

ද්වාඃස්ථං ප්රාහ මහාප්රාජ්ඤෝ ධෘතරාෂ්ට්රෝ මහීපතිඃ ।
විදුරං ද්රෂ්ටුමිච්ඡාමි තමිහානය මාචිරම් ॥ 1॥

ප්රහිතෝ ධෘතරාෂ්ට්රේණ දූතඃ ක්ෂත්තාරමබ්රවීත් ।
ඊශ්වරස්ත්වාං මහාරාජෝ මහාප්රාජ්ඤ දිදෘක්ෂති ॥ 2॥

ඒවමුක්තස්තු විදුරඃ ප්රාප්ය රාජනිවේශනම් ।
අබ්රවීද්ධෘතරාෂ්ට්රාය ද්වාඃස්ථ මාං ප්රතිවේදය ॥ 3॥

ද්වාඃස්ථ උවාච ।

විදුරෝऽයමනුප්රාප්තෝ රාජේංද්ර තව ශාසනාත් ।
ද්රෂ්ටුමිච්ඡති තේ පාදෞ කිං කරෝතු ප්රශාධි මාම් ॥ 4॥

ධෘතරාෂ්ට්ර උවාච ।

ප්රවේශය මහාප්රාජ්ඤං විදුරං දීර්ඝදර්ශිනම් ।
අහං හි විදුරස්යාස්ය නාකාල්යෝ ජාතු දර්ශනේ ॥ 5॥

ද්වාඃස්ථ උවාච ।

ප්රවිශාංතඃ පුරං ක්ෂත්තර්මහාරාජස්ය ධීමතඃ ।
න හි තේ දර්ශනේऽකාල්යෝ ජාතු රාජා බ්රවීති මාම් ॥ 6॥

වෛශංපායන උවාච ।

තතඃ ප්රවිශ්ය විදුරෝ ධෘතරාෂ්ට්ර නිවේශනම් ।
අබ්රවීත්ප්රාංජලිර්වාක්යං චිංතයානං නරාධිපම් ॥ 7॥

විදුරෝऽහං මහාප්රාජ්ඤ සංප්රාප්තස්තව ශාසනාත් ।
යදි කිං චන කර්තව්යමයමස්මි ප්රශාධි මාම් ॥ 8॥

ධෘතරෂ්ත්ර උවාච ।

සංජයෝ විදුර ප්රාප්තෝ ගර්හයිත්වා ච මාං ගතඃ ।
අජාතශත්රෝඃ ශ්වෝ වාක්යං සභාමධ්යේ ස වක්ෂ්යති ॥ 9॥

තස්යාද්ය කුරුවීරස්ය න විජ්ඤාතං වචෝ මයා ।
තන්මේ දහති ගාත්රාණි තදකාර්ෂීත්ප්රජාගරම් ॥ 10॥

ජාග්රතෝ දහ්යමානස්ය ශ්රේයෝ යදිහ පශ්යසි ।
තද්බ්රූහි ත්වං හි නස්තාත ධර්මාර්ථකුශලෝ හ්යසි ॥ 11॥

යතඃ ප්රාප්තඃ සංජයඃ පාංඩවේභ්යෝ
න මේ යථාවන්මනසඃ ප්රශාංතිඃ ।
සවේංද්රියාණ්යප්රකෘතිං ගතානි
කිං වක්ෂ්යතීත්යේව හි මේऽද්ය චිංතා ॥ 12॥

තන්මේ බ්රූහි විදුර ත්වං යථාවන්
මනීෂිතං සර්වමජාතශත්රෝඃ ।
යථා ච නස්තාත හිතං භවේච්ච
ප්රජාශ්ච සර්වාඃ සුඛිතා භවේයුඃ ॥- ॥

විදුර උවාච ।

අභියුක්තං බලවතා දුර්බලං හීනසාධනම් ।
හෘතස්වං කාමිනං චෝරමාවිශංති ප්රජාගරාඃ ॥ 13॥

කච්චිදේතෛර්මහාදෝෂෛර්න ස්පෘෂ්ටෝऽසි නරාධිප ।
කච්චින්න පරවිත්තේෂු ගෘධ්යන්විපරිතප්යසේ ॥ 14॥

ධෘතරාෂ්ට්ර උවාච ।

ශ්රෝතුමිච්ඡාමි තේ ධර්ම්යං පරං නෛඃශ්රේයසං වචඃ ।
අස්මින්රාජර්ෂිවංශේ හි ත්වමේකඃ ප්රාජ්ඤසම්මතඃ ॥ 15॥

විදුර උවාච ।

රජා ලක්ෂණසංපන්නස්ත්රෛලෝක්යස්යාධිපෝ භවේත් ।
ප්රේෂ්යස්තේ ප්රේෂිතශ්චෛව ධෘතරාෂ්ට්ර යුධිෂ්ඨිරඃ ॥- ॥

විපරීතතරශ්ච ත්වං භාගධේයේ න සම්මතඃ ।
අර්චිෂාං ප්රක්ෂයාච්චෛව ධර්මාත්මා ධර්මකෝවිදඃ ॥- ॥

ආනෘශංස්යාදනුක්රෝශාද්ධර්මාත්සත්යාත්පරාක්රමාත් ।
ගුරුත්වාත්ත්වයි සංප්රේක්ෂ්ය බහූන්ක්ලේෂාංස්තිතික්ෂතේ ॥- ॥

දුර්යෝධනේ සෞබලේ ච කර්ණේ දුඃශාසනේ තථා ।
ඒතේෂ්වෛශ්වර්යමාධාය කථං ත්වං භූතිමිච්ඡසි ॥- ॥

ඒකස්මාත්වෘක්ෂාද්යජ්ඤපත්රාණි රාජන්
ස්රුක්ච ද්රෞණී පේඨනීපීඩනේ ච ।
ඒතස්මාද්රාජන්බ්රුවතෝ මේ නිබෝධ
ඒකස්මාද්වෛ ජායතේऽසච්ච සච්ච ॥- ॥

ආත්මජ්ඤානං සමාරංභස්තිතික්ෂා ධර්මනිත්යතා ।
යමර්ථාන්නාපකර්ෂංති ස වෛ පණ්දිත උච්යතේ ॥- ॥

නිෂේවතේ ප්රශස්තානි නිංදිතානි න සේවතේ ।
අනාස්තිකඃ ශ්රද්දධාන ඒතත්පංඩිත ලක්ෂණම් ॥ 16॥

ක්රෝධෝ හර්ෂශ්ච දර්පශ්ච හ්රීස්තංභෝ මාන්යමානිතා ।
යමර්ථාන්නාපකර්ෂංති ස වෛ පංඩිත උච්යතේ ॥ 17॥

යස්ය කෘත්යං න ජානංති මංත්රං වා මංත්රිතං පරේ ।
කෘතමේවාස්ය ජානංති ස වෛ පංඩිත උච්යතේ ॥ 18॥

යස්ය කෘත්යං න විඝ්නංති ශීතමුෂ්ණං භයං රතිඃ ।
සමෘද්ධිරසමෘද්ධිර්වා ස වෛ පංඩිත උච්යතේ ॥ 19॥

යස්ය සංසාරිණී ප්රජ්ඤා ධර්මාර්ථාවනුවර්තතේ ।
කාමාදර්ථං වෘණීතේ යඃ ස වෛ පංඩිත උච්යතේ ॥ 20॥

යථාශක්ති චිකීර්ෂංති යථාශක්ති ච කුර්වතේ ।
න කිං චිදවමන්යංතේ පංඩිතා භරතර්ෂභ ॥ 21॥

ක්ෂිප්රං විජානාති චිරං ශ‍ඍණෝති
විජ්ඤාය චාර්ථං භජතේ න කාමාත් ।
නාසංපෘෂ්ටෝ ව්යෞපයුංක්තේ පරාර්ථේ
තත්ප්රජ්ඤානං ප්රථමං පංඩිතස්ය ॥ 22॥

නාප්රාප්යමභිවාංඡංති නෂ්ටං නේච්ඡංති ශෝචිතුම් ।
ආපත්සු ච න මුහ්යංති නරාඃ පංඩිත බුද්ධයඃ ॥ 23॥

නිශ්චිත්ය යඃ ප්රක්රමතේ නාංතර්වසති කර්මණඃ ।
අවංධ්ය කාලෝ වශ්යාත්මා ස වෛ පංඩිත උච්යතේ ॥ 24॥

ආර්ය කර්මණි රාජ්යංතේ භූතිකර්මාණි කුර්වතේ ।
හිතං ච නාභ්යසූයංති පංඩිතා භරතර්ෂභ ॥ 25॥

න හෘෂ්යත්යාත්මසම්මානේ නාවමානේන තප්යතේ ।
ගාංගෝ හ්රද ඉවාක්ෂෝභ්යෝ යඃ ස පංඩිත උච්යතේ ॥ 26॥

තත්ත්වජ්ඤඃ සර්වභූතානාං යෝගජ්ඤඃ සර්වකර්මණාම් ।
උපායජ්ඤෝ මනුෂ්යාණාං නරඃ පංඩිත උච්යතේ ॥ 27॥

ප්රවෘත්ත වාක්චිත්රකථ ඌහවාන්ප්රතිභානවාන් ।
ආශු ග්රංථස්ය වක්තා ච ස වෛ පංඩිත උච්යතේ ॥ 28॥

ශ්රුතං ප්රජ්ඤානුගං යස්ය ප්රජ්ඤා චෛව ශ්රුතානුගා ।
අසංභින්නාර්ය මර්යාදඃ පංඩිතාඛ්යාං ලභේත සඃ ॥ 29॥

අර්ථං මහාංතමාසද්ය විද්යාමෛශ්වර්යමේව ච ।
විචරත්යසමුන්නද්ධෝ යස්ය පංඩිත උච්යතේ ॥- ॥

අශ්රුතශ්ච සමුන්නද්ධෝ දරිද්රශ්ච මහාමනාඃ ।
අර්ථාංශ්චාකර්මණා ප්රේප්සුර්මූඪ ඉත්යුච්යතේ බුධෛඃ ॥ 30॥

ස්වමර්ථං යඃ පරිත්යජ්ය පරාර්ථමනුතිෂ්ඨති ।
මිථ්යා චරති මිත්රාර්ථේ යශ්ච මූඪඃ ස උච්යතේ ॥ 31॥

අකාමාං කාමයති යඃ කාමයානාං පරිත්යජේත් ।
බලවංතං ච යෝ ද්වේෂ්ටි තමාහුර්මූඪචේතසම් ॥- ॥

අකාමාන්කාමයති යඃ කාමයානාන්පරිද්විෂන් ।
බලවංතං ච යෝ ද්වේෂ්ටි තමාහුර්මූඪචේතසම් ॥ 32॥

අමිත්රං කුරුතේ මිත්රං මිත්රං ද්වේෂ්ටි හිනස්ති ච ।
කර්ම චාරභතේ දුෂ්ටං තමාහුර්මූඪචේතසම් ॥ 33॥

සංසාරයති කෘත්යානි සර්වත්ර විචිකිත්සතේ ।
චිරං කරෝති ක්ෂිප්රාර්ථේ ස මූඪෝ භරතර්ෂභ ॥ 34॥

ශ්රාද්ධං පිතෘභ්යෝ න දදාති දෛවතානි නාර්චති ।
සුහෘන්මිත්රං න ලභතේ තමාහුර්මූඪචේතසම් ॥- ॥

අනාහූතඃ ප්රවිශති අපෘෂ්ටෝ බහු භාෂතේ ।
විශ්වසත්යප්රමත්තේෂු මූඪ චේතා නරාධමඃ ॥ 35॥

පරං ක්ෂිපති දෝෂේණ වර්තමානඃ ස්වයං තථා ।
යශ්ච ක්රුධ්යත්යනීශඃ සන්ස ච මූඪතමෝ නරඃ ॥ 36॥

ආත්මනෝ බලමාජ්ඤාය ධර්මාර්ථපරිවර්ජිතම් ।
අලභ්යමිච්ඡන්නෛෂ්කර්ම්යාන්මූඪ බුද්ධිරිහෝච්යතේ ॥ 37॥

අශිෂ්යං ශාස්ති යෝ රාජන්යශ්ච ශූන්යමුපාසතේ ।
කදර්යං භජතේ යශ්ච තමාහුර්මූඪචේතසම් ॥ 38॥

අර්ථං මහාංතමාසාද්ය විද්යාමෛශ්වර්යමේව වා ।
විචරත්යසමුන්නද්ධෝ යඃ ස පංඩිත උච්යතේ ॥ 39॥

ඒකඃ සංපන්නමශ්නාති වස්තේ වාසශ්ච ශෝභනම් ।
යෝऽසංවිභජ්ය භෘත්යේභ්යඃ කෝ නෘශංසතරස්තතඃ ॥ 40॥

ඒකඃ පාපානි කුරුතේ ඵලං භුංක්තේ මහාජනඃ ।
භෝක්තාරෝ විප්රමුච්යංතේ කර්තා දෝෂේණ ලිප්යතේ ॥ 41॥

ඒකං හන්යාන්න වාහන්යාදිෂුර්මුක්තෝ ධනුෂ්මතා ।
බුද්ධිර්බුද්ධිමතෝත්සෘෂ්ටා හන්යාද්රාෂ්ට්රං සරාජකම් ॥ 42॥

ඒකයා ද්වේ විනිශ්චිත්ය ත්රීංශ්චතුර්භිර්වශේ කුරු ।
පංච ජිත්වා විදිත්වා ෂට්සප්ත හිත්වා සුඛී භව ॥ 43॥

ඒකං විෂරසෝ හංති ශස්ත්රේණෛකශ්ච වධ්යතේ ।
සරාෂ්ට්රං ස ප්රජං හංති රාජානං මංත්රවිස්රවඃ ॥ 44॥

ඒකඃ ස්වාදු න භුංජීත ඒකශ්චාර්ථාන්න චිංතයේත් ।
ඒකෝ න ගච්ඡේදධ්වානං නෛකඃ සුප්තේෂු ජාගෘයාත් ॥ 45॥

ඒකමේවාද්විතීයං තද්යද්රාජන්නාවබුධ්යසේ ।
සත්යං ස්වර්ගස්ය සෝපානං පාරාවාරස්ය නෞරිව ॥ 46॥

ඒකඃ ක්ෂමාවතාං දෝෂෝ ද්විතීයෝ නෝපලභ්යතේ ।
යදේනං ක්ෂමයා යුක්තමශක්තං මන්යතේ ජනඃ ॥ 47॥

සෝऽස්ය දෝෂෝ න මංතව්යඃ ක්ෂමා හි පරමං බලම් ।
ක්ෂමා ගුණෝ හ්යශක්තානාං ශක්තානාං භූෂණං තථා ॥- ॥

ක්ෂමා වශීකෘතිර්ලෝකේ ක්ෂමයා කිං න සාධ්යතේ ।
ශාංතිශංඛඃ කරේ යස්ය කිං කරිෂ්යති දුර්ජනඃ ॥- ॥

අතෘණේ පතිතෝ වහ්නිඃ ස්වයමේවෝපශාම්යති ।
අක්ෂමාවාන්පරං දෝෂෛරාත්මානං චෛව යෝජයේත් ॥- ॥

ඒකෝ ධර්මඃ පරං ශ්රේයඃ ක්ෂමෛකා ශාංතිරුත්තමා ।
විද්යෛකා පරමා දෘෂ්ටිරහිංසෛකා සුඛාවහා ॥ 48॥

ද්වාවිමෞ ග්රසතේ භූමිඃ සර්පෝ බිලශයානිව ।
රාජානං චාවිරෝද්ධාරං බ්රාහ්මණං චාප්රවාසිනම් ॥ 49॥

ද්වේ කර්මණී නරඃ කුර්වන්නස්මිංල්ලෝකේ විරෝචතේ ।
අබ්රුවන්පරුෂං කිං චිදසතෝ නාර්ථයංස්තථා ॥ 50॥

ද්වාවිමෞ පුරුෂව්යාඝ්ර පරප්රත්යය කාරිණෞ ।
ස්ත්රියඃ කාමිත කාමින්යෝ ලෝකඃ පූජිත පූජකඃ ॥ 51॥

ද්වාවිමෞ කංටකෞ තීක්ෂ්ණෞ ශරීරපරිශෝෂණෞ ।
යශ්චාධනඃ කාමයතේ යශ්ච කුප්යත්යනීශ්වරඃ ॥ 52॥

ද්වාවේව න විරාජේතේ විපරීතේන කර්මණා ।
ගෘහස්ථශ්ච නිරාරංභඃ කාර්යවාංශ්චෛව භික්ෂුකඃ ॥- ॥

ද්වාවිමෞ පුරුෂෞ රාජන්ස්වර්ගස්ය පරි තිෂ්ඨතඃ ।
ප්රභුශ්ච ක්ෂමයා යුක්තෝ දරිද්රශ්ච ප්රදානවාන් ॥ 53॥

න්යායාගතස්ය ද්රව්යස්ය බෝද්ධව්යෞ ද්වාවතික්රමෞ ।
අපාත්රේ ප්රතිපත්තිශ්ච පාත්රේ චාප්රතිපාදනම් ॥ 54॥

ද්වාවංභසි නිවේෂ්ටව්යෞ ගලේ බද්ධ්වා දෘඪං ශිලාම් ।
ධනවංතමදාතාරං දරිද්රං චාතපස්විනම් ॥- ॥

ද්වාවිමෞ පුරුෂව්යාඝ්ර සුර්යමංඩලභේදිනෞ ।
පරිව්රාඩ්යෝගයුක්තශ්ච රණේ චාභිමුඛෝ හතඃ ॥- ॥

ත්රයෝ න්යායා මනුෂ්යාණාං ශ්රූයංතේ භරතර්ෂභ ।
කනීයාන්මධ්යමඃ ශ්රේෂ්ඨ ඉති වේදවිදෝ විදුඃ ॥ 55॥

ත්රිවිධාඃ පුරුෂා රාජන්නුත්තමාධමමධ්යමාඃ ।
නියෝජයේද්යථාවත්තාංස්ත්රිවිධේෂ්වේව කර්මසු ॥ 56॥

ත්රය ඒවාධනා රාජන්භාර්යා දාසස්තථා සුතඃ ।
යත්තේ සමධිගච්ඡංති යස්ය තේ තස්ය තද්ධනම් ॥ 57॥

හරණං ච පරස්වානාං පරදාරාභිමර්ශනම් ।
සුහෘදශ්ච පරිත්යාගස්ත්රයෝ දෝෂා ක්ෂයාවහඃ ॥- ॥

ත්රිවිධං නරකස්යේදං ද්වාරං නාශනමාත්මනඃ ।
කාමඃ ක්රෝධස්තථා ලෝභස්තස්මාදේතත්ත්රයං ත්යජේත් ॥- ॥

වරප්රදානං රාජ්යාං ච පුත්රජන්ම ච භාරත ।
ශත්රෝශ්ච මෝක්ෂණං කෘච්ඡ්රාත්ත්රීණි චෛකං ච තත්සමම් ॥- ॥

භක්තං ච බජමානං ච තවාස්මීති වාදිනම් ।
ත්රීනේතාන් ශරණං ප්රාප්තාන්විෂමේऽපි න සංත්යජේත් ॥- ॥

චත්වාරි රාජ්ඤා තු මහාබලේන
වර්ජ්යාන්යාහුඃ පංඩිතස්තානි විද්යාත් ।
අල්පප්රජ්ඤෛඃ සහ මංත්රං න කුර්යාන්
න දීර්ඝසූත්රෛරලසෛශ්චාරණෛශ්ච ॥ 58॥

චත්වාරි තේ තාත ගෘහේ වසංතු
ශ්රියාභිජුෂ්ටස්ය ගෘහස්ථ ධර්මේ ।
වෘද්ධෝ ජ්ඤාතිරවසන්නඃ කුලීනඃ
සඛා දරිද්රෝ භගිනී චානපත්යා ॥ 59॥

චත්වාර්යාහ මහාරාජ සද්යස්කානි බෘහස්පතිඃ ।
පෘච්ඡතේ ත්රිදශේංද්රාය තානීමානි නිබෝධ මේ ॥ 60॥

දේවතානාං ච සංකල්පමනුභාවං ච ධීමතාම් ।
විනයං කෘතවිද්යානාං විනාශං පාපකර්මණාම් ॥ 61॥

චත්වාරි කර්මාණ්යභයංකරාණි
භයං ප්රයච්ඡංත්යයථාකෘතානි ।
මානාග්නිහෝත්රං උත මානමෞනං
මානේනාධීතමුත මානයජ්ඤඃ ॥- ॥

පංචාග්නයෝ මනුෂ්යේණ පරිචර්යාඃ ප්රයත්නතඃ ।
පිතා මාතාග්නිරාත්මා ච ගුරුශ්ච භරතර්ෂභ ॥ 62॥

පංචෛව පූජයංල්ලෝකේ යශඃ ප්රාප්නෝති කේවලම් ।
දේවාන්පිතॄන්මනුෂ්යාංශ්ච භික්ෂූනතිථිපංචමාන් ॥ 63॥

පංච ත්වානුගමිෂ්යංති යත්ර යත්ර ගමිෂ්යසි ।
මිත්රාණ්යමිත්රා මධ්යස්ථා උපජීව්යෝපජීවිනඃ ॥ 64॥

පංචේංද්රියස්ය මර්ත්යස්ය ඡිද්රං චේදේකමිංද්රියම් ।
තතෝऽස්ය ස්රවති ප්රජ්ඤා දෘතේඃ පාදාදිවෝදකම් ॥ 65॥

ෂඩ්දෝෂාඃ පුරුෂේණේහ හාතව්යා භූතිමිච්ඡතා ।
නිද්රා තංද්රී භයං ක්රෝධ ආලස්යං දීර්ඝසූත්රතා ॥ 66॥

ෂඩිමාන්පුරුෂෝ ජහ්යාද්භින්නාං නාවමිවාර්ණවේ ।
අප්රවක්තාරමාචාර්යමනධීයානමෘත්විජම් ॥ 67॥

අරක්ෂිතාරං රාජානං භාර්යාං චාප්රිය වාදිනීම් ।
ග්රාමකාරං ච ගෝපාලං වනකාමං ච නාපිතම් ॥ 68॥

ෂඩේව තු ගුණාඃ පුංසා න හාතව්යාඃ කදාචන ।
සත්යං දානමනාලස්යමනසූයා ක්ෂමා ධෘතිඃ ॥ 69॥

අර්ථාගමෝ නිත්යමරෝගිතා ච
ප්රියා ච භාර්යා ප්රියවාදිනී ච ।
වශ්යශ්ච පුත්රෝऽර්ථකරී ච විද්යා
ෂට් ජීවලෝකස්ය සුඛානි රාජන් ॥- ॥

ෂණ්ණාමාත්මනි නිත්යානාමෛශ්වර්යං යෝऽධිගච්ඡති ।
න ස පාපෛඃ කුතෝऽනර්ථෛර්යුජ්යතේ විජිතේංද්රියඃ ॥ 70॥

ෂඩිමේ ෂට්සු ජීවංති සප්තමෝ නෝපලභ්යතේ ।
චෝරාඃ ප්රමත්තේ ජීවංති ව්යාධිතේෂු චිකිත්සකාඃ ॥ 71॥

ප්රමදාඃ කාමයානේෂු යජමානේෂු යාජකාඃ ।
රාජා විවදමානේෂු නිත්යං මූර්ඛේෂු පංඩිතාඃ ॥ 72॥

ෂඩිමානි විනශ්යංති මුහූර්තමනවේක්ෂණාත් ।
ගාවඃ සේවා කෘෂිර්භාර්යා විද්යා වෘෂලසංගතිඃ ॥- ॥

ෂඩේතේ හ්යවමන්යංතේ නිත්යං පූර්වෝපකාරිණම් ।
ආචාර්යං ශික්ෂිතා ශිෂ්යාඃ කෘතදාරශ්ච මාතරම් ॥- ॥

නාරිං විගතකාමස්තු කෘතාර්ථාශ්ච ප්රයෝජකම් ।
නාවං නිස්තීර්ණකාංතාරා නාතුරාශ්ච චිකිත්සකම් ॥- ॥

ආරෝග්යමානෘණ්යමවිප්රවාසඃ
සද්භිර්මනුෂ්යෛඃ සහ සංප්රයෝගඃ ।
ස්වප්රත්යයා වෘත්තිරභීතවාසඃ
ෂට් ජීවලෝකස්ය සුඛානි රාජන් ॥- ॥

ඊර්ෂුර්ඝෘණී නසංතුෂ්ටඃ ක්රෝධනෝ නිත්යශංකිතඃ ।
පරභාග්යෝපජීවී ච ෂඩේතේ නිත්යදුඃඛිතාඃ ॥- ॥

සප්ත දෝෂාඃ සදා රාජ්ඤා හාතව්යා ව්යසනෝදයාඃ ।
ප්රායශෝ යෛර්විනශ්යංති කෘතමූලාශ්ච පාර්ථිවාඃ ॥ 73॥

ස්ත්රියෝऽක්ෂා මෘගයා පානං වාක්පාරුෂ්යං ච පංචමම් ।
මහච්ච දංඩපාරුෂ්යමර්ථදූෂණමේව ච ॥ 74॥

අෂ්ටෞ පූර්වනිමිත්තානි නරස්ය විනශිෂ්යතඃ ।
බ්රාහ්මණාන්ප්රථමං ද්වේෂ්ටි බ්රාහ්මණෛශ්ච විරුධ්යතේ ॥ 75॥

බ්රාහ්මණ ස්වානි චාදත්තේ බ්රාහ්මණාංශ්ච ජිඝාංසති ।
රමතේ නිංදයා චෛෂාං ප්රශංසාං නාභිනංදති ॥ 76॥

නෛතාන්ස්මරති කෘත්යේෂු යාචිතශ්චාභ්යසූයති ।
ඒතාංදෝෂාන්නරඃ ප්රාජ්ඤෝ බුද්ධ්යා බුද්ධ්වා විවර්ජයේත් ॥ 77॥

අෂ්ටාවිමානි හර්ෂස්ය නව නීතානි භාරත ।
වර්තමානානි දෘශ්යංතේ තාන්යේව සුසුඛාන්යපි ॥ 78॥

සමාගමශ්ච සඛිභිර්මහාංශ්චෛව ධනාගමඃ ।
පුත්රේණ ච පරිෂ්වංගඃ සන්නිපාතශ්ච මෛථුනේ ॥ 79॥

සමයේ ච ප්රියාලාපඃ ස්වයූථේෂු ච සන්නතිඃ ।
අභිප්රේතස්ය ලාභශ්ච පූජා ච ජනසංසදි ॥ 80॥

අෂ්ටෞ ගුණාඃ පුරුෂං දීපයංති
ප්රජ්ඤා ච කෞල්යං ච දමඃ ශ්රුතං ච ।
පරාක්රමශ්චාබහුභාෂිතා ච
දානං යථාශක්ති කෘතජ්ඤතා ච ॥- ॥

නවද්වාරමිදං වේශ්ම ත්රිස්ථූණං පංච සාක්ෂිකම් ।
ක්ෂේත්රජ්ඤාධිෂ්ඨිතං විද්වාන්යෝ වේද ස පරඃ කවිඃ ॥ 81॥

දශ ධර්මං න ජානංති ධෘතරාෂ්ට්ර නිබෝධ තාන් ।
මත්තඃ ප්රමත්ත උන්මත්තඃ ශ්රාංතඃ ක්රුද්ධෝ බුභුක්ෂිතඃ ॥ 82॥

ත්වරමාණශ්ච භීරුශ්ච ලුබ්ධඃ කාමී ච තේ දශ ।
තස්මාදේතේෂු භාවේෂු න ප්රසජ්ජේත පංඩිතඃ ॥ 83॥

අත්රෛවෝදාහරංතීමමිතිහාසං පුරාතනම් ।
පුත්රාර්ථමසුරේංද්රේණ ගීතං චෛව සුධන්වනා ॥ 84॥

යඃ කාමමන්යූ ප්රජහාති රාජා
පාත්රේ ප්රතිෂ්ඨාපයතේ ධනං ච ।
විශේෂවිච්ඡ්රුතවාන්ක්ෂිප්රකාරී
තං සර්වලෝකඃ කුරුතේ ප්රමාණම් ॥ 85॥

ජානාති විශ්වාසයිතුං මනුෂ්යාන්
විජ්ඤාත දෝෂේෂු දධාති දංඩම් ।
ජානාති මාත්රාං ච තථා ක්ෂමාං ච
තං තාදෘශං ශ්රීර්ජුෂතේ සමග්රා ॥ 86॥

සුදුර්බලං නාවජානාති කංචිද්-
යුක්තෝ රිපුං සේවතේ බුද්ධිපූර්වම් ।
න විග්රහං රෝචයතේ බලස්ථෛඃ
කාලේ ච යෝ වික්රමතේ ස ධීරඃ ॥ 87॥

ප්රාප්යාපදං න ව්යථතේ කදා චිද්
උද්යෝගමන්විච්ඡති චාප්රමත්තඃ ।
දුඃඛං ච කාලේ සහතේ ජිතාත්මා
ධුරංධරස්තස්ය ජිතාඃ සපත්නාඃ ॥ 88॥

අනර්ථකං විප්ර වාසං ගෘහේභ්යඃ
පාපෛඃ සංධිං පරදාරාභිමර්ශම් ।
දංභං ස්තෛන්යං පෛශුනං මද්ය පානං
න සේවතේ යඃ ස සුඛී සදෛව ॥ 89॥

න සංරංභේණාරභතේऽර්ථවර්ගම්
ආකාරිතඃ ශංසති තථ්යමේව ।
න මාත්රාර්ථේ රෝචයතේ විවාදං
නාපූජිතඃ කුප්යති චාප්යමූඪඃ ॥ 90॥

න යෝऽභ්යසූයත්යනුකංපතේ ච
න දුර්බලඃ ප්රාතිභාව්යං කරෝති ।
නාත්යාහ කිං චිත්ක්ෂමතේ විවාදං
සර්වත්ර තාදෘග්ලභතේ ප්රශංසාම් ॥ 91॥

යෝ නෝද්ධතං කුරුතේ ජාතු වේෂං
න පෞරුෂේණාපි විකත්ථතේऽන්යාන් ।
න මූර්ච්ඡිතඃ කටුකාන්යාහ කිං චිත්
ප්රියං සදා තං කුරුතේ ජනෝऽපි ॥ 92॥

න වෛරමුද්දීපයති ප්රශාංතං
න දර්මමාරෝහති නාස්තමේති ।
න දුර්ගතෝऽස්මීති කරෝති මන්යුං
තමාර්ය ශීලං පරමාහුරග්ර්යම් ॥ 93॥

න ස්වේ සුඛේ වෛ කුරුතේ ප්රහර්ෂං
නාන්යස්ය දුඃඛේ භවති ප්රතීතඃ ।
දත්ත්වා න පශ්චාත්කුරුතේऽනුතාපං
න කත්ථතේ සත්පුරුෂාර්ය ශීලඃ ॥ 94॥

දේශාචාරාන්සමයාංජාතිධර්මාන්
බුභූෂතේ යස්තු පරාවරජ්ඤඃ ।
ස තත්ර තත්රාධිගතඃ සදෛව
මහාජනස්යාධිපත්යං කරෝති ॥ 95॥

දංභං මෝහං මත්සරං පාපකෘත්යං
රාජද්විෂ්ටං පෛශුනං පූගවෛරම් ।
මත්තෝන්මත්තෛර්දුර්ජනෛශ්චාපි වාදං
යඃ ප්රජ්ඤාවාන්වර්ජයේත්ස ප්රධානඃ ॥ 96॥

දමං ශෞචං දෛවතං මංගලානි
ප්රායශ්චිත්තං විවිධාංල්ලෝකවාදාන් ।
ඒතානි යඃ කුරුතේ නෛත්යකානි
තස්යෝත්ථානං දේවතා රාධයංති ॥ 97॥

සමෛර්විවාහං කුරුතේ න හීනෛඃ
සමෛඃ සඛ්යං ව්යවහාරං කථාශ්ච ।
ගුණෛර්විශිෂ්ටාංශ්ච පුරෝ දධාති
විපශ්චිතස්තස්ය නයාඃ සුනීතාඃ ॥ 98॥

මිතං භුංක්තේ සංවිභජ්යාශ්රිතේභ්යෝ
මිතං ස්වපිත්යමිතං කර්මකෘත්වා ।
දදාත්යමිත්රේෂ්වපි යාචිතඃ සං-
ස්තමාත්මවංතං ප්රජහාත්යනර්ථාඃ ॥ 99॥

චිකීර්ෂිතං විප්රකෘතං ච යස්ය
නාන්යේ ජනාඃ කර්ම ජානංති කිං චිත් ।
මංත්රේ ගුප්තේ සම්යගනුෂ්ඨිතේ ච
ස්වල්පෝ නාස්ය ව්යථතේ කශ්චිදර්ථඃ ॥ 100॥

යඃ සර්වභූතප්රශමේ නිවිෂ්ටඃ
සත්යෝ මෘදුර්දානකෘච්ඡුද්ධ භාවඃ ।
අතීව සංජ්ඤායතේ ජ්ඤාතිමධ්යේ
මහාමණිර්ජාත්ය ඉව ප්රසන්නඃ ॥ 101॥

ය ආත්මනාපත්රපතේ භෘශං නරඃ
ස සර්වලෝකස්ය ගුරුර්භවත්යුත ।
අනංත තේජාඃ සුමනාඃ සමාහිතඃ
ස්වතේජසා සූර්ය ඉවාවභාසතේ ॥ 102॥

වනේ ජාතාඃ ශාපදග්ධස්ය රාජ්ඤඃ
පාංඩෝඃ පුත්රාඃ පංච පංචේංද්ර කල්පාඃ ।
ත්වයෛව බාලා වර්ධිතාඃ ශික්ෂිතාශ්ච
තවාදේශං පාලයංත්යාංබිකේය ॥ 103॥

ප්රදායෛෂාමුචිතං තාත රාජ්යං
සුඛී පුත්රෛඃ සහිතෝ මෝදමානඃ ।
න දේවානාං නාපි ච මානුෂාණාං
භවිෂ්යසි ත්වං තර්කණීයෝ නරේංද්ර ॥ 104॥

॥ ඉති ශ්රීමහාභාරතේ උද්යෝගපර්වණි ප්රජාගරපර්වණි
විදුරනීතිවාක්යේ ත්රයස්ත්රිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 33 ॥