ധ്യാനം
വാസുദേവേംദ്രയോഗീംദ്രം നത്വാ ജ്ഞാനപ്രദം ഗുരുമ് ।
മുമുക്ഷൂണാം ഹിതാര്ഥായ തത്ത്വബോധോഭിധീയതേ ॥
സാധനചതുഷ്ടയസംപന്നാധികാരിണാം മോക്ഷസാധനഭൂതം
തത്ത്വവിവേകപ്രകാരം വക്ഷ്യാമഃ ।
സാധനചതുഷ്ടയമ്
സാധനചതുഷ്ടയം കിമ് ?
നിത്യാനിത്യവസ്തുവിവേകഃ ।
ഇഹാമുത്രാര്ഥഫലഭോഗവിരാഗഃ ।
ശമാദിഷട്കസംപത്തിഃ ।
മുമുക്ഷുത്വം ചേതി ।
നിത്യാനിത്യവസ്തുവിവേകഃ
നിത്യാനിത്യവസ്തുവിവേകഃ കഃ ?
നിത്യവസ്ത്വേകം ബ്രഹ്മ തദ്വ്യതിരിക്തം സർവമനിത്യമ് ।
അയമേവ നിത്യാനിത്യവസ്തുവിവേകഃ ।
വിരാഗഃ
വിരാഗഃ കഃ ?
ഇഹസ്വര്ഗഭോഗേഷു ഇച്ഛാരാഹിത്യമ് ।
ശമാദിസാധനസംപത്തിഃ
ശമാദിസാധനസംപത്തിഃ കാ ?
ശമോ ദമ ഉപരമസ്തിതിക്ഷാ ശ്രദ്ധാ സമാധാനം ച ഇതി ।ശമഃ കഃ ?
മനോനിഗ്രഹഃ ।
ദമഃ കഃ ?
ചക്ഷുരാദിബാഹ്യേംദ്രിയനിഗ്രഹഃ ।
ഉപരമഃ കഃ ?
സ്വധര്മാനുഷ്ഠാനമേവ ।
തിതിക്ഷാ കാ ?
ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖാദിസഹിഷ്ണുത്വമ് ।
ശ്രദ്ധാ കീദൃശീ ?
ഗുരുവേദാംതവാക്യാദിഷു വിശ്വാസഃ ശ്രദ്ധാ ।
സമാധാനം കിമ് ?
ചിത്തൈകാഗ്രതാ ।
മുമുക്ഷുത്വം
മുമുക്ഷുത്വം കിമ് ?
മോക്ഷോ മേ ഭൂയാദ് ഇതി ഇച്ഛാ ।
ഏതത് സാധനചതുഷ്ടയമ് ।
തതസ്തത്ത്വവിവേകസ്യാധികാരിണോ ഭവംതി ।
തത്ത്വവിവേകഃ
തത്ത്വവിവേകഃ കഃ ?
ആത്മാ സത്യം തദന്യത് സർവം മിഥ്യേതി ।ആത്മാ കഃ ?
സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മകാരണശരീരാദ്വ്യതിരിക്തഃ പംചകോശാതീതഃ സന്
അവസ്ഥാത്രയസാക്ഷീ സച്ചിദാനംദസ്വരൂപഃ സന്
യസ്തിഷ്ഠതി സ ആത്മാ ।
ശരീരത്രയം (സ്ഥൂലശരീരമ്)
സ്ഥൂലശരീരം കിമ് ?
പംചീകൃതപംചമഹാഭൂതൈഃ കൃതം സത്കര്മജന്യം
സുഖദുഃഖാദിഭോഗായതനം ശരീരമ്
അസ്തി ജായതേ വര്ധതേ വിപരിണമതേ അപക്ഷീയതേ വിനശ്യതീതി
ഷഡ്വികാരവദേതത്സ്ഥൂലശരീരമ് ।
ശരീരത്രയം (സൂക്ഷ്മശരീരമ്)
സൂക്ഷ്മശരീരം കിമ് ?
അപംചീകൃതപംചമഹാഭൂതൈഃ കൃതം സത്കര്മജന്യം
സുഖദുഃഖാദിഭോഗസാധനം
പംചജ്ഞാനേംദ്രിയാണി പംചകര്മേംദ്രിയാണി പംചപ്രാണാദയഃ
മനശ്ചൈകം ബുദ്ധിശ്ചൈകാ
ഏവം സപ്തദശാകലാഭിഃ സഹ യത്തിഷ്ഠതി തത്സൂക്ഷ്മശരീരമ് ।
ജ്ഞാനേംദ്രിയാണി
ശ്രോത്രം ത്വക് ചക്ഷുഃ രസനാ ഘ്രാണം ഇതി പംച ജ്ഞാനേംദ്രിയാണി ।
ശ്രോത്രസ്യ ദിഗ്ദേവതാ ।
ത്വചോ വായുഃ ।
ചക്ഷുഷഃ സൂര്യഃ ।
രസനായാ വരുണഃ ।
ഘ്രാണസ്യ അശ്വിനൌ ।
ഇതി ജ്ഞാനേംദ്രിയദേവതാഃ ।
ശ്രോത്രസ്യ വിഷയഃ ശബ്ദഗ്രഹണമ് ।
ത്വചോ വിഷയഃ സ്പര്ശഗ്രഹണമ് ।
ചക്ഷുഷോ വിഷയഃ രൂപഗ്രഹണമ് ।
രസനായാ വിഷയഃ രസഗ്രഹണമ് ।
ഘ്രാണസ്യ വിഷയഃ ഗംധഗ്രഹണം ഇതി ।
പംചകര്മേംദ്രിയാണി
വാക്പാണിപാദപായൂപസ്ഥാനീതി പംചകര്മേംദ്രിയാണി ।
വാചോ ദേവതാ വഹ്നിഃ ।
ഹസ്തയോരിംദ്രഃ ।
പാദയോർവിഷ്ണുഃ ।
പായോര്മൃത്യുഃ ।
ഉപസ്ഥസ്യ പ്രജാപതിഃ ।
ഇതി കര്മേംദ്രിയദേവതാഃ ।
വാചോ വിഷയഃ ഭാഷണമ് ।
പാണ്യോർവിഷയഃ വസ്തുഗ്രഹണമ് ।
പാദയോർവിഷയഃ ഗമനമ് ।
പായോർവിഷയഃ മലത്യാഗഃ ।
ഉപസ്ഥസ്യ വിഷയഃ ആനംദ ഇതി ।
കാരണശരീരമ്
കാരണശരീരം കിമ് ?
അനിർവാച്യാനാദ്യവിദ്യാരൂപം ശരീരദ്വയസ്യ കാരണമാത്രം
സത്സ്വരൂപാഽജ്ഞാനം നിർവികല്പകരൂപം യദസ്തി തത്കാരണശരീരമ് ।
അവസ്ഥാത്രയമ്
അവസ്ഥാത്രയം കിമ് ?
ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്ത്യവസ്ഥാഃ ।
ജാഗ്രദവസ്ഥാ
ജാഗ്രദവസ്ഥാ കാ ?
ശ്രോത്രാദിജ്ഞാനേംദ്രിയൈഃ ശബ്ദാദിവിഷയൈശ്ച ജ്ഞായതേ ഇതി യത്
സാ ജാഗ്രദാവസ്ഥാ ।
സ്ഥൂല ശരീരാഭിമാനീ ആത്മാ വിശ്വ ഇത്യുച്യതേ ।
സ്വപ്നാവസ്ഥാ
സ്വപ്നാവസ്ഥാ കേതി ചേത് ?
ജാഗ്രദവസ്ഥായാം യദ്ദൃഷ്ടം യദ് ശ്രുതമ്
തജ്ജനിതവാസനയാ നിദ്രാസമയേ യഃ പ്രപംചഃ പ്രതീയതേ സാ
സ്വപ്നാവസ്ഥാ ।
സൂക്ഷ്മശരീരാഭിമാനീ ആത്മാ തൈജസ ഇത്യുച്യതേ ।
സുഷുപ്ത്യവസ്ഥാ
അതഃ സുഷുപ്ത്യവസ്ഥാ കാ ?
അഹം കിമപി ന ജാനാമി സുഖേന മയാ നിദ്രാഽനുഭൂയത ഇതി
സുഷുപ്ത്യവസ്ഥാ ।
കാരണശരീരാഭിമാനീ ആത്മാ പ്രാജ്ഞ ഇത്യുച്യതേ ।
പംച കോശാഃ
പംച കോശാഃ കേ ?
അന്നമയഃ പ്രാണമയഃ മനോമയഃ വിജ്ഞാനമയഃ ആനംദമയശ്ചേതി ।
അന്നമയകോശഃ
അന്നമയഃ കഃ ?
അന്നരസേനൈവ ഭൂത്വാ അന്നരസേനൈവ വൃദ്ധിം പ്രാപ്യ അന്നരൂപപൃഥിവ്യാം
യദ്വിലീയതേ തദന്നമയഃ കോശഃ സ്ഥൂലശരീരമ് ।
പ്രാണമയകോശഃ
പ്രാണമയഃ കഃ ?
പ്രാണാദ്യാഃ പംചവായവഃ വാഗാദീംദ്രിയപംചകം പ്രാണമയഃ കോശഃ ।
മനോമയകോശഃ
മനോമയഃ കോശഃ കഃ ?
മനശ്ച ജ്ഞാനേംദ്രിയപംചകം മിലിത്വാ യോ ഭവതി സ മനോമയഃ കോശഃ ।
വിജ്ഞാനമയകോശഃ
വിജ്ഞാനമയഃ കഃ ?
ബുദ്ധിജ്ഞാനേംദ്രിയപംചകം മിലിത്വാ യോ ഭവതി സ വിജ്ഞാനമയഃ കോശഃ
ആനംദമയകോശഃ
ആനംദമയഃ കഃ ?
ഏവമേവ കാരണശരീരഭൂതാവിദ്യാസ്ഥമലിനസത്ത്വം
പ്രിയാദിവൃത്തിസഹിതം സത് ആനംദമയഃ കോശഃ ।
ഏതത്കോശപംചകമ് ।
പംചകോശാതീത
മദീയം ശരീരം മദീയാഃ പ്രാണാഃ മദീയം മനശ്ച
മദീയാ ബുദ്ധിര്മദീയം അജ്ഞാനമിതി സ്വേനൈവ ജ്ഞായതേ
തദ്യഥാ മദീയത്വേന ജ്ഞാതം കടകകുംഡല ഗൃഹാദികം
സ്വസ്മാദ്ഭിന്നം തഥാ പംചകോശാദികം സ്വസ്മാദ്ഭിന്നമ്
മദീയത്വേന ജ്ഞാതമാത്മാ ന ഭവതി ॥
ആത്മന്
ആത്മാ തര്ഹി കഃ ?
സച്ചിദാനംദസ്വരൂപഃ ।
സത്കിമ് ?
കാലത്രയേഽപി തിഷ്ഠതീതി സത് ।
ചിത്കിമ് ?
ജ്ഞാനസ്വരൂപഃ ।
ആനംദഃ കഃ ?
സുഖസ്വരൂപഃ ।
ഏവം സച്ചിദാനംദസ്വരൂപം സ്വാത്മാനം വിജാനീയാത് ।
ജഗത്
അഥ ചതുർവിംശതിതത്ത്വോത്പത്തിപ്രകാരം വക്ഷ്യാമഃ ।
മായാ
ബ്രഹ്മാശ്രയാ സത്ത്വരജസ്തമോഗുണാത്മികാ മായാ അസ്തി ।
പംചഭൂതാഃ
തതഃ ആകാശഃ സംഭൂതഃ ।
ആകാശാദ് വായുഃ ।
വായോസ്തേജഃ ।
തേജസ ആപഃ ।
അഭ്ധയഃ പൃഥിവീ ।
സത്ത്വഗുണഃ
ഏതേഷാം പംചതത്ത്വാനാം മധ്യേ
ആകാശസ്യ സാത്വികാംശാത് ശ്രോത്രേംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
വായോഃ സാത്വികാംശാത് ത്വഗിംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
അഗ്നേഃ സാത്വികാംശാത് ചക്ഷുരിംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
ജലസ്യ സാത്വികാംശാത് രസനേംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
പൃഥിവ്യാഃ സാത്വികാംശാത് ഘ്രാണേംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
അംതഃകരണ
ഏതേഷാം പംചതത്ത്വാനാം സമഷ്ടിസാത്വികാംശാത്
മനോബുദ്ധ്യഹംകാര ചിത്താംതഃകരണാനി സംഭൂതാനി ।
സംകല്പവികല്പാത്മകം മനഃ ।
നിശ്ചയാത്മികാ ബുദ്ധിഃ ।
അഹംകര്താ അഹംകാരഃ ।
ചിംതനകര്തൃ ചിത്തമ് ।
മനസോ ദേവതാ ചംദ്രമാഃ ।
ബുദ്ധേ ബ്രഹ്മാ ।
അഹംകാരസ്യ രുദ്രഃ ।
ചിത്തസ്യ വാസുദേവഃ ।
രജോഗുണഃ
ഏതേഷാം പംചതത്ത്വാനാം മധ്യേ
ആകാശസ്യ രാജസാംശാത് വാഗിംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
വായോഃ രാജസാംശാത് പാണീംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
വന്ഹേഃ രാജസാംശാത് പാദേംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
ജലസ്യ രാജസാംശാത് ഉപസ്ഥേംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
പൃഥിവ്യാ രാജസാംശാത് ഗുദേംദ്രിയം സംഭൂതമ് ।
ഏതേഷാം സമഷ്ടിരാജസാംശാത് പംചപ്രാണാഃ സംഭൂതാഃ ।
തമോഗുണഃ
ഏതേഷാം പംചതത്ത്വാനാം താമസാംശാത്
പംചീകൃതപംചതത്ത്വാനി ഭവംതി ।
പംചീകരണം കഥം ഇതി ചേത് ।
ഏതേഷാം പംചമഹാഭൂതാനാം താമസാംശസ്വരൂപമ്
ഏകമേകം ഭൂതം ദ്വിധാ വിഭജ്യ ഏകമേകമര്ധം പൃഥക്
തൂഷ്ണീം വ്യവസ്ഥാപ്യ അപരമപരമര്ധം ചതുര്ധാം വിഭജ്യ
സ്വാര്ധമന്യേഷു അര്ധേഷു സ്വഭാഗചതുഷ്ടയസംയോജനം കാര്യമ് ।
തദാ പംചീകരണം ഭവതി ।
ഏതേഭ്യഃ പംചീകൃതപംചമഹാഭൂതേഭ്യഃ സ്ഥൂലശരീരം ഭവതി ।
ഏവം പിംഡബ്രഹ്മാംഡയോരൈക്യം സംഭൂതമ് ।
ജീവഃ, ഈശ്വരഃ ച
സ്ഥൂലശരീരാഭിമാനി ജീവനാമകം ബ്രഹ്മപ്രതിബിംബം ഭവതി ।
സ ഏവ ജീവഃ പ്രകൃത്യാ സ്വസ്മാത് ഈശ്വരം ഭിന്നത്വേന ജാനാതി ।
അവിദ്യോപാധിഃ സന് ആത്മാ ജീവ ഇത്യുച്യതേ ।
മായോപാധിഃ സന് ഈശ്വര ഇത്യുച്യതേ ।
ഏവം ഉപാധിഭേദാത് ജീവേശ്വരഭേദദൃഷ്ടിഃ യാവത്പര്യംതം തിഷ്ഠതി
താവത്പര്യംതം ജന്മമരണാദിരൂപസംസാരോ ന നിവര്തതേ ।
തസ്മാത്കാരണാന്ന ജീവേശ്വരയോര്ഭേദബുദ്ധിഃ സ്വീകാര്യാ ।
തത് ത്വം അസി
നനു സാഹംകാരസ്യ കിംചിജ്ജ്ഞസ്യ ജീവസ്യ നിരഹംകാരസ്യ സർവജ്ഞസ്യ
ഈശ്വരസ്യ തത്ത്വമസീതി മഹാവാക്യാത് കഥമഭേദബുദ്ധിഃ സ്യാദുഭയോഃ
വിരുദ്ധധര്മാക്രാംതത്വാത് ।
ഇതി ചേന്ന । സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മശരീരാഭിമാനീ ത്വംപദവാച്യാര്ഥഃ ।
ഉപാധിവിനിര്മുക്തം സമാധിദശാസംപന്നം ശുദ്ധം ചൈതന്യം
ത്വംപദലക്ഷ്യാര്ഥഃ ।
ഏവം സർവജ്ഞത്വാദിവിശിഷ്ട ഈശ്വരഃ തത്പദവാച്യാര്ഥഃ ।
ഉപാധിശൂന്യം ശുദ്ധചൈതന്യം തത്പദലക്ഷ്യാര്ഥഃ ।
ഏവം ച ജീവേശ്വരയോ ചൈതന്യരൂപേണാഽഭേദേ ബാധകാഭാവഃ ।
ജീവന്മുക്തഃ
ഏവം ച വേദാംതവാക്യൈഃ സദ്ഗുരൂപദേശേന ച സർവേഷ്വപി
ഭൂതേഷു യേഷാം
ബ്രഹ്മബുദ്ധിരുത്പന്നാ തേ ജീവന്മുക്താഃ ഇത്യര്ഥഃ ।നനു ജീവന്മുക്തഃ കഃ ?
യഥാ ദേഹോഽഹം പുരുഷോഽഹം ബ്രാഹ്മണോഽഹം ശൂദ്രോഽഹമസ്മീതി
ദൃഢനിശ്ചയസ്തഥാ നാഹം ബ്രാഹ്മണഃ ന ശൂദ്രഃ ന പുരുഷഃ
കിംതു അസംഗഃ സച്ചിദാനംദ സ്വരൂപഃ പ്രകാശരൂപഃ സർവാംതര്യാമീ
ചിദാകാശരൂപോഽസ്മീതി ദൃഢനിശ്ചയ
രൂപോഽപരോക്ഷജ്ഞാനവാന് ജീവന്മുക്തഃ ॥ബ്രഹ്മൈവാഹമസ്മീത്യപരോക്ഷജ്ഞാനേന നിഖിലകര്മബംധവിനിര്മുക്തഃ
സ്യാത് ।
കര്മാണി
കര്മാണി കതിവിധാനി സംതീതി ചേത്
ആഗാമിസംചിതപ്രാരബ്ധഭേദേന ത്രിവിധാനി സംതി ।
ആഗാമി കര്മ
ജ്ഞാനോത്പത്ത്യനംതരം ജ്ഞാനിദേഹകൃതം പുണ്യപാപരൂപം കര്മ
യദസ്തി തദാഗാമീത്യഭിധീയതേ ।
സംചിത കര്മ
സംചിതം കര്മ കിമ് ?
അനംതകോടിജന്മനാം ബീജഭൂതം സത് യത്കര്മജാതം പൂർവാര്ജിതം
തിഷ്ഠതി തത് സംചിതം ജ്ഞേയമ് ।
പ്രാരബ്ധ കര്മ
പ്രാരബ്ധം കര്മ കിമിതി ചേത് ।
ഇദം ശരീരമുത്പാദ്യ ഇഹ ലോകേ ഏവം സുഖദുഃഖാദിപ്രദം യത്കര്മ
തത്പ്രാരബ്ധം
ഭോഗേന നഷ്ടം ഭവതി പ്രാരബ്ധകര്മണാം ഭോഗാദേവ ക്ഷയ ഇതി ।
കര്മ മുക്തഃ
സംചിതം കര്മ ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി നിശ്ചയാത്മകജ്ഞാനേന നശ്യതി ।ആഗാമി കര്മ അപി ജ്ഞാനേന നശ്യതി കിംച ആഗാമി കര്മണാം
നലിനീദലഗതജലവത് ജ്ഞാനിനാം സംബംധോ നാസ്തി ।
ജ്ഞാനിഃ
കിംച യേ ജ്ഞാനിനം സ്തുവംതി ഭജംതി അര്ചയംതി താന്പ്രതി
ജ്ഞാനികൃതം ആഗാമി പുണ്യം ഗച്ഛതി ।
യേ ജ്ഞാനിനം നിംദംതി ദ്വിഷംതി ദുഃഖപ്രദാനം കുർവംതി താന്പ്രതി
ജ്ഞാനികൃതം സർവമാഗാമി ക്രിയമാണം യദവാച്യം കര്മ
പാപാത്മകം തദ്ഗച്ഛതി ।
സുഹൃദഃ പുണ്യകൃതം ദുര്ഹൃദഃ പാപകൃത്യം ഗൃഹ്ണംതി ।
ബ്രഹ്മാനംദമ്
തഥാ ചാത്മവിത്സംസാരം തീര്ത്വാ ബ്രഹ്മാനംദമിഹൈവ പ്രാപ്നോതി ।
തരതി ശോകമാത്മവിത് ഇതി ശ്രുതേഃ ।
തനും ത്യജതു വാ കാശ്യാം ശ്വപചസ്യ ഗൃഹേഽഥ വാ ।
ജ്ഞാനസംപ്രാപ്തിസമയേ മുക്താഽസൌ വിഗതാശയഃ । ഇതി സ്മൃതേശ്ച ।ഇതി ശ്രീശംകരഭഗവത്പാദാചാര്യപ്രണീതഃ തത്ത്വബോധപ്രകരണം സമാപ്തമ് ।
