ଧ୍ୟାନଂ
ଵାସୁଦେଵେଂଦ୍ରୟୋଗୀଂଦ୍ରଂ ନତ୍ଵା ଜ୍ଞାନପ୍ରଦଂ ଗୁରୁମ୍ ।
ମୁମୁକ୍ଷୂଣାଂ ହିତାର୍ଥାୟ ତତ୍ତ୍ଵବୋଧୋଭିଧୀୟତେ ॥
ସାଧନଚତୁଷ୍ଟୟସଂପନ୍ନାଧିକାରିଣାଂ ମୋକ୍ଷସାଧନଭୂତଂ
ତତ୍ତ୍ଵଵିଵେକପ୍ରକାରଂ ଵକ୍ଷ୍ୟାମଃ ।
ସାଧନଚତୁଷ୍ଟୟମ୍
ସାଧନଚତୁଷ୍ଟୟଂ କିମ୍ ?
ନିତ୍ୟାନିତ୍ୟଵସ୍ତୁଵିଵେକଃ ।
ଇହାମୁତ୍ରାର୍ଥଫଲଭୋଗଵିରାଗଃ ।
ଶମାଦିଷଟ୍କସଂପତ୍ତିଃ ।
ମୁମୁକ୍ଷୁତ୍ଵଂ ଚେତି ।
ନିତ୍ୟାନିତ୍ୟଵସ୍ତୁଵିଵେକଃ
ନିତ୍ୟାନିତ୍ୟଵସ୍ତୁଵିଵେକଃ କଃ ?
ନିତ୍ୟଵସ୍ତ୍ଵେକଂ ବ୍ରହ୍ମ ତଦ୍ଵ୍ୟତିରିକ୍ତଂ ସର୍ଵମନିତ୍ୟମ୍ ।
ଅୟମେଵ ନିତ୍ୟାନିତ୍ୟଵସ୍ତୁଵିଵେକଃ ।
ଵିରାଗଃ
ଵିରାଗଃ କଃ ?
ଇହସ୍ଵର୍ଗଭୋଗେଷୁ ଇଚ୍ଛାରାହିତ୍ୟମ୍ ।
ଶମାଦିସାଧନସଂପତ୍ତିଃ
ଶମାଦିସାଧନସଂପତ୍ତିଃ କା ?
ଶମୋ ଦମ ଉପରମସ୍ତିତିକ୍ଷା ଶ୍ରଦ୍ଧା ସମାଧାନଂ ଚ ଇତି ।ଶମଃ କଃ ?
ମନୋନିଗ୍ରହଃ ।
ଦମଃ କଃ ?
ଚକ୍ଷୁରାଦିବାହ୍ୟେଂଦ୍ରିୟନିଗ୍ରହଃ ।
ଉପରମଃ କଃ ?
ସ୍ଵଧର୍ମାନୁଷ୍ଠାନମେଵ ।
ତିତିକ୍ଷା କା ?
ଶୀତୋଷ୍ଣସୁଖଦୁଃଖାଦିସହିଷ୍ଣୁତ୍ଵମ୍ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧା କୀଦୃଶୀ ?
ଗୁରୁଵେଦାଂତଵାକ୍ୟାଦିଷୁ ଵିଶ୍ଵାସଃ ଶ୍ରଦ୍ଧା ।
ସମାଧାନଂ କିମ୍ ?
ଚିତ୍ତୈକାଗ୍ରତା ।
ମୁମୁକ୍ଷୁତ୍ଵଂ
ମୁମୁକ୍ଷୁତ୍ଵଂ କିମ୍ ?
ମୋକ୍ଷୋ ମେ ଭୂୟାଦ୍ ଇତି ଇଚ୍ଛା ।
ଏତତ୍ ସାଧନଚତୁଷ୍ଟୟମ୍ ।
ତତସ୍ତତ୍ତ୍ଵଵିଵେକସ୍ୟାଧିକାରିଣୋ ଭଵଂତି ।
ତତ୍ତ୍ଵଵିଵେକଃ
ତତ୍ତ୍ଵଵିଵେକଃ କଃ ?
ଆତ୍ମା ସତ୍ୟଂ ତଦନ୍ୟତ୍ ସର୍ଵଂ ମିଥ୍ୟେତି ।ଆତ୍ମା କଃ ?
ସ୍ଥୂଲସୂକ୍ଷ୍ମକାରଣଶରୀରାଦ୍ଵ୍ୟତିରିକ୍ତଃ ପଂଚକୋଶାତୀତଃ ସନ୍
ଅଵସ୍ଥାତ୍ରୟସାକ୍ଷୀ ସଚ୍ଚିଦାନଂଦସ୍ଵରୂପଃ ସନ୍
ୟସ୍ତିଷ୍ଠତି ସ ଆତ୍ମା ।
ଶରୀରତ୍ରୟଂ (ସ୍ଥୂଲଶରୀରମ୍)
ସ୍ଥୂଲଶରୀରଂ କିମ୍ ?
ପଂଚୀକୃତପଂଚମହାଭୂତୈଃ କୃତଂ ସତ୍କର୍ମଜନ୍ୟଂ
ସୁଖଦୁଃଖାଦିଭୋଗାୟତନଂ ଶରୀରମ୍
ଅସ୍ତି ଜାୟତେ ଵର୍ଧତେ ଵିପରିଣମତେ ଅପକ୍ଷୀୟତେ ଵିନଶ୍ୟତୀତି
ଷଡ୍ଵିକାରଵଦେତତ୍ସ୍ଥୂଲଶରୀରମ୍ ।
ଶରୀରତ୍ରୟଂ (ସୂକ୍ଷ୍ମଶରୀରମ୍)
ସୂକ୍ଷ୍ମଶରୀରଂ କିମ୍ ?
ଅପଂଚୀକୃତପଂଚମହାଭୂତୈଃ କୃତଂ ସତ୍କର୍ମଜନ୍ୟଂ
ସୁଖଦୁଃଖାଦିଭୋଗସାଧନଂ
ପଂଚଜ୍ଞାନେଂଦ୍ରିୟାଣି ପଂଚକର୍ମେଂଦ୍ରିୟାଣି ପଂଚପ୍ରାଣାଦୟଃ
ମନଶ୍ଚୈକଂ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚୈକା
ଏଵଂ ସପ୍ତଦଶାକଲାଭିଃ ସହ ୟତ୍ତିଷ୍ଠତି ତତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମଶରୀରମ୍ ।
ଜ୍ଞାନେଂଦ୍ରିୟାଣି
ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ତ୍ଵକ୍ ଚକ୍ଷୁଃ ରସନା ଘ୍ରାଣଂ ଇତି ପଂଚ ଜ୍ଞାନେଂଦ୍ରିୟାଣି ।
ଶ୍ରୋତ୍ରସ୍ୟ ଦିଗ୍ଦେଵତା ।
ତ୍ଵଚୋ ଵାୟୁଃ ।
ଚକ୍ଷୁଷଃ ସୂର୍ୟଃ ।
ରସନାୟା ଵରୁଣଃ ।
ଘ୍ରାଣସ୍ୟ ଅଶ୍ଵିନୌ ।
ଇତି ଜ୍ଞାନେଂଦ୍ରିୟଦେଵତାଃ ।
ଶ୍ରୋତ୍ରସ୍ୟ ଵିଷୟଃ ଶବ୍ଦଗ୍ରହଣମ୍ ।
ତ୍ଵଚୋ ଵିଷୟଃ ସ୍ପର୍ଶଗ୍ରହଣମ୍ ।
ଚକ୍ଷୁଷୋ ଵିଷୟଃ ରୂପଗ୍ରହଣମ୍ ।
ରସନାୟା ଵିଷୟଃ ରସଗ୍ରହଣମ୍ ।
ଘ୍ରାଣସ୍ୟ ଵିଷୟଃ ଗଂଧଗ୍ରହଣଂ ଇତି ।
ପଂଚକର୍ମେଂଦ୍ରିୟାଣି
ଵାକ୍ପାଣିପାଦପାୟୂପସ୍ଥାନୀତି ପଂଚକର୍ମେଂଦ୍ରିୟାଣି ।
ଵାଚୋ ଦେଵତା ଵହ୍ନିଃ ।
ହସ୍ତୟୋରିଂଦ୍ରଃ ।
ପାଦୟୋର୍ଵିଷ୍ଣୁଃ ।
ପାୟୋର୍ମୃତ୍ୟୁଃ ।
ଉପସ୍ଥସ୍ୟ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ଇତି କର୍ମେଂଦ୍ରିୟଦେଵତାଃ ।
ଵାଚୋ ଵିଷୟଃ ଭାଷଣମ୍ ।
ପାଣ୍ୟୋର୍ଵିଷୟଃ ଵସ୍ତୁଗ୍ରହଣମ୍ ।
ପାଦୟୋର୍ଵିଷୟଃ ଗମନମ୍ ।
ପାୟୋର୍ଵିଷୟଃ ମଲତ୍ୟାଗଃ ।
ଉପସ୍ଥସ୍ୟ ଵିଷୟଃ ଆନଂଦ ଇତି ।
କାରଣଶରୀରମ୍
କାରଣଶରୀରଂ କିମ୍ ?
ଅନିର୍ଵାଚ୍ୟାନାଦ୍ୟଵିଦ୍ୟାରୂପଂ ଶରୀରଦ୍ଵୟସ୍ୟ କାରଣମାତ୍ରଂ
ସତ୍ସ୍ଵରୂପାଽଜ୍ଞାନଂ ନିର୍ଵିକଲ୍ପକରୂପଂ ୟଦସ୍ତି ତତ୍କାରଣଶରୀରମ୍ ।
ଅଵସ୍ଥାତ୍ରୟମ୍
ଅଵସ୍ଥାତ୍ରୟଂ କିମ୍ ?
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ଵପ୍ନସୁଷୁପ୍ତ୍ୟଵସ୍ଥାଃ ।
ଜାଗ୍ରଦଵସ୍ଥା
ଜାଗ୍ରଦଵସ୍ଥା କା ?
ଶ୍ରୋତ୍ରାଦିଜ୍ଞାନେଂଦ୍ରିୟୈଃ ଶବ୍ଦାଦିଵିଷୟୈଶ୍ଚ ଜ୍ଞାୟତେ ଇତି ୟତ୍
ସା ଜାଗ୍ରଦାଵସ୍ଥା ।
ସ୍ଥୂଲ ଶରୀରାଭିମାନୀ ଆତ୍ମା ଵିଶ୍ଵ ଇତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ।
ସ୍ଵପ୍ନାଵସ୍ଥା
ସ୍ଵପ୍ନାଵସ୍ଥା କେତି ଚେତ୍ ?
ଜାଗ୍ରଦଵସ୍ଥାୟାଂ ୟଦ୍ଦୃଷ୍ଟଂ ୟଦ୍ ଶ୍ରୁତମ୍
ତଜ୍ଜନିତଵାସନୟା ନିଦ୍ରାସମୟେ ୟଃ ପ୍ରପଂଚଃ ପ୍ରତୀୟତେ ସା
ସ୍ଵପ୍ନାଵସ୍ଥା ।
ସୂକ୍ଷ୍ମଶରୀରାଭିମାନୀ ଆତ୍ମା ତୈଜସ ଇତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ।
ସୁଷୁପ୍ତ୍ୟଵସ୍ଥା
ଅତଃ ସୁଷୁପ୍ତ୍ୟଵସ୍ଥା କା ?
ଅହଂ କିମପି ନ ଜାନାମି ସୁଖେନ ମୟା ନିଦ୍ରାଽନୁଭୂୟତ ଇତି
ସୁଷୁପ୍ତ୍ୟଵସ୍ଥା ।
କାରଣଶରୀରାଭିମାନୀ ଆତ୍ମା ପ୍ରାଜ୍ଞ ଇତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ।
ପଂଚ କୋଶାଃ
ପଂଚ କୋଶାଃ କେ ?
ଅନ୍ନମୟଃ ପ୍ରାଣମୟଃ ମନୋମୟଃ ଵିଜ୍ଞାନମୟଃ ଆନଂଦମୟଶ୍ଚେତି ।
ଅନ୍ନମୟକୋଶଃ
ଅନ୍ନମୟଃ କଃ ?
ଅନ୍ନରସେନୈଵ ଭୂତ୍ଵା ଅନ୍ନରସେନୈଵ ଵୃଦ୍ଧିଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ଅନ୍ନରୂପପୃଥିଵ୍ୟାଂ
ୟଦ୍ଵିଲୀୟତେ ତଦନ୍ନମୟଃ କୋଶଃ ସ୍ଥୂଲଶରୀରମ୍ ।
ପ୍ରାଣମୟକୋଶଃ
ପ୍ରାଣମୟଃ କଃ ?
ପ୍ରାଣାଦ୍ୟାଃ ପଂଚଵାୟଵଃ ଵାଗାଦୀଂଦ୍ରିୟପଂଚକଂ ପ୍ରାଣମୟଃ କୋଶଃ ।
ମନୋମୟକୋଶଃ
ମନୋମୟଃ କୋଶଃ କଃ ?
ମନଶ୍ଚ ଜ୍ଞାନେଂଦ୍ରିୟପଂଚକଂ ମିଲିତ୍ଵା ୟୋ ଭଵତି ସ ମନୋମୟଃ କୋଶଃ ।
ଵିଜ୍ଞାନମୟକୋଶଃ
ଵିଜ୍ଞାନମୟଃ କଃ ?
ବୁଦ୍ଧିଜ୍ଞାନେଂଦ୍ରିୟପଂଚକଂ ମିଲିତ୍ଵା ୟୋ ଭଵତି ସ ଵିଜ୍ଞାନମୟଃ କୋଶଃ
ଆନଂଦମୟକୋଶଃ
ଆନଂଦମୟଃ କଃ ?
ଏଵମେଵ କାରଣଶରୀରଭୂତାଵିଦ୍ୟାସ୍ଥମଲିନସତ୍ତ୍ଵଂ
ପ୍ରିୟାଦିଵୃତ୍ତିସହିତଂ ସତ୍ ଆନଂଦମୟଃ କୋଶଃ ।
ଏତତ୍କୋଶପଂଚକମ୍ ।
ପଂଚକୋଶାତୀତ
ମଦୀୟଂ ଶରୀରଂ ମଦୀୟାଃ ପ୍ରାଣାଃ ମଦୀୟଂ ମନଶ୍ଚ
ମଦୀୟା ବୁଦ୍ଧିର୍ମଦୀୟଂ ଅଜ୍ଞାନମିତି ସ୍ଵେନୈଵ ଜ୍ଞାୟତେ
ତଦ୍ୟଥା ମଦୀୟତ୍ଵେନ ଜ୍ଞାତଂ କଟକକୁଂଡଲ ଗୃହାଦିକଂ
ସ୍ଵସ୍ମାଦ୍ଭିନ୍ନଂ ତଥା ପଂଚକୋଶାଦିକଂ ସ୍ଵସ୍ମାଦ୍ଭିନ୍ନମ୍
ମଦୀୟତ୍ଵେନ ଜ୍ଞାତମାତ୍ମା ନ ଭଵତି ॥
ଆତ୍ମନ୍
ଆତ୍ମା ତର୍ହି କଃ ?
ସଚ୍ଚିଦାନଂଦସ୍ଵରୂପଃ ।
ସତ୍କିମ୍ ?
କାଲତ୍ରୟେଽପି ତିଷ୍ଠତୀତି ସତ୍ ।
ଚିତ୍କିମ୍ ?
ଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପଃ ।
ଆନଂଦଃ କଃ ?
ସୁଖସ୍ଵରୂପଃ ।
ଏଵଂ ସଚ୍ଚିଦାନଂଦସ୍ଵରୂପଂ ସ୍ଵାତ୍ମାନଂ ଵିଜାନୀୟାତ୍ ।
ଜଗତ୍
ଅଥ ଚତୁର୍ଵିଂଶତିତତ୍ତ୍ଵୋତ୍ପତ୍ତିପ୍ରକାରଂ ଵକ୍ଷ୍ୟାମଃ ।
ମାୟା
ବ୍ରହ୍ମାଶ୍ରୟା ସତ୍ତ୍ଵରଜସ୍ତମୋଗୁଣାତ୍ମିକା ମାୟା ଅସ୍ତି ।
ପଂଚଭୂତାଃ
ତତଃ ଆକାଶଃ ସଂଭୂତଃ ।
ଆକାଶାଦ୍ ଵାୟୁଃ ।
ଵାୟୋସ୍ତେଜଃ ।
ତେଜସ ଆପଃ ।
ଅଭ୍ଧୟଃ ପୃଥିଵୀ ।
ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣଃ
ଏତେଷାଂ ପଂଚତତ୍ତ୍ଵାନାଂ ମଧ୍ୟେ
ଆକାଶସ୍ୟ ସାତ୍ଵିକାଂଶାତ୍ ଶ୍ରୋତ୍ରେଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଵାୟୋଃ ସାତ୍ଵିକାଂଶାତ୍ ତ୍ଵଗିଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଅଗ୍ନେଃ ସାତ୍ଵିକାଂଶାତ୍ ଚକ୍ଷୁରିଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଜଲସ୍ୟ ସାତ୍ଵିକାଂଶାତ୍ ରସନେଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ପୃଥିଵ୍ୟାଃ ସାତ୍ଵିକାଂଶାତ୍ ଘ୍ରାଣେଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଅଂତଃକରଣ
ଏତେଷାଂ ପଂଚତତ୍ତ୍ଵାନାଂ ସମଷ୍ଟିସାତ୍ଵିକାଂଶାତ୍
ମନୋବୁଦ୍ଧ୍ୟହଂକାର ଚିତ୍ତାଂତଃକରଣାନି ସଂଭୂତାନି ।
ସଂକଲ୍ପଵିକଲ୍ପାତ୍ମକଂ ମନଃ ।
ନିଶ୍ଚୟାତ୍ମିକା ବୁଦ୍ଧିଃ ।
ଅହଂକର୍ତା ଅହଂକାରଃ ।
ଚିଂତନକର୍ତୃ ଚିତ୍ତମ୍ ।
ମନସୋ ଦେଵତା ଚଂଦ୍ରମାଃ ।
ବୁଦ୍ଧେ ବ୍ରହ୍ମା ।
ଅହଂକାରସ୍ୟ ରୁଦ୍ରଃ ।
ଚିତ୍ତସ୍ୟ ଵାସୁଦେଵଃ ।
ରଜୋଗୁଣଃ
ଏତେଷାଂ ପଂଚତତ୍ତ୍ଵାନାଂ ମଧ୍ୟେ
ଆକାଶସ୍ୟ ରାଜସାଂଶାତ୍ ଵାଗିଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଵାୟୋଃ ରାଜସାଂଶାତ୍ ପାଣୀଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଵନ୍ହେଃ ରାଜସାଂଶାତ୍ ପାଦେଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଜଲସ୍ୟ ରାଜସାଂଶାତ୍ ଉପସ୍ଥେଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ପୃଥିଵ୍ୟା ରାଜସାଂଶାତ୍ ଗୁଦେଂଦ୍ରିୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଏତେଷାଂ ସମଷ୍ଟିରାଜସାଂଶାତ୍ ପଂଚପ୍ରାଣାଃ ସଂଭୂତାଃ ।
ତମୋଗୁଣଃ
ଏତେଷାଂ ପଂଚତତ୍ତ୍ଵାନାଂ ତାମସାଂଶାତ୍
ପଂଚୀକୃତପଂଚତତ୍ତ୍ଵାନି ଭଵଂତି ।
ପଂଚୀକରଣଂ କଥଂ ଇତି ଚେତ୍ ।
ଏତେଷାଂ ପଂଚମହାଭୂତାନାଂ ତାମସାଂଶସ୍ଵରୂପମ୍
ଏକମେକଂ ଭୂତଂ ଦ୍ଵିଧା ଵିଭଜ୍ୟ ଏକମେକମର୍ଧଂ ପୃଥକ୍
ତୂଷ୍ଣୀଂ ଵ୍ୟଵସ୍ଥାପ୍ୟ ଅପରମପରମର୍ଧଂ ଚତୁର୍ଧାଂ ଵିଭଜ୍ୟ
ସ୍ଵାର୍ଧମନ୍ୟେଷୁ ଅର୍ଧେଷୁ ସ୍ଵଭାଗଚତୁଷ୍ଟୟସଂୟୋଜନଂ କାର୍ୟମ୍ ।
ତଦା ପଂଚୀକରଣଂ ଭଵତି ।
ଏତେଭ୍ୟଃ ପଂଚୀକୃତପଂଚମହାଭୂତେଭ୍ୟଃ ସ୍ଥୂଲଶରୀରଂ ଭଵତି ।
ଏଵଂ ପିଂଡବ୍ରହ୍ମାଂଡୟୋରୈକ୍ୟଂ ସଂଭୂତମ୍ ।
ଜୀଵଃ, ଈଶ୍ଵରଃ ଚ
ସ୍ଥୂଲଶରୀରାଭିମାନି ଜୀଵନାମକଂ ବ୍ରହ୍ମପ୍ରତିବିଂବଂ ଭଵତି ।
ସ ଏଵ ଜୀଵଃ ପ୍ରକୃତ୍ୟା ସ୍ଵସ୍ମାତ୍ ଈଶ୍ଵରଂ ଭିନ୍ନତ୍ଵେନ ଜାନାତି ।
ଅଵିଦ୍ୟୋପାଧିଃ ସନ୍ ଆତ୍ମା ଜୀଵ ଇତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ।
ମାୟୋପାଧିଃ ସନ୍ ଈଶ୍ଵର ଇତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ।
ଏଵଂ ଉପାଧିଭେଦାତ୍ ଜୀଵେଶ୍ଵରଭେଦଦୃଷ୍ଟିଃ ୟାଵତ୍ପର୍ୟଂତଂ ତିଷ୍ଠତି
ତାଵତ୍ପର୍ୟଂତଂ ଜନ୍ମମରଣାଦିରୂପସଂସାରୋ ନ ନିଵର୍ତତେ ।
ତସ୍ମାତ୍କାରଣାନ୍ନ ଜୀଵେଶ୍ଵରୟୋର୍ଭେଦବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ଵୀକାର୍ୟା ।
ତତ୍ ତ୍ଵଂ ଅସି
ନନୁ ସାହଂକାରସ୍ୟ କିଂଚିଜ୍ଜ୍ଞସ୍ୟ ଜୀଵସ୍ୟ ନିରହଂକାରସ୍ୟ ସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ୟ
ଈଶ୍ଵରସ୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵମସୀତି ମହାଵାକ୍ୟାତ୍ କଥମଭେଦବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ୟାଦୁଭୟୋଃ
ଵିରୁଦ୍ଧଧର୍ମାକ୍ରାଂତତ୍ଵାତ୍ ।
ଇତି ଚେନ୍ନ । ସ୍ଥୂଲସୂକ୍ଷ୍ମଶରୀରାଭିମାନୀ ତ୍ଵଂପଦଵାଚ୍ୟାର୍ଥଃ ।
ଉପାଧିଵିନିର୍ମୁକ୍ତଂ ସମାଧିଦଶାସଂପନ୍ନଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ଚୈତନ୍ୟଂ
ତ୍ଵଂପଦଲକ୍ଷ୍ୟାର୍ଥଃ ।
ଏଵଂ ସର୍ଵଜ୍ଞତ୍ଵାଦିଵିଶିଷ୍ଟ ଈଶ୍ଵରଃ ତତ୍ପଦଵାଚ୍ୟାର୍ଥଃ ।
ଉପାଧିଶୂନ୍ୟଂ ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ୟଂ ତତ୍ପଦଲକ୍ଷ୍ୟାର୍ଥଃ ।
ଏଵଂ ଚ ଜୀଵେଶ୍ଵରୟୋ ଚୈତନ୍ୟରୂପେଣାଽଭେଦେ ବାଧକାଭାଵଃ ।
ଜୀଵନ୍ମୁକ୍ତଃ
ଏଵଂ ଚ ଵେଦାଂତଵାକ୍ୟୈଃ ସଦ୍ଗୁରୂପଦେଶେନ ଚ ସର୍ଵେଷ୍ଵପି
ଭୂତେଷୁ ୟେଷାଂ
ବ୍ରହ୍ମବୁଦ୍ଧିରୁତ୍ପନ୍ନା ତେ ଜୀଵନ୍ମୁକ୍ତାଃ ଇତ୍ୟର୍ଥଃ ।ନନୁ ଜୀଵନ୍ମୁକ୍ତଃ କଃ ?
ୟଥା ଦେହୋଽହଂ ପୁରୁଷୋଽହଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽହଂ ଶୂଦ୍ରୋଽହମସ୍ମୀତି
ଦୃଢନିଶ୍ଚୟସ୍ତଥା ନାହଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ନ ଶୂଦ୍ରଃ ନ ପୁରୁଷଃ
କିଂତୁ ଅସଂଗଃ ସଚ୍ଚିଦାନଂଦ ସ୍ଵରୂପଃ ପ୍ରକାଶରୂପଃ ସର୍ଵାଂତର୍ୟାମୀ
ଚିଦାକାଶରୂପୋଽସ୍ମୀତି ଦୃଢନିଶ୍ଚୟ
ରୂପୋଽପରୋକ୍ଷଜ୍ଞାନଵାନ୍ ଜୀଵନ୍ମୁକ୍ତଃ ॥ବ୍ରହ୍ମୈଵାହମସ୍ମୀତ୍ୟପରୋକ୍ଷଜ୍ଞାନେନ ନିଖିଲକର୍ମବଂଧଵିନିର୍ମୁକ୍ତଃ
ସ୍ୟାତ୍ ।
କର୍ମାଣି
କର୍ମାଣି କତିଵିଧାନି ସଂତୀତି ଚେତ୍
ଆଗାମିସଂଚିତପ୍ରାରବ୍ଧଭେଦେନ ତ୍ରିଵିଧାନି ସଂତି ।
ଆଗାମି କର୍ମ
ଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତ୍ୟନଂତରଂ ଜ୍ଞାନିଦେହକୃତଂ ପୁଣ୍ୟପାପରୂପଂ କର୍ମ
ୟଦସ୍ତି ତଦାଗାମୀତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ।
ସଂଚିତ କର୍ମ
ସଂଚିତଂ କର୍ମ କିମ୍ ?
ଅନଂତକୋଟିଜନ୍ମନାଂ ବୀଜଭୂତଂ ସତ୍ ୟତ୍କର୍ମଜାତଂ ପୂର୍ଵାର୍ଜିତଂ
ତିଷ୍ଠତି ତତ୍ ସଂଚିତଂ ଜ୍ଞେୟମ୍ ।
ପ୍ରାରବ୍ଧ କର୍ମ
ପ୍ରାରବ୍ଧଂ କର୍ମ କିମିତି ଚେତ୍ ।
ଇଦଂ ଶରୀରମୁତ୍ପାଦ୍ୟ ଇହ ଲୋକେ ଏଵଂ ସୁଖଦୁଃଖାଦିପ୍ରଦଂ ୟତ୍କର୍ମ
ତତ୍ପ୍ରାରବ୍ଧଂ
ଭୋଗେନ ନଷ୍ଟଂ ଭଵତି ପ୍ରାରବ୍ଧକର୍ମଣାଂ ଭୋଗାଦେଵ କ୍ଷୟ ଇତି ।
କର୍ମ ମୁକ୍ତଃ
ସଂଚିତଂ କର୍ମ ବ୍ରହ୍ମୈଵାହମିତି ନିଶ୍ଚୟାତ୍ମକଜ୍ଞାନେନ ନଶ୍ୟତି ।ଆଗାମି କର୍ମ ଅପି ଜ୍ଞାନେନ ନଶ୍ୟତି କିଂଚ ଆଗାମି କର୍ମଣାଂ
ନଲିନୀଦଲଗତଜଲଵତ୍ ଜ୍ଞାନିନାଂ ସଂବଂଧୋ ନାସ୍ତି ।
ଜ୍ଞାନିଃ
କିଂଚ ୟେ ଜ୍ଞାନିନଂ ସ୍ତୁଵଂତି ଭଜଂତି ଅର୍ଚୟଂତି ତାନ୍ପ୍ରତି
ଜ୍ଞାନିକୃତଂ ଆଗାମି ପୁଣ୍ୟଂ ଗଚ୍ଛତି ।
ୟେ ଜ୍ଞାନିନଂ ନିଂଦଂତି ଦ୍ଵିଷଂତି ଦୁଃଖପ୍ରଦାନଂ କୁର୍ଵଂତି ତାନ୍ପ୍ରତି
ଜ୍ଞାନିକୃତଂ ସର୍ଵମାଗାମି କ୍ରିୟମାଣଂ ୟଦଵାଚ୍ୟଂ କର୍ମ
ପାପାତ୍ମକଂ ତଦ୍ଗଚ୍ଛତି ।
ସୁହୃଦଃ ପୁଣ୍ୟକୃତଂ ଦୁର୍ହୃଦଃ ପାପକୃତ୍ୟଂ ଗୃହ୍ଣଂତି ।
ବ୍ରହ୍ମାନଂଦମ୍
ତଥା ଚାତ୍ମଵିତ୍ସଂସାରଂ ତୀର୍ତ୍ଵା ବ୍ରହ୍ମାନଂଦମିହୈଵ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ।
ତରତି ଶୋକମାତ୍ମଵିତ୍ ଇତି ଶ୍ରୁତେଃ ।
ତନୁଂ ତ୍ୟଜତୁ ଵା କାଶ୍ୟାଂ ଶ୍ଵପଚସ୍ୟ ଗୃହେଽଥ ଵା ।
ଜ୍ଞାନସଂପ୍ରାପ୍ତିସମୟେ ମୁକ୍ତାଽସୌ ଵିଗତାଶୟଃ । ଇତି ସ୍ମୃତେଶ୍ଚ ।ଇତି ଶ୍ରୀଶଂକରଭଗଵତ୍ପାଦାଚାର୍ୟପ୍ରଣୀତଃ ତତ୍ତ୍ଵବୋଧପ୍ରକରଣଂ ସମାପ୍ତମ୍ ।
