శ్లోకః
వైవస్వతాఖ్యమనుపుత్రనభాగజాత-
నాభాగనామకనరేంద్రసుతోఽంబరీషః ।
సప్తార్ణవావృతమహీదయితోఽపి రేమే
త్వత్సంగిషు త్వయి చ మగ్నమనాస్సదైవ ॥1॥
Meaning
వైవస్వత-ఆఖ్య-మను- - Vaivasvat named, the Manu; పుత్ర-నభాగ- - his son Nabhaag; జాత-నాభాగ-నామక- - to him was born Naabhaag named (son); నరేంద్ర-సుతః-అంబరీషః - (his) son king Ambareesh; సప్త-అర్ణవ-ఆవృత- - by the seven seas surrounded; మహీ-దయితఃఅపి - the earth even though he ruled; రేమే త్వత్-సంగిషు - (he) delighted in Thy devotees' (company); త్వయి చ - and in Thyself; మగ్న-మనాః-సదైవ - whole heartedly, always;
Translation
Nabhaag was the son of Vaivasvata Manu, to whom Naabhaaga was born. To him king Ambareesh was born who ruled the earth surrounded by the seven seas. Yet, Ambareesh always delighted in serving Thy devotees and in worshipping Thee whole heartedly.
శ్లోకః
త్వత్ప్రీతయే సకలమేవ వితన్వతోఽస్య
భక్త్యైవ దేవ నచిరాదభృథాః ప్రసాదమ్ ।
యేనాస్య యాచనమృతేఽప్యభిరక్షణార్థం
చక్రం భవాన్ ప్రవితతార సహస్రధారమ్ ॥2॥
Meaning
త్వత్-ప్రీతయే - for Thy pleasure; సకలం-ఏవ వితన్వతః- - everything even performing everything; అస్య భక్త్యా-ఏవ - by his devotion alone; దేవ - O Lord!; నచిరాత్-అభృథాః ప్రసాదం - in no time he gained Thy grace; యేన- - by which; అస్య యాచనం-ఋతే-అపి- - even without his asking; అభిరక్షణ-అర్థం - for (his) protection; చక్రం భవాన్ ప్రవితతార - (Thy) discus Thou employed; సహస్రధారం - which is thousand pointed;
Translation
Performing all his action in total dedication to Thee, O Lord! He soon gained Thy grace. By virtue of which, even without his asking, Thou commissioned Thy thousand pointed discus to protect him.
శ్లోకః
స ద్వాదశీవ్రతమథో భవదర్చనార్థం
వర్షం దధౌ మధువనే యమునోపకంఠే ।
పత్న్యా సమం సుమనసా మహతీం వితన్వన్
పూజాం ద్విజేషు విసృజన్ పశుషష్టికోటిమ్ ॥3॥
Meaning
స ద్వాదశీ-వ్రతం-అథః - he, the rites of Dwaadashi, then,; భవత్-అర్చన-అర్థం - to worship Thee; వర్షం దధౌ మధువనే - for one year, observed in Madhuvana; యమునా-ఉపకంఠే - near the river Yamuna; పత్న్యా సమం సుమనసా - with his pious wife; మహతీం వితన్వన్ పూజాం - he performed a great poojaa; ద్విజేషు విసృజన్ - to the priests giving away; పశు-షష్టి-కోటిం - sixty crores of cows;
Translation
In order to worship Thee, along with his pious wife, he observed the Dwaadashi fasting rites for one year on the banks of the Yamuna river, in Maduvana. He conducted a great poojaa, honouring holy men and by giving away to them sixty crores of cows.
శ్లోకః
తత్రాథ పారణదినే భవదర్చనాంతే
దుర్వాససాఽస్య మునినా భవనం ప్రపేదే ।
భోక్తుం వృతశ్చస నృపేణ పరార్తిశీలో
మందం జగామ యమునాం నియమాన్విధాస్యన్ ॥4॥
Meaning
తత్ర-అథ పారణ-దినే - there then on the day of taking the food (breaking the fast); భవత్-అర్చన-అంతే - after Thy worship was performed; దుర్వాససా-అస్య మునినా - the sage Durvaasaa, his (of the king Ambareesh); భవనం ప్రపేదే - palace reached; భోక్తుం వృతః-చ స నృపేణ - and he was invited for food by the king; పరార్తిశీలః - (the sage) who had the habit of being inconsiderate; మందం జగామ యమునాం - leisurely approached the river Yamuna; నియమాన్-విధాస్యన్ - to perform his obligatory rites;
Translation
Then, there, after Thy worship was performed, on the day of the breaking of the fast and taking food, the sage Durvaasaa arrived at the king's palace, and was invited to take food. The sage who was by nature inconsiderate and a trouble giver, leisurely went to the river Yamunaa to perform his obligatory rites.
శ్లోకః
రాజ్ఞాఽథ పారణముహూర్తసమాప్తిఖేదా-
ద్వారైవ పారణమకారి భవత్పరేణ ।
ప్రాప్తో మునిస్తదథ దివ్యదృశా విజానన్
క్షిప్యన్ క్రుధోద్ధృతజటో వితతాన కృత్యామ్ ॥5॥
Meaning
రాజ్ఞా-అథ - then by the king; పారణ-ముహుర్త-సమాప్తి-ఖేదాత్ - because of the anxiety of the expiry of the time of taking food; వారా-ఏవ పారణం-అకారి - by taking water alone, the fast was broken; భవత్-పరేణ - (by the king who) was devoted to Thee; ప్రాప్తః మునిః-తత్-అథ - then that sage arriving; దివ్య-దృశా విజానన్ - by his divine insight knowing; క్షిప్యన్ - rebuking (the king); క్రుధా-ఉద్ధృత-జటః - out of anger plucked his matted hair; వితతాన కృత్యాం - and created Krityaa (an evil spirit);
Translation
The king was anxious as the time was expiring for taking food. So, the king Ambareesha who was devoted to Thee broke the fast by taking a sip of water. When the sage arrived and came to know by his divine insight of what had happened, he rebuked the king and angrily plucked his matted hair and created Krityaa an evil spirit.
శ్లోకః
కృత్యాం చ తామసిధరాం భువనం దహంతీ-
మగ్రేఽభివీక్ష్యనృపతిర్న పదాచ్చకంపే ।
త్వద్భక్తబాధమభివీక్ష్య సుదర్శనం తే
కృత్యానలం శలభయన్ మునిమన్వధావీత్ ॥6॥
Meaning
కృత్యాం చ తాం-అసి-ధరాం - and that Krityaa holding a sword; భువనం దహంతీం- - scorching the world; అగ్రే-అభివీక్ష్య- - seeing in front; నృపతిః-న పదాత్-చకంపే - the king did not move from his place; త్వత్-భక్త-బాధం- - attacking of Thy devotee; అభివీక్ష్య సుదర్శనం తే - seeing, Thy Sudarshana (Discus); కృత్యా-అనలం శలభయన్ - the fire of Krityaa doused like a moth; మునిం-అన్వధావీత్ - and chased the sage;
Translation
The king seeing in front the spirit holding a sword and scorching the world, did not budge a bit from his place. Noticing Thy devotee in danger, Thy Discus Sudarshana consumed Krityaa's fire like a moth and then chased the sage who was running away.
శ్లోకః
ధావన్నశేషభువనేషు భియా స పశ్యన్
విశ్వత్ర చక్రమపి తే గతవాన్ విరించమ్ ।
కః కాలచక్రమతిలంఘయతీత్యపాస్తః
శర్వం యయౌ స చ భవంతమవందతైవ ॥7॥
Meaning
ధావన్-అశేష-భువనేషు - running in all the worlds; భియా స పశ్యన్ విశ్వత్ర - fearfully he seeing everywhere; చక్రం-అపి తే - Thy discus alone; గతవాన్ విరించం - went to Brahmaa; కః-కాల-చక్రం-అతిలంఘయతి- - who can overcome the wheel of time'; ఇతి-అపాస్తః - thus (saying) was dismissed; శర్వం యయౌ స చ - he (Durvaasaa) also went to Shiva; భవంతం అవందత ఏవ - he (who) made obeisance to Thee alone;
Translation
Running around the limitless worlds fearfully, Durvaasaa saw Thy discus alone everywhere. He went to Brahmaa for respite, who dismissed him saying that who could overcome the wheel of time. He then went to Shiva, he who also made obeisance to Thee alone.
శ్లోకః
భూయో భవన్నిలయమేత్య మునిం నమంతం
ప్రోచే భవానహమృషే నను భక్తదాసః ।
జ్ఞానం తపశ్చ వినయాన్వితమేవ మాన్యం
యాహ్యంబరీషపదమేవ భజేతి భూమన్ ॥8॥
Meaning
భూయః భవత్-నిలయం-ఏత్య - then reaching Thy abode; మునిం నమంతం ప్రోచే - to the sage who was prostrating, said; భవాన-అహం-ఋషే - Thou 'I am, O Rishi,; నను భక్త-దాసః - only a servant of my devotees; జ్ఞానం తపః-చ - knowledge and austerity; వినయ-ఆన్వితం-ఏవ మాన్యం - combined with modesty only is respected; యాహి - go; అంబరీష-పదం-ఏవ భజ- - seek shelter at the feet of Ambareesh himself'; ఇతి భూమన్ - thus, O Infinite Lord! (Thou said to him);
Translation
Then, when the sage Durvaasaa reached Thy abode and was prostrating before Thee, O Infinite Lord! Thou told him,'O Rishi, I am only a servant of my devotees. Knowledge and austerity combined with modesty and humility only is respected. Go and seek shelter at the feet of Ambareesh himself.
శ్లోకః
తావత్సమేత్య మునినా స గృహీతపాదో
రాజాఽపసృత్య భవదస్త్రమసావనౌషీత్ ।
చక్రే గతే మునిరదాదఖిలాశిషోఽస్మై
త్వద్భక్తిమాగసి కృతేఽపి కృపాం చ శంసన్ ॥9॥
Meaning
తావత్-సమేత్య - then coming back; మునినా స గృహీత-పాదః - by the sage, whose feet were clasped; రాజా-అపసృత్య - the king (Ambareesh) moved away; భవత్-అస్త్రం-అసౌ-అనౌషీత్ - he then praised Thy weapon Sudarshan; చక్రే గతే - when the discus went away; మునిః-అదాత్- - the sage gave; అఖిల-ఆశిషః-అస్మై - all the blessings to him; త్వత్-భక్తిం- - and devotion to Thee; అగాసి కృతే-అపి - even though wronged; కృపాం చ శంసన్ - also praised (the king's) kindness,;
Translation
Coming back to Ambareesh, the sage clasped his feet for pardon. The king moved back and withdrew his feet out of humility and praised Thy weapon the discus Sudarshana.On the discus retiring, the sage was all praises for Ambareesh for his devotion and the kindness shown in spite of being wronged. He gave the king all the blessings.
శ్లోకః
రాజా ప్రతీక్ష్య మునిమేకసమామనాశ్వాన్
సంభోజ్య సాధు తమృషిం విసృజన్ ప్రసన్నమ్ ।
భుక్త్వా స్వయం త్వయి తతోఽపి దృఢం రతోఽభూ-
త్సాయుజ్యమాప చ స మాం పవనేశ పాయాః ॥10॥
Meaning
రాజా ప్రతీక్ష్య మునిం- - the king awaiting the sage; ఏకసమాం-అనాశ్వాన్ - for one year did not take food; సంభోజ్య సాధు - feeding well; తం-ఋషిం - that sage; విసృజన్ ప్రసన్నం - and sending him off pleased; భుక్త్వా స్వయం - taking food himself; త్వయి తతః-అపి - to Thee even more; దృఢం రతః-అభూత్- - firmly devoted became; సాయుజ్యం-ఆప చ స - and he attained union with Thee; మాం పవనేశ పాయాః - me, O Lord of Guruvaayur! Protect;
Translation
The king waited for the sage to return and did not take food for one year.Then he fed him well and sent him off happy, after which only he took food himself.The king became more firmly devoted to Thee than before and ultimately attained union with Thee. O Lord of Guruvaayur! May Thou protect me.
Browse Related Categories:
