అథ సప్తమోఽధ్యాయః ।

శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ ।
యత్ ఆత్థ మాం మహాభాగ తత్ చికీర్షితం ఏవ మే ।
బ్రహ్మా భవః లోకపాలాః స్వర్వాసం మే అభికాఙ్క్షిణః ॥ 1॥

మయా నిష్పాదితం హి అత్ర దేవకార్యం అశేషతః ।
యదర్థం అవతీర్ణః అహం అంశేన బ్రహ్మణార్థితః ॥ 2॥

కులం వై శాపనిర్దగ్ధం నఙ్క్ష్యతి అన్యోన్యవిగ్రహాత్ ।
సముద్రః సప్తమే అహ్న్హ్యేతాం పురీం చ ప్లావయిష్యతి ॥ 3॥

యః హి ఏవ అయం మయా త్యక్తః లోకః అయం నష్టమఙ్గలః ।
భవిష్యతి అచిరాత్ సాధో కలినాఽపి నిరాకృతః ॥ 4॥

న వస్తవ్యం త్వయా ఏవ ఇహ మయా త్యక్తే మహీతలే ।
జనః అధర్మరుచిః భద్రః భవిష్యతి కలౌ యుగే ॥ 5॥

త్వం తు సర్వం పరిత్యజ్య స్నేహం స్వజనబన్ధుషు ।
మయి ఆవేశ్య మనః సమ్యక్ సమదృక్ విచరస్వ గామ్ ॥ 6॥

యత్ ఇదం మనసా వాచా చక్షుర్భ్యాం శ్రవణాదిభిః ।
నశ్వరం గృహ్యమాణం చ విద్ధి మాయామనోమయమ్ ॥ 7॥

పుంసః అయుక్తస్య నానార్థః భ్రమః సః గుణదోషభాక్ ।
కర్మాకర్మవికర్మ ఇతి గుణదోషధియః భిదా ॥ 8॥

తస్మాత్ యుక్తైన్ద్రియగ్రామః యుక్తచిత్తః ఇదం జగత్ ।
ఆత్మని ఈక్షస్వ వితతం ఆత్మానం మయి అధీశ్వరే ॥ 9॥

జ్ఞానవిజ్ఞానసంయుక్తః ఆత్మభూతః శరీరిణామ్ ।
ఆత్మానుభవతుష్టాత్మా న అన్తరాయైః విహన్యసే ॥ 10॥

దోషబుద్ధ్యా ఉభయాతీతః నిషేధాత్ న నివర్తతే ।
గుణబుద్ధ్యా చ విహితం న కరోతి యథా అర్భకః ॥ 11॥

సర్వభూతసుహృత్ శాన్తః జ్ఞానవిజ్ఞాననిశ్చయః ।
పశ్యన్ మదాత్మకం విశ్వం న విపద్యేత వై పునః ॥ 12॥

శ్రీ శుకః ఉవాచ ।
ఇతి ఆదిష్టః భగవతా మహాభాగవతః నృప ।
ఉద్ధవః ప్రణిపత్య ఆహ తత్త్వజిజ్ఞాసుః అచ్యుతమ్ ॥ 13॥

ఉద్ధవః ఉవాచ ।
యోగేశ యోగవిన్న్యాస యోగాత్మ యోగసమ్భవ ।
నిఃశ్రేయసాయ మే ప్రోక్తః త్యాగః సన్న్యాసలక్షణః ॥ 14॥

త్యాగః అయం దుష్కరః భూమన్ కామానాం విషయాత్మభిః ।
సుతరాం త్వయి సర్వాత్మన్ న అభక్తైః ఇతి మే మతిః ॥ 15॥

సః అహం మమ అహం ఇతి మూఢమతిః విగాఢః
త్వత్ మాయయా విరచిత ఆత్మని సానుబన్ధే ।
తత్ తు అఞ్జసా నిగదితం భవతా యథా అహమ్
సంసాధయామి భగవన్ అనుశాధి భృత్యమ్ ॥ 16॥

సత్యస్య తే స్వదృశః ఆత్మనః ఆత్మనః అన్యమ్
వక్తారం ఈశ విబుధేషు అపి న అనుచక్షే ।
సర్వే విమోహితధియః తవ మాయయా ఇమే
బ్రహ్మాదయః తనుభృతః బహిః అర్థభావః ॥ 17॥

తస్మాత్ భవన్తం అనవద్యం అనన్తపారమ్
సర్వజ్ఞం ఈశ్వరం అకుణ్ఠవికుణ్ఠధిష్ణి అయమ్ ।
నిర్విణ్ణధీః అహం ఉ హ వృజనాభితప్తః
నారాయణం నరసఖం శరణం ప్రపద్యే ॥ 18॥

శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ ।
ప్రాయేణ మనుజా లోకే లోకతత్త్వవిచక్షణాః ।
సముద్ధరన్తి హి ఆత్మానం ఆత్మనా ఏవ అశుభాశయాత్ ॥ 19॥

ఆత్మనః గురుః ఆత్మా ఏవ పురుషస్య విశేషతః ।
యత్ ప్రత్యక్ష అనుమానాభ్యాం శ్రేయః అసౌ అనువిన్దతే ॥ 20॥

పురుషత్వే చ మాం ధీరాః సాఙ్ఖ్యయోగవిశారదాః ।
ఆవిస్తరాం ప్రపశ్యన్తి సర్వశక్తి ఉపబృంహితమ్ ॥ 21॥

ఏకద్విత్రిచతుష్పాదః బహుపాదః తథా అపదః ।
బహ్వ్యః సన్తి పురః సృష్టాః తాసాం మే పౌరుషీ ప్రియా ॥ 22॥

అత్ర మాం మార్గయన్త్యద్ధాః యుక్తాః హేతుభిః ఈశ్వరమ్ ।
గృహ్యమాణైః గుణైః లిఙ్గైః అగ్రాహ్యం అనుమానతః ॥ 23॥

అత్ర అపి ఉదాహరన్తి ఇమం ఇతిహాసం పురాతనమ్ ।
అవధూతస్య సంవాదం యదోః అమితతేజసః ॥ 24॥

(అథ అవధూతగీతమ్ ।)
అవధూతం ద్విజం కఞ్చిత్ చరన్తం అకుతోభయమ్ ।
కవిం నిరీక్ష్య తరుణం యదుః పప్రచ్ఛ ధర్మవిత్ ॥ 25॥

యదుః ఉవాచ ।
కుతః బుద్ధిః ఇయం బ్రహ్మన్ అకర్తుః సువిశారదా ।
యాం ఆసాద్య భవాన్ లోకం విద్వాన్ చరతి బాలవత్ ॥ 26॥

ప్రాయః ధర్మార్థకామేషు వివిత్సాయాం చ మానవాః ।
హేతునా ఏవ సమీహన్తే ఆయుషః యశసః శ్రియః ॥ 27॥

త్వం తు కల్పః కవిః దక్షః సుభగః అమృతభాషణః ।
న కర్తా నేహసే కిఞ్చిత్ జడౌన్మత్తపిశాచవత్ ॥ 28॥

జనేషు దహ్యమానేషు కామలోభదవాగ్నినా ।
న తప్యసే అగ్నినా ముక్తః గఙ్గామ్భస్థః ఇవ ద్విపః ॥ 29॥

త్వం హి నః పృచ్ఛతాం బ్రహ్మన్ ఆత్మని ఆనన్దకారణమ్ ।
బ్రూహి స్పర్శవిహీనస్య భవతః కేవల ఆత్మనః ॥ 30॥

శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ ।
యదునా ఏవం మహాభాగః బ్రహ్మణ్యేన సుమేధసా ।
పృష్టః సభాజితః ప్రాహ ప్రశ్రయ అవనతం ద్విజః ॥ 31॥

బ్రాహ్మణః ఉవాచ ।
సన్తి మే గురవః రాజన్ బహవః బుద్ధ్యా ఉపాశ్రితాః ।
యతః బుద్ధిం ఉపాదాయ ముక్తః అటామి ఇహ తాన్ శ్రుణు ॥ 32॥

పృథివీ వాయుః ఆకాశం ఆపః అగ్నిః చన్ద్రమా రవిః ।
కపోతః అజగరః సిన్ధుః పతఙ్గః మధుకృద్ గజః ॥ 33॥

మధుహా హరిణః మీనః పిఙ్గలా కురరః అర్భకః ।
కుమారీ శరకృత్ సర్పః ఊర్ణనాభిః సుపేశకృత్ ॥ 34॥

ఏతే మే గురవః రాజన్ చతుర్వింశతిః ఆశ్రితాః ।
శిక్షా వృత్తిభిః ఏతేషాం అన్వశిక్షం ఇహ ఆత్మనః ॥ 35॥

యతః యత్ అనుశిక్షామి యథా వా నాహుషాత్మజ ।
తత్ తథా పురుషవ్యాఘ్ర నిబోధ కథయామి తే ॥ 36॥

భూతైః ఆక్రమాణః అపి ధీరః దైవవశానుగైః ।
తత్ విద్వాన్ న చలేత్ మార్గాత్ అన్వశిక్షం క్షితేః వ్రతమ్ ॥ 37॥

శశ్వత్ పరార్థసర్వేహః పరార్థ ఏకాన్తసమ్భవః ।
సాధుః శిక్షేత భూభృత్తః నగశిష్యః పరాత్మతామ్ ॥

38॥

ప్రాణవృత్త్యా ఏవ సన్తుష్యేత్ మునిః న ఏవ ఇన్ద్రియప్రియైః ।
జ్ఞానం యథా న నశ్యేత న అవకీర్యేత వాఙ్మనః ॥ 39॥

విషయేషు ఆవిశన్ యోగీ నానాధర్మేషు సర్వతః ।
గుణదోషవ్యపేత ఆత్మా న విషజ్జేత వాయువత్ ॥ 40॥

పార్థివేషు ఇహ దేహేషు ప్రవిష్టః తత్ గుణాశ్రయః ।
గుణైః న యుజ్యతే యోగీ గన్ధైః వాయుః ఇవ ఆత్మదృక్ ॥ 41॥

అన్తః హితః చ స్థిరజఙ్గమేషు
బ్రహ్మ ఆత్మభావేన సమన్వయేన ।
వ్యాప్త్య అవచ్ఛేదం అసఙ్గం ఆత్మనః
మునిః నభః త్వం వితతస్య భావయేత్ ॥ 42॥

తేజః అబన్నమయైః భావైః మేఘ ఆద్యైః వాయునా ఈరితైః ।
న స్పృశ్యతే నభః తద్వత్ కాలసృష్టైః గుణైః పుమాన్ ॥

43॥

స్వచ్ఛః ప్రకృతితః స్నిగ్ధః మాధుర్యః తీర్థభూః నృణామ్ ।
మునిః పునాతి అపాం మిత్రం ఈక్ష ఉపస్పర్శకీర్తనైః ॥ 44॥

తేజస్వీ తపసా దీప్తః దుర్ధర్షౌదరభాజనః ।
సర్వభక్షః అపి యుక్త ఆత్మా న ఆదత్తే మలం అగ్నివత్ ॥ 45॥

క్వచిత్ శన్నః క్వచిత్ స్పష్టః ఉపాస్యః శ్రేయః ఇచ్ఛతామ్ ।
భుఙ్క్తే సర్వత్ర దాతౄణాం దహన్ ప్రాక్ ఉత్తర అశుభమ్ ॥

46॥

స్వమాయయా సృష్టం ఇదం సత్ అసత్ లక్షణం విభుః ।
ప్రవిష్టః ఈయతే తత్ తత్ స్వరూపః అగ్నిః ఇవ ఏధసి ॥ 47॥

విసర్గాద్యాః శ్మశానాన్తాః భావాః దేహస్య న ఆత్మనః ।
కలానాం ఇవ చన్ద్రస్య కాలేన అవ్యక్తవర్త్మనా ॥ 48॥

కాలేన హి ఓఘవేగేన భూతానాం ప్రభవ అపి అయౌ ।
నిత్యౌ అపి న దృశ్యేతే ఆత్మనః అగ్నేః యథా అర్చిషామ్ ॥ 49॥

గుణైః గుణాన్ ఉపాదత్తే యథాకాలం విముఞ్చతి ।
న తేషు యుజ్యతే యోగీ గోభిః గాః ఇవ గోపతిః ॥ 50॥

బుధ్యతే స్వేన భేదేన వ్యక్తిస్థః ఇవ తత్ గతః ।
లక్ష్యతే స్థూలమతిభిః ఆత్మా చ అవస్థితః అర్కవత్ ॥ 51॥

న అతిస్నేహః ప్రసఙ్గః వా కర్తవ్యః క్వ అపి కేనచిత్ ।
కుర్వన్ విన్దేత సన్తాపం కపోతః ఇవ దీనధీః ॥ 52॥

కపోతః కశ్చన అరణ్యే కృతనీడః వనస్పతౌ ।
కపోత్యా భార్యయా సార్ధం ఉవాస కతిచిత్ సమాః ॥ 53॥

కపోతౌ స్నేహగుణితహృదయౌ గృహధర్మిణౌ ।
దృష్టిం దృష్ట్యాఙ్గం అఙ్గేన బుద్ధిం బుద్ధ్యా బబన్ధతుః ॥

54॥

శయ్యాసనాటనస్థానవార్తాక్రీడాశనాదికమ్ ।
మిథునీభూయ విస్రబ్ధౌ చేరతుః వనరాజిషు ॥ 55॥

యం యం వాఞ్ఛతి సా రాజన్ తర్పయన్తి అనుకమ్పితా ।
తం తం సమనయత్ కామం కృచ్ఛ్రేణ అపి అజితైన్ద్రియః ॥ 56॥

కపోతీ ప్రథమం గర్భం గృహ్ణతి కాలః ఆగతే ।
అణ్డాని సుషువే నీడే స్వపత్యుః సన్నిధౌ సతీ ॥ 57॥

తేషూ కాలే వ్యజాయన్త రచితావయవా హరేః ।
శక్తిభిః దుర్విభావ్యాభిః కోమలాఙ్గతనూరుహాః ॥ 58॥

ప్రజాః పుపుషతుః ప్రీతౌ దమ్పతీ పుత్రవత్సలౌ ।
శ‍ఋణ్వన్తౌ కూజితం తాసాం నిర్వృతౌ కలభాషితైః ॥ 59॥

తాసాం పతత్రైః సుస్పర్శైః కూజితైః ముగ్ధచేష్టితైః ।
ప్రత్యుద్గమైః అదీనానాం పితరౌ ముదం ఆపతుః ॥ 60॥

స్నేహానుబద్ధహృదయౌ అన్యోన్యం విష్ణుమాయయా ।
విమోహితౌ దీనధియౌ శిశూన్ పుపుషతుః ప్రజాః ॥ 61॥

ఏకదా జగ్మతుః తాసాం అన్నార్థం తౌ కుటుమ్బినౌ ।
పరితః కాననే తస్మిన్ అర్థినౌ చేరతుః చిరమ్ ॥ 62॥

దృష్ట్వా తాన్ లుబ్ధకః కశ్చిత్ యదృచ్ఛ అతః వనేచరః ।
జగృహే జాలం ఆతత్య చరతః స్వాలయాన్తికే ॥ 63॥

కపోతః చ కపోతీ చ ప్రజాపోషే సదా ఉత్సుకౌ ।
గతౌ పోషణం ఆదాయ స్వనీడం ఉపజగ్మతుః ॥ 64॥

కపోతీ స్వాత్మజాన్ వీక్ష్య బాలకాన్ జాలసంవృతాన్ ।
తాన్ అభ్యధావత్ క్రోశన్తీ క్రోశతః భృశదుఃఖితా ॥ 65॥

సా అసకృత్ స్నేహగుణితా దీనచిత్తా అజమాయయా ।
స్వయం చ అబధ్యత శిచా బద్ధాన్ పశ్యన్తి అపస్మృతిః ॥ 66॥

కపోతః చ ఆత్మజాన్ బద్ధాన్ ఆత్మనః అపి అధికాన్ ప్రియాన్ ।
భార్యాం చ ఆత్మసమాం దీనః విలలాప అతిదుఃఖితః ॥ 67॥

అహో మే పశ్యత అపాయం అల్పపుణ్యస్య దుర్మతేః ।
అతృప్తస్య అకృతార్థస్య గృహః త్రైవర్గికః హతః ॥ 68॥

అనురూపా అనుకూలా చ యస్య మే పతిదేవతా ।
శూన్యే గృహే మాం సన్త్యజ్య పుత్రైః స్వర్యాతి సాధుభిః ॥ 69॥

సః అహం శూన్యే గృహే దీనః మృతదారః మృతప్రజః ।
జిజీవిషే కిమర్థం వా విధురః దుఃఖజీవితః ॥ 70॥

తాన్ తథా ఏవ ఆవృతాన్ శిగ్భిః మృత్యుగ్రస్తాన్ విచేష్టతః ।
స్వయం చ కృపణః శిక్షు పశ్యన్ అపి అబుధః అపతత్ ॥ 71॥

తం లబ్ధ్వా లుబ్ధకః క్రూరః కపోతం గృహమేధినమ్ ।
కపోతకాన్ కపోతీం చ సిద్ధార్థః ప్రయయౌ గృహమ్ ॥ 72॥

ఏవం కుటుమ్బీ అశాన్త ఆత్మా ద్వన్ద్వ ఆరామః పతత్ త్రివత్ ।
పుష్ణన్ కుటుమ్బం కృపణః సానుబన్ధః అవసీదతి ॥ 73॥

యః ప్రాప్య మానుషం లోకం ముక్తిద్వారం అపావృతమ్ ।
గృహేషు ఖగవత్ సక్తః తం ఆరూఢచ్యుతం విదుః ॥ 74॥

ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం
సంహితాయామేకాదశస్కన్ధే శ్రీకృష్ణోద్ధవసంవాదే
యద్వధూతేతిహాసే సప్తమోఽధ్యాయః ॥