(శ్రీదేవీభాగవతం, ద్వాదశ స్కన్ధం, ఏకాదశోఽధ్యాయః, మణిద్వీప వర్ణన - 2)

వ్యాస ఉవాచ ।
పుష్పరాగమయాదగ్రే కుఙ్కుమారుణవిగ్రహః ।
పద్మరాగమయః సాలో మధ్యే భూశ్చైవతాదృశీ ॥ 1 ॥

దశయోజనవాన్దైర్ఘ్యే గోపురద్వారసంయుతః ।
తన్మణిస్తమ్భసంయుక్తా మణ్డపాః శతశో నృప ॥ 2 ॥

మధ్యే భువిసమాసీనాశ్చతుఃషష్టిమితాః కలాః ।
నానాయుధధరావీరా రత్నభూషణభూషితాః ॥ 3 ॥

ప్రత్యేకలోకస్తాసాం తు తత్తల్లోకస్యనాయకాః ।
సమన్తాత్పద్మరాగస్య పరివార్యస్థితాః సదా ॥ 4 ॥

స్వస్వలోకజనైర్జుష్టాః స్వస్వవాహనహేతిభిః ।
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు త్వం జనమేజయ ॥ 5 ॥

పిఙ్గళాక్షీ విశాలాక్షీ సమృద్ధి వృద్ధిరేవ చ ।
శ్రద్ధా స్వాహా స్వధాభిఖ్యా మాయా సఞ్జ్ఞా వసున్ధరా ॥ 6 ॥

త్రిలోకధాత్రీ సావిత్రీ గాయత్రీ త్రిదశేశ్వరీ ।
సురూపా బహురూపా చ స్కన్దమాతాఽచ్యుతప్రియా ॥ 7 ॥

విమలా చామలా తద్వదరుణీ పునరారుణీ ।
ప్రకృతిర్వికృతిః సృష్టిః స్థితిః సంహృతిరేవ చ ॥ 8 ॥

సన్ధ్యామాతా సతీ హంసీ మర్దికా వజ్రికా పరా ।
దేవమాతా భగవతీ దేవకీ కమలాసనా ॥ 9 ॥

త్రిముఖీ సప్తముఖ్యన్యా సురాసురవిమర్దినీ ।
లమ్బోష్టీ చోర్ధ్వకేశీ చ బహుశీర్షా వృకోదరీ ॥ 10 ॥

రథరేఖాహ్వయా పశ్చాచ్ఛశిరేఖా తథా పరా ।
గగనవేగా పవనవేగా చైవ తతః పరమ్ ॥ 11 ॥

అగ్రే భువనపాలా స్యాత్తత్పశ్చాన్మదనాతురా ।
అనఙ్గానఙ్గమథనా తథైవానఙ్గమేఖలా ॥ 12 ॥

అనఙ్గకుసుమా పశ్చాద్విశ్వరూపా సురాదికా ।
క్షయఙ్కరీ భవేచ్ఛక్తి రక్షోభ్యా చ తతః పరమ్ ॥ 13 ॥

సత్యవాదిన్యథ ప్రోక్తా బహురూపా శుచివ్రతా ।
ఉదారాఖ్యా చ వాగీశీ చతుష్షష్టిమితాః స్మృతాః ॥ 14 ॥

జ్వలజ్జిహ్వాననాః సర్వావమన్త్యో వహ్నిముల్బణమ్ ।
జలం పిబామః సకలం సంహరామోవిభావసుమ్ ॥ 15 ॥

పవనం స్తమ్భయామోద్య భక్షయామోఽఖిలం జగత్ ।
ఇతి వాచం సఙ్గిరతే క్రోధ సంరక్తలోచనాః ॥ 16 ॥

చాపబాణధరాః సర్వాయుద్ధాయైవోత్సుకాః సదా ।
దంష్ట్రా కటకటారావైర్బధిరీకృత దిఙ్ముఖాః ॥ 17 ॥

పిఙ్గోర్ధ్వకేశ్యః సమ్ప్రోక్తాశ్చాపబాణకరాః సదా ।
శతాక్షౌహిణికా సేనాప్యేకైకస్యాః ప్రకీర్తితా ॥ 18 ॥

ఏకైక శక్తేః సామర్థ్యం లక్షబ్రహ్మాణ్డనాశనే ।
శతాక్షౌహిణికాసేనా తాదృశీ నృప సత్తమ ॥ 19 ॥

కిం న కుర్యాజ్జగత్యస్మిన్నశక్యం వక్తుమేవ తత్ ।
సర్వాపి యుద్ధసామగ్రీ తస్మిన్సాలే స్థితా మునే ॥ 20 ॥

రథానాం గణనా నాస్తి హయానాం కరిణాం తథా ॥
శస్త్రాణాం గణనా తద్వద్గణానాం గణనా తథా ॥ 21 ॥

పద్మరాగమయాదగ్రే గోమేదమణినిర్మితః ।
దశయోజనదైర్ఘ్యేణ ప్రాకారో వర్తతే మహాన్ ॥ 22 ॥

భాస్వజ్జపాప్రసూనాభో మధ్యభూస్తస్య తాదృశీ ।
గోమేదకల్పితాన్యేవ తద్వాసి సదనాని చ ॥ 23 ॥

పక్షిణః స్తమ్భవర్యాశ్చ వృక్షావాప్యః సరాంసి చ ।
గోమేదకల్పితా ఏవ కుఙ్కుమారుణవిగ్రహాః ॥ 24 ॥

తన్మధ్యస్థా మహాదేవ్యో ద్వాత్రింశచ్ఛక్తయః స్మృతాః ।
నానా శస్త్రప్రహరణా గోమేదమణిభూషితాః ॥ 25 ॥

ప్రత్యేక లోక వాసిన్యః పరివార్య సమన్తతః ।
గోమేదసాలే సన్నద్ధా పిశాచవదనా నృప ॥ 26 ॥

స్వర్లోకవాసిభిర్నిత్యం పూజితాశ్చక్రబాహవః ।
క్రోధరక్తేక్షణా భిన్ధి పచ చ్ఛిన్ధి దహేతి చ ॥ 27 ॥

వదన్తి సతతం వాచం యుద్ధోత్సుకహృదన్తరాః ।
ఏకైకస్యా మహాశక్తేర్దశాక్షౌహిణికా మతా ॥ 28 ॥

సేనా తత్రాప్యేకశక్తిర్లక్షబ్రహ్మాణ్డనాశినీ ।
తాదృశీనాం మహాసేనా వర్ణనీయా కథం నృప ॥ 29 ॥

రథానాం నైవ గణానా వాహనానాం తథైవ చ ।
సర్వయుద్ధసమారమ్భస్తత్ర దేవ్యా విరాజతే ॥ 30 ॥

తాసాం నామాని వక్ష్యామి పాపనాశకరాణి చ ।
విద్యా హ్రీ పుష్ట యః ప్రజ్ఞా సినీవాలీ కుహూస్తథా ॥ 31 ॥

రుద్రావీర్యా ప్రభానన్దా పోషిణీ ఋద్ధిదా శుభా ।
కాలరాత్రిర్మహారాత్రిర్భద్రకాలీ కపర్దినీ ॥ 32 ॥

వికృతిర్దణ్డిముణ్డిన్యౌ సేన్దుఖణ్డా శిఖణ్డినీ ।
నిశుమ్భశుమ్భమథినీ మహిషాసురమర్దినీ ॥ 33 ॥

ఇన్ద్రాణీ చైవ రుద్రాణీ శఙ్కరార్ధశరీరిణీ ।
నారీ నారాయణీ చైవ త్రిశూలిన్యపి పాలినీ ॥ 34 ॥

అమ్బికాహ్లాదినీ పశ్చాదిత్యేవం శక్తయః స్మృతాః ।
యద్యేతాః కుపితా దేవ్యస్తదా బ్రహ్మాణ్డనాశనమ్ ॥ 35 ॥

పరాజయో న చైతాసాం కదాచిత్క్వచిదస్తి హి ।
గోమేదకమయాదగ్రే సద్వజ్రమణినిర్మితః ॥ 36 ॥

దశయోజన తుఙ్గోఽసౌ గోపురద్వారసంయుతః ।
కపాటశృఙ్ఖలాబద్ధో నవవృక్ష సముజ్జ్వలః ॥ 37 ॥

సాలస్తన్మధ్యభూమ్యాది సర్వం హీరమయం స్మృతమ్ ।
గృహాణివీథయో రథ్యా మహామార్గాం గణాని చ ॥ 38 ॥

వృక్షాలవాల తరవః సారఙ్గా అపి తాదృశాః ।
దీర్ఘికాశ్రేణయోవాప్యస్తడాగాః కూప సంయుతాః ॥ 39 ॥

తత్ర శ్రీభువనేశ్వర్యా వసన్తి పరిచారికాః ।
ఏకైకా లక్షదాసీభిః సేవితా మదగర్వితాః ॥ 40 ॥

తాలవృన్తధరాః కాశ్చిచ్చషకాఢ్య కరామ్బుజాః ।
కాశ్చిత్తామ్బూలపాత్రాణి ధారయన్త్యోఽతిగర్వితాః ॥ 41 ॥

కాశ్చిత్తచ్ఛత్రధారిణ్యశ్చామరాణాం విధారికాః ।
నానా వస్త్రధరాః కాశ్చిత్కాశ్చిత్పుష్ప కరామ్బుజాః ॥ 42 ॥

నానాదర్శకరాః కాశ్చిత్కాశ్చిత్కుఙ్కుమలేపనమ్ ।
ధారయన్త్యః కజ్జలం చ సిన్దూర చషకం పరాః ॥ 43 ॥

కాశ్చిచ్చిత్రక నిర్మాత్ర్యః పాద సంవాహనే రతాః ।
కాశ్చిత్తు భూషాకారిణ్యో నానా భూషాధరాః పరాః ॥ 44 ॥

పుష్పభూషణ నిర్మాత్ర్యః పుష్పశృఙ్గారకారికాః ।
నానా విలాసచతురా బహ్వ్య ఏవం విధాః పరాః ॥ 45 ॥

నిబద్ధ పరిధానీయా యువత్యః సకలా అపి ।
దేవీ కృపా లేశవశాత్తుచ్ఛీకృత జగత్త్రయాః ॥ 46 ॥

ఏతా దూత్యః స్మృతా దేవ్యః శృఙ్గారమదగర్వితాః ।
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు మే నృపసత్తమ ॥ 47 ॥

అనఙ్గరూపా ప్రథమాప్యనఙ్గమదనా పరా ।
తృతీయాతు తతః ప్రోక్తా సున్దరీ మదనాతురా ॥ 48 ॥

తతో భువనవేగాస్యాత్తథా భువనపాలికా ।
స్యాత్సర్వశిశిరానఙ్గవేదనానఙ్గమేఖలా ॥ 49 ॥

విద్యుద్దామసమానాఙ్గ్యః క్వణత్కాఞ్చీగుణాన్వితాః ।
రణన్మఞ్జీరచరణా బహిరన్తరితస్తతః ॥ 50 ॥

ధావమానాస్తు శోభన్తే సర్వా విద్యుల్లతోపమాః ।
కుశలాః సర్వకార్యేషు వేత్రహస్తాః సమన్తతః ॥ 51 ॥

అష్టదిక్షుతథైతాసాం ప్రాకారాద్బహిరేవ చ ।
సదనాని విరాజన్తే నానా వాహనహేతిభిః ॥ 52 ॥

వజ్రసాలాదగ్రభాగే సాలో వైదూర్యనిర్మితః ।
దశయోజనతుఙ్గోఽసౌ గోపురద్వారభూషితః ॥ 53 ॥

వైదూర్యభూమిః సర్వాపిగృహాణి వివిధాని చ ।
వీథ్యో రథ్యా మహామార్గాః సర్వే వేదూర్యనిర్మితాః ॥ 54 ॥

వాపీ కూప తడాగాశ్చ స్రవన్తీనాం తటాని చ ।
వాలుకా చైవ సర్వాఽపి వైదూర్యమణినిర్మితా ॥ 55 ॥

తత్రాష్టదిక్షుపరితో బ్రాహ్మ్యాదీనాం చ మణ్డలమ్ ।
నిజైర్గణైః పరివృతం భ్రాజతే నృపసత్తమ ॥ 56 ॥

ప్రతిబ్రహ్మాణ్డమాతృణాం తాః సమష్టయ ఈరితాః ।
బ్రాహ్మీ మాహేశ్వరీ చైవ కౌమారీ వైష్ణవీ తథా ॥57 ॥

వారాహీ చ తథేన్ద్రాణీ చాముణ్డాః సప్తమాతరః ।
అష్టమీ తు మహాలక్ష్మీర్నామ్నా ప్రోక్తాస్తు మాతరః ॥ 58 ॥

బ్రహ్మరుద్రాదిదేవానాం సమాకారా స్తుతాః స్మృతాః ।
జగత్కళ్యాణకారిణ్యః స్వస్వసేనాసమావృతాః ॥ 59 ॥

తత్సాలస్య చతుర్ద్వార్షు వాహనాని మహేశితుః ।
సజ్జాని నృపతే సన్తి సాలఙ్కారాణి నిత్యశః ॥ 60 ॥

దన్తినః కోటిశో వాహాః కోటిశః శిబికాస్తథా ।
హంసాః సింహాశ్చ గరుడా మయూరా వృషభాస్తథా ॥ 61 ॥

తైర్యుక్తాః స్యన్దనాస్తద్వత్కోటిశో నృపనన్దన ।
పార్ష్ణిగ్రాహసమాయుక్తా ధ్వజైరాకాశచుమ్బినః ॥ 62 ॥

కోటిశస్తు విమానాని నానా చిహ్నాన్వితాని చ ।
నానా వాదిత్రయుక్తాని మహాధ్వజయుతాని చ ॥ 63 ॥

వైదూర్యమణి సాలస్యాప్యగ్రే సాలః పరః స్మృతః ।
దశయోజన తుఙ్గోఽసావిన్ద్రనీలాశ్మనిర్మితః ॥ 64 ॥

తన్మధ్య భూస్తథా వీథ్యో మహామార్గా గృహాణి చ ।
వాపీ కూప తడాగాశ్చ సర్వే తన్మణినిర్మితాః ॥ 65 ॥

తత్ర పద్మ తు సమ్ప్రోక్తం బహుయోజన విస్తృతమ్ ।
షోడశారం దీప్యమానం సుదర్శనమివాపరమ్ ॥ 66 ॥

తత్ర షోడశశక్తీనాం స్థానాని వివిధాని చ ।
సర్వోపస్కరయుక్తాని సమృద్ధాని వసన్తి హి ॥ 67 ॥

తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు మే నృపసత్తమ ।
కరాళీ వికరాళీ చ తథోమా చ సరస్వతీ ॥ 68 ॥

శ్రీ దుర్గోషా తథా లక్ష్మీః శ్రుతిశ్చైవ స్మృతిర్ధృతిః ।
శ్రద్ధా మేధా మతిః కాన్తిరార్యా షోడశశక్తయః ॥ 69 ॥

నీలజీమూతసఙ్కాశాః కరవాల కరామ్బుజాః ।
సమాః ఖేటకధారిణ్యో యుద్ధోపక్రాన్త మానసాః ॥ 70 ॥

సేనాన్యః సకలా ఏతాః శ్రీదేవ్యా జగదీశితుః ।
ప్రతిబ్రహ్మాణ్డసంస్థానాం శక్తీనాం నాయికాః స్మృతాః ॥ 71 ॥

బ్రహ్మాణ్డక్షోభకారిణ్యో దేవీ శక్త్యుపబృంహితాః ।
నానా రథసమారూఢా నానా శక్తిభిరన్వితాః ॥ 72 ॥

ఏతత్పరాక్రమం వక్తుం సహస్రాస్యోఽపి న క్షమః ।
ఇన్ద్రనీలమహాసాలాదగ్రే తు బహువిస్తృతః ॥ 73 ॥

ముక్తాప్రాకార ఉదితో దశయోజన దైర్ఘ్యవాన్ ।
మధ్యభూః పూర్వవత్ప్రోక్తా తన్మధ్యేఽష్టదళామ్బుజమ్ ॥ 74 ॥

ముక్తామణిగణాకీర్ణం విస్తృతం తు సకేసరమ్ ।
తత్ర దేవీసమాకారా దేవ్యాయుధధరాః సదా ॥ 75 ॥

సమ్ప్రోక్తా అష్టమన్త్రిణ్యో జగద్వార్తాప్రబోధికాః ।
దేవీసమానభోగాస్తా ఇఙ్గితజ్ఞాస్తుపణ్డితాః ॥ 76 ॥

కుశలాః సర్వకార్యేషు స్వామికార్యపరాయణాః ।
దేవ్యభిప్రాయ బోధ్యస్తాశ్చతురా అతిసున్దరాః ॥ 77 ॥

నానా శక్తిసమాయుక్తాః ప్రతిబ్రహ్మాణ్డవర్తినామ్ ।
ప్రాణినాం తాః సమాచారం జ్ఞానశక్త్యావిదన్తి చ ॥ 78 ॥

తాసాం నామాని వక్ష్యామి మత్తః శృణు నృపోత్తమ ।
అనఙ్గకుసుమా ప్రోక్తాప్యనఙ్గకుసుమాతురా ॥ 79 ॥

అనఙ్గమదనా తద్వదనఙ్గమదనాతురా ।
భువనపాలా గగనవేగా చైవ తతః పరమ్ ॥ 80 ॥

శశిరేఖా చ గగనరేఖా చైవ తతః పరమ్ ।
పాశాఙ్కుశవరాభీతిధరా అరుణవిగ్రహాః ॥ 81 ॥

విశ్వసమ్బన్ధినీం వార్తాం బోధయన్తి ప్రతిక్షణమ్ ।
ముక్తాసాలాదగ్రభాగే మహామారకతో పరః ॥ 82 ॥

సాలోత్తమః సముద్దిష్టో దశయోజన దైర్ఘ్యవాన్ ।
నానా సౌభాగ్యసంయుక్తో నానా భోగసమన్వితః ॥ 83 ॥

మధ్యభూస్తాదృశీ ప్రోక్తా సదనాని తథైవ చ ।
షట్కోణమత్రవిస్తీర్ణం కోణస్థా దేవతాః శృణుః ॥ 84 ॥

పూర్వకోణే చతుర్వక్త్రో గాయత్రీ సహితో విధిః ।
కుణ్డికాక్షగుణాభీతి దణ్డాయుధధరః పరః ॥ 85 ॥

తదాయుధధరా దేవీ గాయత్రీ పరదేవతా ।
వేదాః సర్వే మూర్తిమన్తః శాస్త్రాణి వివిధాని చ ॥ 86 ॥

స్మృతయశ్చ పురాణాని మూర్తిమన్తి వసన్తి హి ।
యే బ్రహ్మవిగ్రహాః సన్తి గాయత్రీవిగ్రహాశ్చ యే ॥ 87 ॥

వ్యాహృతీనాం విగ్రహాశ్చ తే నిత్యం తత్ర సన్తి హి ।
రక్షః కోణే శఙ్ఖచక్రగదామ్బుజ కరామ్బుజా ॥ 88 ॥

సావిత్రీ వర్తతే తత్ర మహావిష్ణుశ్చ తాదృశః ।
యే విష్ణువిగ్రహాః సన్తి మత్స్యకూర్మాదయోఖిలాః ॥ 89 ॥

సావిత్రీ విగ్రహా యే చ తే సర్వే తత్ర సన్తి హి ।
వాయుకోణే పరశ్వక్షమాలాభయవరాన్వితః ॥ 90 ॥

మహారుద్రో వర్తతేఽత్ర సరస్వత్యపి తాదృశీ ।
యే యే తు రుద్రభేదాః స్యుర్దక్షిణాస్యాదయో నృప ॥ 91 ॥

గౌరీ భేదాశ్చ యే సర్వే తే తత్ర నివసన్తి హి ।
చతుఃషష్ట్యాగమా యే చ యే చాన్యేప్యాగమాః స్మృతాః ॥ 92 ॥

తే సర్వే మూర్తిమన్తశ్చ తత్ర వై నివసన్తి హి ।
అగ్నికోణే రత్నకుమ్భం తథా మణికరణ్డకమ్ ॥ 93 ॥

దధానో నిజహస్తాభ్యాం కుబేరో ధనదాయకః ।
నానా వీథీ సమాయుక్తో మహాలక్ష్మీసమన్వితః ॥ 94 ॥

దేవ్యా నిధిపతిస్త్వాస్తే స్వగుణైః పరివేష్టితః ।
వారుణే తు మహాకోణే మదనో రతిసంయుతః ॥ 95 ॥

పాశాఙ్కుశధనుర్బాణధరో నిత్యం విరాజతే ।
శృఙ్గారమూర్తిమన్తస్తు తత్ర సన్నిహితాః సదా ॥ 96 ॥

ఈశానకోణే విఘ్నేశో నిత్యం పుష్టిసమన్వితః ।
పాశాఙ్కుశధరో వీరో విఘ్నహర్తా విరాజతే ॥ 97 ॥

విభూతయో గణేశస్య యాయాః సన్తి నృపోత్తమ ।
తాః సర్వా నివసన్త్యత్ర మహైశ్వర్యసమన్వితాః ॥ 98 ॥

ప్రతిబ్రహ్మాణ్డసంస్థానాం బ్రహ్మాదీనాం సమష్టయః ।
ఏతే బ్రహ్మాదయః ప్రోక్తాః సేవన్తే జగదీశ్వరీమ్ ॥ 99 ॥

మహామారకతస్యాగ్రే శతయోజన దైర్ఘ్యవాన్ ।
ప్రవాలశాలోస్త్యపరః కుఙ్కుమారుణవిగ్రహః ॥ 100 ॥

మధ్యభూస్తాదృశీ ప్రోక్తా సదనాని చ పూర్వవత్ ।
తన్మధ్యే పఞ్చభూతానాం స్వామిన్యః పఞ్చ సన్తి చ ॥ 101 ॥

హృల్లేఖా గగనా రక్తా చతుర్థీ తు కరాళికా ।
మహోచ్ఛుష్మా పఞ్చమీ చ పఞ్చభూతసమప్రభాః ॥ 102 ॥

పాశాఙ్కుశవరాభీతిధారిణ్యోమితభూషణాః ।
దేవీ సమానవేషాఢ్యా నవయౌవనగర్వితాః ॥ 103 ॥

ప్రవాలశాలాదగ్రే తు నవరత్న వినిర్మితః ।
బహుయోజనవిస్తీర్ణో మహాశాలోఽస్తి భూమిప ॥ 104 ॥

తత్ర చామ్నాయదేవీనాం సదనాని బహూన్యపి ।
నవరత్నమయాన్యేవ తడాగాశ్చ సరాంసి చ ॥ 105 ॥

శ్రీదేవ్యా యేఽవతారాః స్యుస్తే తత్ర నివసన్తి హి ।
మహావిద్యా మహాభేదాః సన్తి తత్రైవ భూమిప ॥ 106 ॥

నిజావరణదేవీభిర్నిజభూషణవాహనైః ।
సర్వదేవ్యో విరాజన్తే కోటిసూర్యసమప్రభాః ॥ 107 ॥

సప్తకోటి మహామన్త్రదేవతాః సన్తి తత్ర హి ।
నవరత్నమయాదగ్రే చిన్తామణిగృహం మహత్ ॥ 108 ॥

తత్ర త్యం వస్తు మాత్రం తు చిన్తామణి వినిర్మితమ్ ।
సూర్యోద్గారోపలైస్తద్వచ్చన్ద్రోద్గారోపలైస్తథా ॥ 109 ॥

విద్యుత్ప్రభోపలైః స్తమ్భాః కల్పితాస్తు సహస్రశః ।
యేషాం ప్రభాభిరన్తస్థం వస్తు కిఞ్చిన్న దృశ్యతే ॥ 110 ॥

ఇతి శ్రీదేవీభాగవతే మహాపురాణే ద్వాదశస్కన్ధే ఏకాదశోఽధ్యాయః ।