ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਅਰ੍ਜੁਨ ਉਵਾਚ
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਚੈਵ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਮੇਵ ਚ ।
ਏਤਦ੍ਵੇਦਿਤੁਮਿਚ੍ਛਾਮਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਚ ਕੇਸ਼ਵ ॥ 1 ॥
ਸ਼੍ਰੀਭਗਵਾਨੁਵਾਚ
ਇਦਂ ਸ਼ਰੀਰਂ ਕੌਂਤੇਯ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮਿਤ੍ਯਭਿਧੀਯਤੇ ।
ਏਤਦ੍ਯੋ ਵੇਤ੍ਤਿ ਤਂ ਪ੍ਰਾਹੁਃ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞ ਇਤਿ ਤਦ੍ਵਿਦਃ ॥ 2 ॥
Meaning
ਅਰ੍ਜੁਨਃ ਉਵਾਚ — Arjuna said; ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਮ੍ — nature; ਪੁਰੁਸ਼ਮ੍ — the enjoyer; ਚ — also; ਏਵ — certainly; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮ੍ — the field; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਜ੍ਞਮ੍ — the knower of the field; ਏਵ — certainly; ਚ — also; ਏਤਤ੍ — all this; ਵੇਦਿਤੁਮ੍ — to understand; ਇਚ੍ਚਾਮਿ — I wish; ਜ੍ਞਾਨਮ੍ — knowledge; ਜ੍ਞੇਯਮ੍ — the object of knowledge; ਚ — also; ਕੇਸ਼ਵ — O Kriṣṇa; ਸ਼੍ਰੀ-ਭਗਵਾਨ੍ ਉਵਾਚ — the Personality of Godhead said; ਇਦਮ੍ — this; ਸ਼ਰੀਰਮ੍ — body; ਕੌਂਤੇਯ — O son of Kuntī; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮ੍ — the field; ਇਤਿ — thus; ਅਭਿਧੀਯਤੇ — is called; ਏਤਤ੍ — this; ਯਃ — one who; ਵੇਤ੍ਤਿ — knows; ਤਮ੍ — he; ਪ੍ਰਾਹੁਃ — is called; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਜ੍ਞਃ — the knower of the field; ਇਤਿ — thus; ਤਤ੍-ਵਿਦਃ — by those who know this.
Translation
Arjuna said: O my dear Kriṣṇa, I wish to know about prakriti [nature], puruṣa [the enjoyer], and the field and the knower of the field, and of knowledge and the object of knowledge. Bhagavan Sri Krishna said: This body, O son of Kuntī, is called the field, and one who knows this body is called the knower of the field.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਂ ਚਾਪਿ ਮਾਂ ਵਿਦ੍ਧਿ ਸਰ੍ਵਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਸ਼ੁ ਭਾਰਤ ।
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਯੋਰ੍ਜ੍ਞਾਨਂ ਯਤ੍ਤਜ੍ਜ੍ਞਾਨਂ ਮਤਂ ਮਮ ॥ 3 ॥
Meaning
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਜ੍ਞਮ੍ — the knower of the field; ਚ — also; ਅਪਿ — certainly; ਮਾਮ੍ — Me; ਵਿਦ੍ਧਿ — know; ਸਰ੍ਵ — all; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਸ਼ੁ — in bodily fields; ਭਾਰਤ — O son of Bharata; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ — the field of activities (the body); ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਜ੍ਞਯੋਃ — and the knower of the field; ਜ੍ਞਾਨਮ੍ — knowledge of; ਯਤ੍ — that which; ਤਤ੍ — that; ਜ੍ਞਾਨਮ੍ — knowledge; ਮਤਮ੍ — opinion; ਮਮ — My.
Translation
O scion of Bharata, you should understand that I am also the knower in all bodies, and to understand this body and its knower is called knowledge. That is My opinion.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਤਤ੍ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਯਚ੍ਚ ਯਾਦ੍ਰੁਰੁਇਕ੍ਚ ਯਦ੍ਵਿਕਾਰਿ ਯਤਸ਼੍ਚ ਯਤ੍ ।
ਸ ਚ ਯੋ ਯਤ੍ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼੍ਚ ਤਤ੍ਸਮਾਸੇਨ ਮੇ ਸ਼ਰੁਰੁਇਣੁ ॥ 4 ॥
Meaning
ਤਤ੍ — that; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮ੍ — field of activities; ਯਤ੍ — what; ਚ — also; ਯਾਦ੍ਰੁਰੁਇਕ੍ — as it is; ਚ — also; ਯਤ੍ — having what; ਵਿਕਾਰਿ — changes; ਯਤਃ — from which; ਚ — also; ਯਤ੍ — what; ਸਃ — he; ਚ — also; ਯਃ — who; ਯਤ੍ — having what; ਪ੍ਰਭਾਵਃ — influence; ਚ — also; ਤਤ੍ — that; ਸਮਾਸੇਨ — in summary; ਮੇ — from Me; ਸ਼੍ਰੁਰੁਇਣੁ — understand.
Translation
Now please hear My brief description of this field of activity and how it is constituted, what its changes are, whence it is produced, who that knower of the field of activities is, and what his influences are.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਰੁਰੁਇਸ਼ਿਭਿਰ੍ਬਹੁਧਾ ਗੀਤਂ ਛਂਦੋਭਿਰ੍ਵਿਵਿਧੈਃ ਪ੍ਰੁਰੁਇਥਕ੍ ।
ਬ੍ਰਹ੍ਮਸੂਤ੍ਰਪਦੈਸ਼੍ਚੈਵ ਹੇਤੁਮਦ੍ਭਇਰ੍ਵਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤੈਃ ॥ 5 ॥
Meaning
ਰੁਰੁਇਸ਼ਿਭਿਃ — by the wise sages; ਬਹੁਧਾ — in many ways; ਗੀਤਮ੍ — described; ਚਂਦੋਭਿਃ — by Vedic hymns; ਵਿਵਿਧੈਃ — various; ਪ੍ਰੁਰੁਇਥਕ੍ — variously; ਬ੍ਰਹ੍ਮ-ਸੂਤ੍ਰ — of the Vedānta; ਪਦੈਃ — by the aphorisms; ਚ — also; ਏਵ — certainly; ਹੇਤੁ-ਮਦ੍ਭਿਃ — with cause and effect; ਵਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤੈਃ — certain.
Translation
That knowledge of the field of activities and of the knower of activities is described by various sages in various Vedic writings. It is especially presented in Vedānta-sūtra with all reasoning as to cause and effect.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਮਹਾਭੂਤਾਨ੍ਯਹਂਕਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧਿਰਵ੍ਯਕ੍ਤਮੇਵ ਚ ।
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਦਸ਼ੈਕਂ ਚ ਪਂਚ ਚੇਂਦ੍ਰਿਯਗੋਚਰਾਃ ॥ 6 ॥
ਇਚ੍ਛਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ਃ ਸੁਖਂ ਦੁਃਖਂ ਸਂਘਾਤਸ਼੍ਚੇਤਨਾ ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਃ ।
ਏਤਤ੍ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਸਮਾਸੇਨ ਸਵਿਕਾਰਮੁਦਾਹ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥ 7 ॥
Meaning
ਮਹਾ-ਭੂਤਾਨਿ — the great elements; ਅਹਂਕਾਰਃ — false ego; ਬੁਦ੍ਧਿਃ — intelligence; ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਮ੍ — the unmanifested; ਏਵ — certainly; ਚ — also; ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਿ — the senses; ਦਸ਼-ਏਕਮ੍ — eleven; ਚ — also; ਪਂਚ — five; ਚ — also; ਇਂਦ੍ਰਿਯ-ਗੋ-ਚਰਾਃ — the objects of the senses; ਇਚ੍ਚਾ — desire; ਦ੍ਵੇਸ਼ਃ — hatred; ਸੁਖਮ੍ — happiness; ਦੁਃਖਮ੍ — distress; ਸਂਘਾਤਃ — the aggregate; ਚੇਤਨਾ — living symptoms; ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਃ — conviction; ਏਤਤ੍ — all this; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮ੍ — the field of activities; ਸਮਾਸੇਨ — in summary; ਸ-ਵਿਕਾਰਮ੍ — with interactions; ਉਦਾਹ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ — exemplified.
Translation
The five great elements, false ego, intelligence, the unmanifested, the ten senses and the mind, the five sense objects, desire, hatred, happiness, distress, the aggregate, the life symptoms, and convictions – all these are considered, in summary, to be the field of activities and its interactions.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਅਮਾਨਿਤ੍ਵਮਦਂਭਿਤ੍ਵਮਹਿਂਸਾ ਕ੍ਸ਼ਾਂਤਿਰਾਰ੍ਜਵਮ੍ ।
ਆਚਾਰ੍ਯੋਪਾਸਨਂ ਸ਼ੌਚਂ ਸ੍ਥੈਰ੍ਯਮਾਤ੍ਮਵਿਨਿਗ੍ਰਹਃ ॥ 8 ॥
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਵੈਰਾਗ੍ਯਮਨਹਂਕਾਰ ਏਵ ਚ ।
ਜਨ੍ਮਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਜਰਾਵ੍ਯਾਧਿਦੁਃਖਦੋਸ਼ਾਨੁਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ ॥ 9 ॥
ਅਸਕ੍ਤਿਰਨਭਿਸ਼੍ਵਂਗਃ ਪੁਤ੍ਰਦਾਰਗ੍ਰੁਰੁਇਹਾਦਿਸ਼ੁ ।
ਨਿਤ੍ਯਂ ਚ ਸਮਚਿਤ੍ਤਤ੍ਵਮਿਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟੋਪਪਤ੍ਤਿਸ਼ੁ ॥ 10 ॥
ਮਯਿ ਚਾਨਨ੍ਯਯੋਗੇਨ ਭਕ੍ਤਿਰਵ੍ਯਭਿਚਾਰਿਣੀ ।
ਵਿਵਿਕ੍ਤਦੇਸ਼ਸੇਵਿਤ੍ਵਮਰਤਿਰ੍ਜਨਸਂਸਦਿ ॥ 11 ॥
ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਾਰ੍ਥਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ ।
ਏਤਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਮਜ੍ਞਾਨਂ ਯਦਤੋਨ੍ਯਥਾ ॥ 12 ॥
Meaning
ਅਮਾਨਿਤ੍ਵਮ੍ — humility; ਅਦਂਭਿਤ੍ਵਮ੍ — pridelessness; ਅਹਿਂਸਾ — nonviolence; ਕ੍ਸ਼ਾਂਤਿਃ — tolerance; ਆਰ੍ਜਵਮ੍ — simplicity; ਆਚਾਰ੍ਯ-ਉਪਾਸਨਮ੍ — approaching a bona fide spiritual master; ਸ਼ੌਚਮ੍ — cleanliness; ਸ੍ਥੈਰ੍ਯਮ੍ — steadfastness; ਆਤ੍ਮ-ਵਿਨਿਗ੍ਰਹਃ — self-control; ਇਂਦ੍ਰਿਯ-ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ — in the matter of the senses; ਵੈਰਾਗ੍ਯਮ੍ — renunciation; ਅਨਹਂਕਾਰਃ — being without false egoism; ਏਵ — certainly; ਚ — also; ਜਨ੍ਮ — of birth; ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁ — death; ਜਰਾ — old age; ਵ੍ਯਾਧਿ — and disease; ਦੁਃਖ — of the distress; ਦੋਸ਼ — the fault; ਅਨੁਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ — observing; ਅਸਕ੍ਤਿਃ — being without attachment; ਅਨਭਿਸ਼੍ਵਂਗਃ — being without association; ਪੁਤ੍ਰ — for son; ਦਾਰ — wife; ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ-ਆਦਿਸ਼ੁ — home, etc.; ਨਿਤ੍ਯਮ੍ — constant; ਚ — also; ਸਮ-ਚਿਤ੍ਤਤ੍ਵਮ੍ — equilibrium; ਇਸ਼੍ਟ — the desirable; ਅਨਿਸ਼੍ਟ — and undesirable; ਉਪਪਤ੍ਤਿਸ਼ੁ — having obtained; ਮਯਿ — unto Me; ਚ — also; ਅਨਨ੍ਯ-ਯੋਗੇਨ — by unalloyed devotional service; ਭਕ੍ਤਿਃ — devotion; ਅਵ੍ਯਭਿਚਾਰਿਣੀ — without any break; ਵਿਵਿਕ੍ਤ — to solitary; ਦੇਸ਼ — places; ਸੇਵਿਤ੍ਵਮ੍ — aspiring; ਅਰਤਿਃ — being without attachment; ਜਨ-ਸਂਸਦਿ — to people in general; ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ — pertaining to the self; ਜ੍ਞਾਨ — in knowledge; ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਮ੍ — constancy; ਤਤ੍ਤ੍ਵ-ਜ੍ਞਾਨ — of knowledge of the truth; ਅਰ੍ਥ — for the object; ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ — philosophy; ਏਤਤ੍ — all this; ਜ੍ਞਾਨਮ੍ — knowledge; ਇਤਿ — thus; ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਮ੍ — declared; ਅਜ੍ਞਾਨਮ੍ — ignorance; ਯਤ੍ — that which; ਅਤਃ — from this; ਅਨ੍ਯਥਾ — other.
Translation
Humility; pridelessness; nonviolence; tolerance; simplicity; approaching a bona fide spiritual master; cleanliness; steadiness; self-control; renunciation of the objects of sense gratification; absence of false ego; the perception of the evil of birth, death, old age and disease; detachment; freedom from entanglement with children, wife, home and the rest; even-mindedness amid pleasant and unpleasant events; constant and unalloyed devotion to Me; aspiring to live in a solitary place; detachment from the general mass of people; accepting the importance of self-realization; and philosophical search for the Absolute Truth – all these I declare to be knowledge, and besides this whatever there may be is ignorance.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਜ੍ਞੇਯਂ ਯਤ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾਮ੍ਰੁਰੁਇਤਮਸ਼੍ਨਉਤੇ ।
ਅਨਾਦਿਮਤ੍ਪਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਨ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਾਸਦੁਚ੍ਯਤੇ ॥ 13 ॥
Meaning
ਜ੍ਞੇਯਮ੍ — the knowable; ਯਤ੍ — which; ਤਤ੍ — that; ਪ੍ਰਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ — I shall now explain; ਯਤ੍ — which; ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ — knowing; ਅਮ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ — nectar; ਅਸ਼੍ਨੁਤੇ — one tastes; ਅਨਾਦਿ — beginningless; ਮਤ੍-ਪਰਮ੍ — subordinate to Me; ਬ੍ਰਹ੍ਮ — spirit; ਨ — neither; ਸਤ੍ — cause; ਤਤ੍ — that; ਨ — nor; ਅਸਤ੍ — effect; ਉਚ੍ਯਤੇ — is said to be.
Translation
I shall now explain the knowable, knowing which you will taste the eternal. Brahman, the spirit, beginningless and subordinate to Me, lies beyond the cause and effect of this material world.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਸਰ੍ਵਤਃ ਪਾਣਿਪਾਦਂ ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਤੋਕ੍ਸ਼ਿਸ਼ਿਰੋਮੁਖਮ੍ ।
ਸਰ੍ਵਤਃਸ਼੍ਰੁਤਿਮਲ੍ਲੋਕੇ ਸਰ੍ਵਮਾਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ॥ 14 ॥
Meaning
ਸਰ੍ਵਤਃ — everywhere; ਪਾਣਿ — hands; ਪਾਦਮ੍ — legs; ਤਤ੍ — that; ਸਰ੍ਵਤਃ — everywhere; ਅਕ੍ਸ਼ਿ — eyes; ਸ਼ਿਰਃ — heads; ਮੁਖਮ੍ — faces; ਸਰ੍ਵਤਃ — everywhere; ਸ਼੍ਰੁਤਿ-ਮਤ੍ — having ears; ਲੋਕੇ — in the world; ਸਰ੍ਵਮ੍ — everything; ਆਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯ — covering; ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ — exists.
Translation
Everywhere are His hands and legs, His eyes, heads and faces, and He has ears everywhere. In this way the Supersoul exists, pervading everything.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਸਰ੍ਵੇਂਦ੍ਰਿਯਗੁਣਾਭਾਸਂ ਸਰ੍ਵੇਂਦ੍ਰਿਯਵਿਵਰ੍ਜਿਤਮ੍ ।
ਅਸਕ੍ਤਂ ਸਰ੍ਵਭ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਚਐਵ ਨਿਰ੍ਗੁਣਂ ਗੁਣਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇ ਚ ॥ 15 ॥
Meaning
ਸਰ੍ਵ — of all; ਇਂਦ੍ਰਿਯ — senses; ਗੁਣ — of the qualities; ਆਭਾਸਮ੍ — the original source; ਸਰ੍ਵ — all; ਇਂਦ੍ਰਿਯ — senses; ਵਿਵਰ੍ਜਿਤਮ੍ — being without; ਅਸਕ੍ਤਮ੍ — without attachment; ਸਰ੍ਵ-ਭ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ — the maintainer of everyone; ਚ — also; ਏਵ — certainly; ਨਿਰ੍ਗੁਣਮ੍ — without material qualities; ਗੁਣ-ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇ — master of the guṇas; ਚ — also.
Translation
The Supersoul is the original source of all senses, yet He is without senses. He is unattached, although He is the maintainer of all living beings. He transcends the modes of nature, and at the same time He is the master of all the modes of material nature.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਬਹਿਰਂਤਸ਼੍ਚ ਭੂਤਾਨਾਮਚਰਂ ਚਰਮੇਵ ਚ ।
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਾਤ੍ਤਦਵਿਜ੍ਞੇਯਂ ਦੂਰਸ੍ਥਂ ਚਾਂਤਿਕੇ ਚ ਤਤ੍ ॥ 16 ॥
Meaning
ਬਹਿਃ — outside; ਅਂਤਃ — inside; ਚ — also; ਭੂਤਾਨਾਮ੍ — of all living entities; ਅਚਰਮ੍ — not moving; ਚਰਮ੍ — moving; ਏਵ — also; ਚ — and; ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਾਤ੍ — on account of being subtle; ਤਤ੍ — that; ਅਵਿਜ੍ਞੇਯਮ੍ — unknowable; ਦੂਰ-ਸ੍ਥਮ੍ — far away; ਚ — also; ਅਂਤਿਕੇ — near; ਚ — and; ਤਤ੍ — that.
Translation
The Supreme Truth exists outside and inside of all living beings, the moving and the nonmoving. Because He is subtle, He is beyond the power of the material senses to see or to know. Although far, far away, He is also near to all.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਅਵਿਭਕ੍ਤਂ ਚ ਭੂਤੇਸ਼ੁ ਵਿਭਕ੍ਤਮਿਵ ਚ ਸ੍ਥਿਤਮ੍ ।
ਭੂਤਭਰ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇ ਚ ਤਜ੍ਜ੍ਞੇਯਂ ਗ੍ਰਸਿਸ਼੍ਣੁ ਪ੍ਰਭਵਿਸ਼੍ਣੁ ਚ ॥ 17 ॥
Meaning
ਅਵਿਭਕ੍ਤਮ੍ — without division; ਚ — also; ਭੂਤੇਸ਼ੁ — in all living beings; ਵਿਭਕ੍ਤਮ੍ — divided; ਇਵ — as if; ਚ — also; ਸ੍ਥਿਤਮ੍ — situated; ਭੂਤ-ਭਰ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇ — the maintainer of all living entities; ਚ — also; ਤਤ੍ — that; ਜ੍ਞੇਯਮ੍ — to be understood; ਗ੍ਰਸਿਸ਼੍ਣੁ — devouring; ਪ੍ਰਭਵਿਸ਼੍ਣੁ — developing; ਚ — also.
Translation
Although the Supersoul appears to be divided among all beings, He is never divided. He is situated as one. Although He is the maintainer of every living entity, it is to be understood that He devours and develops all.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਜ੍ਯੋਤਿਸ਼ਾਮਪਿ ਤਜ੍ਜ੍ਯੋਤਿਸ੍ਤਮਸਃ ਪਰਮੁਚ੍ਯਤੇ ।
ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਜ੍ਞਾਨਗਮ੍ਯਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਿ ਸਰ੍ਵਸ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਠਿਤਮ੍ ॥ 18 ॥
Meaning
ਜ੍ਯੋਤਿਸ਼ਾਮ੍ — in all luminous objects; ਅਪਿ — also; ਤਤ੍ — that; ਜ੍ਯੋਤਿਃ — the source of light; ਤਮਸਃ — the darkness; ਪਰਮ੍ — beyond; ਉਚ੍ਯਤੇ — is said; ਜ੍ਞਾਨਮ੍ — knowledge; ਜ੍ਞੇਯਮ੍ — to be known; ਜ੍ਞਾਨ-ਗਮ੍ਯਮ੍ — to be approached by knowledge; ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਿ — in the heart; ਸਰ੍ਵਸ੍ਯ — of everyone; ਵਿਸ਼੍ਠਿਤਮ੍ — situated.
Translation
He is the source of light in all luminous objects. He is beyond the darkness of matter and is unmanifested. He is knowledge, He is the object of knowledge, and He is the goal of knowledge. He is situated in everyone’s heart.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਇਤਿ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਚੋਕ੍ਤਂ ਸਮਾਸਤਃ ।
ਮਦ੍ਭਕ੍ਤ ਏਤਦ੍ਵਿਜ੍ਞਾਯ ਮਦ੍ਭਆਵਾਯੋਪਪਦ੍ਯਤੇ ॥ 19 ॥
Meaning
ਇਤਿ — thus; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮ੍ — the field of activities (the body); ਤਥਾ — also; ਜ੍ਞਾਨਮ੍ — knowledge; ਜ੍ਞੇਯਮ੍ — the knowable; ਚ — also; ਉਕ੍ਤਮ੍ — described; ਸਮਾਸਤਃ — in summary; ਮਤ੍-ਭਕ੍ਤਃ — My devotee; ਏਤਤ੍ — all this; ਵਿਜ੍ਞਾਯ — after understanding; ਮਤ੍-ਭਾਵਾਯ — to My nature; ਉਪਪਦ੍ਯਤੇ — attains.
Translation
Thus the field of activities [the body], knowledge and the knowable have been summarily described by Me. Only My devotees can understand this thoroughly and thus attain to My nature.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਚੈਵ ਵਿਦ੍ਧ੍ਯਨਾਦੀ ਉਭਾਵਪਿ ।
ਵਿਕਾਰਾਂਸ਼੍ਚ ਗੁਣਾਂਸ਼੍ਚੈਵ ਵਿਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਸਂਭਵਾਨ੍ ॥ 20 ॥
Meaning
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਮ੍ — material nature; ਪੁਰੁਸ਼ਮ੍ — the living entities; ਚ — also; ਏਵ — certainly; ਵਿਦ੍ਧਿ — you must know; ਅਨਾਦੀ — without beginning; ਉਭੌ — both; ਅਪਿ — also; ਵਿਕਾਰਾਨ੍ — transformations; ਚ — also; ਗੁਣਾਨ੍ — the three modes of nature; ਚ — also; ਏਵ — certainly; ਵਿਦ੍ਧਿ — know; ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿ — material nature; ਸਂਭਵਾਨ੍ — produced of.
Translation
Material nature and the living entities should be understood to be beginningless. Their transformations and the modes of matter are products of material nature.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਕਰ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵੇ ਹੇਤੁਃ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਰੁਚ੍ਯਤੇ ।
ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸੁਖਦੁਃਖਾਨਾਂ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵੇ ਹੇਤੁਰੁਚ੍ਯਤੇ ॥ 21 ॥
Meaning
ਕਾਰ੍ਯ — of effect; ਕਾਰਣ — and cause; ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵੇ — in the matter of creation; ਹੇਤੁਃ — the instrument; ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਃ — material nature; ਉਚ੍ਯਤੇ — is said to be; ਪੁਰੁਸ਼ਃ — the living entity; ਸੁਖ — of happiness; ਦੁਃਖਾਨਾਮ੍ — and distress; ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵੇ — in enjoyment; ਹੇਤੁਃ — the instrument; ਉਚ੍ਯਤੇ — is said to be.
Translation
Nature is said to be the cause of all material causes and effects, whereas the living entity is the cause of the various sufferings and enjoyments in this world.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਸ੍ਥੋ ਹਿ ਭੁਂਕ੍ਤੇ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਜਾਨ੍ਗੁਣਾਨ੍ ।
ਕਾਰਣਂ ਗੁਣਸਂਗੋਸ੍ਯ ਸਦਸਦ੍ਯੋਨਿਜਨ੍ਮਸੁ ॥ 22 ॥
Meaning
ਪੁਰੁਸ਼ਃ — the living entity; ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿ-ਸ੍ਥਃ — being situated in the material energy; ਹਿ — certainly; ਭੁਂਕ੍ਤੇ — enjoys; ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿ-ਜਾਨ੍ — produced by the material nature; ਗੁਣਾਨ੍ — the modes of nature; ਕਾਰਣਮ੍ — the cause; ਗੁਣ-ਸਂਗਃ — the association with the modes of nature; ਅਸ੍ਯ — of the living entity; ਸਤ੍-ਅਸਤ੍ — in good and bad; ਯੋਨਿ — species of life; ਜਨ੍ਮਸੁ — in births.
Translation
The living entity in material nature thus follows the ways of life, enjoying the three modes of nature. This is due to his association with that material nature. Thus he meets with good and evil among various species.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਉਪਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨੁਮਂਤਾ ਚ ਭਰ੍ਤਾ ਭੋਕ੍ਤਾ ਮਹੇਸ਼੍ਵਰਃ ।
ਪਰਮਾਤ੍ਮੇਤਿ ਚਾਪ੍ਯੁਕ੍ਤੋ ਦੇਹੇਸ੍ਮਿਨ੍ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਪਰਃ ॥ 23 ॥
Meaning
ਉਪਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ — overseer; ਅਨੁਮਂਤਾ — permitter; ਚ — also; ਭਰ੍ਤਾ — master; ਭੋਕ੍ਤਾ — supreme enjoyer; ਮਹਾ-ਈਸ਼੍ਵਰਃ — the Supreme Lord; ਪਰਮ-ਆਤ੍ਮਾ — the Supersoul; ਇਤਿ — also; ਚ — and; ਅਪਿ — indeed; ਉਕ੍ਤਃ — is said; ਦੇਹੇ — in the body; ਅਸ੍ਮਿਨ੍ — this; ਪੁਰੁਸ਼ਃ — enjoyer; ਪਰਃ — transcendental.
Translation
Yet in this body there is another, a transcendental enjoyer, who is the Lord, the supreme proprietor, who exists as the overseer and permitter, and who is known as the Supersoul.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਯ ਏਵਂ ਵੇਤ੍ਤਿ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਚ ਗੁਣੈਃ ਸਹ ।
ਸਰ੍ਵਥਾ ਵਰ੍ਤਮਾਨੋਪਿ ਨ ਸ ਭੂਯੋਭਿਜਾਯਤੇ ॥ 24 ॥
Meaning
ਯਃ — anyone who; ਏਵਮ੍ — thus; ਵੇਤ੍ਤਿ — understands; ਪੁਰੁਸ਼ਮ੍ — the living entity; ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਮ੍ — material nature; ਚ — and; ਗੁਣੈਃ — the modes of material nature; ਸਹ — with; ਸਰ੍ਵਥਾ — in all ways; ਵਰ੍ਤਮਾਨਃ — being situated; ਅਪਿ — in spite of; ਨ — never; ਸਃ — he; ਭੂਯਃ — again; ਅਭਿਜਾਯਤੇ — takes his birth.
Translation
One who understands this philosophy concerning material nature, the living entity and the interaction of the modes of nature is sure to attain liberation. He will not take birth here again, regardless of his present position.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਧ੍ਯਾਨੇਨਾਤ੍ਮਨਿ ਪਸ਼੍ਯਂਤਿ ਕੇਚਿਦਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮਨਾ ।
ਅਨ੍ਯੇ ਸਾਂਖ੍ਯੇਨ ਯੋਗੇਨ ਕਰ੍ਮਯੋਗੇਨ ਚਾਪਰੇ ॥ 25 ॥
Meaning
ਧ੍ਯਾਨੇਨ — by meditation; ਆਤ੍ਮਨਿ — within the self; ਪਸ਼੍ਯਂਤਿ — see; ਕੇਚਿਤ੍ — some; ਆਤ੍ਮਾਨਮ੍ — the Supersoul; ਆਤ੍ਮਨਾ — by the mind; ਅਨ੍ਯੇ — others; ਸਾਂਖ੍ਯੇਨ — of philosophical discussion; ਯੋਗੇਨ — by the yoga system; ਕਰ੍ਮ-ਯੋਗੇਨ — by activities without fruitive desire; ਚ — also; ਅਪਰੇ — others.
Translation
Some perceive the Supersoul within themselves through meditation, others through the cultivation of knowledge, and still others through working without fruitive desires.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਅਨ੍ਯੇ ਤ੍ਵੇਵਮਜਾਨਂਤਃ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾਨ੍ਯੇਭ੍ਯ ਉਪਾਸਤੇ ।
ਤੇਪਿ ਚਾਤਿਤਰਂਤ੍ਯੇਵ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਂ ਸ਼੍ਰੁਤਿਪਰਾਯਣਾਃ ॥ 26 ॥
Meaning
ਅਨ੍ਯੇ — others; ਤੁ — but; ਏਵਮ੍ — thus; ਅਜਾਨਂਤਃ — without spiritual knowledge; ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾ — by hearing; ਅਨ੍ਯੇਭ੍ਯਃ — from others; ਉਪਾਸਤੇ — begin to worship; ਤੇ — they; ਅਪਿ — also; ਚ — and; ਅਤਿਤਰਂਤਿ — transcend; ਏਵ — certainly; ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਮ੍ — the path of death; ਸ਼੍ਰੁਤਿ-ਪਰਾਯਣਾਃ — inclined to the process of hearing.
Translation
Again there are those who, although not conversant in spiritual knowledge, begin to worship the Supreme Person upon hearing about Him from others. Because of their tendency to hear from authorities, they also transcend the path of birth and death.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਯਾਵਤ੍ਸਂਜਾਯਤੇ ਕਿਂਚਿਤ੍ਸਤ੍ਤ੍ਵਂ ਸ੍ਥਾਵਰਜਂਗਮਮ੍ ।
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਸਂਯੋਗਾਤ੍ਤਦ੍ਵਿਦ੍ਧਿ ਭਰਤਰ੍ਸ਼ਭ ॥ 27 ॥
Meaning
ਯਾਵਤ੍ — whatever; ਸਂਜਾਯਤੇ — comes into being; ਕਿਂਚਿਤ੍ — anything; ਸਤ੍ਤ੍ਵਮ੍ — existence; ਸ੍ਥਾਵਰ — not moving; ਜਂਗਮਮ੍ — moving; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ — of the body; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਜ੍ਞ — and the knower of the body; ਸਂਯੋਗਾਤ੍ — by the union between; ਤਤ੍ ਵਿਦ੍ਧਿ — you must know it; ਭਰਤ-ਰੁਰੁਇਸ਼ਭ — O chief of the Bhāratas.
Translation
O chief of the Bhāratas, know that whatever you see in existence, both the moving and the nonmoving, is only a combination of the field of activities and the knower of the field.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਸਮਂ ਸਰ੍ਵੇਸ਼ੁ ਭੂਤੇਸ਼ੁ ਤਿਸ਼੍ਠਂਤਂ ਪਰਮੇਸ਼੍ਵਰਮ੍ ।
ਵਿਨਸ਼੍ਯਤ੍ਸ੍ਵਵਿਨਸ਼੍ਯਂਤਂ ਯਃ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਸ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ॥ 28 ॥
Meaning
ਸਮਮ੍ — equally; ਸਰ੍ਵੇਸ਼ੁ — in all; ਭੂਤੇਸ਼ੁ — living entities; ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ ਤਮ੍ — residing; ਪਰਮ-ਈਸ਼੍ਵਰਮ੍ — the Supersoul; ਵਿਨਸ਼੍ਯਤ੍ਸੁ — in the destructible; ਅਵਿਨਸ਼੍ਯਂਤਮ੍ — not destroyed; ਯਃ — anyone who; ਪਸ਼੍ਯਤਿ — sees; ਸਃ — he; ਪਸ਼੍ਯਤਿ — actually sees.
Translation
One who sees the Supersoul accompanying the individual soul in all bodies, and who understands that neither the soul nor the Supersoul within the destructible body is ever destroyed, actually sees.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਸਮਂ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਹਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਮੀਸ਼੍ਵਰਮ੍ ।
ਨ ਹਿਨਸ੍ਤ੍ਯਾਤ੍ਮਨਾਤ੍ਮਾਨਂ ਤਤੋ ਯਾਤਿ ਪਰਾਂ ਗਤਿਮ੍ ॥ 29 ॥
Meaning
ਸਮਮ੍ — equally; ਪਸ਼੍ਯਨ੍ — seeing; ਹਿ — certainly; ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ — everywhere; ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਮ੍ — equally situated; ਈਸ਼੍ਵਰਮ੍ — the Supersoul; ਨ — does not; ਹਿਨਸ੍ਤਿ — degrade; ਆਤ੍ਮਨਾ — by the mind; ਆਤ੍ਮਾਨਮ੍ — the soul; ਤਤਃ — then; ਯਾਤਿ — reaches; ਪਰਾਮ੍ — the transcendental; ਗਤਿਮ੍ — destination.
Translation
One who sees the Supersoul equally present everywhere, in every living being, does not degrade himself by his mind. Thus he approaches the transcendental destination.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੈਵ ਚ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਕ੍ਰਿਯਮਾਣਾਨਿ ਸਰ੍ਵਸ਼ਃ ।
ਯਃ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਤਥਾਤ੍ਮਾਨਮਕਰ੍ਤਾਰਂ ਸ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ॥ 30 ॥
Meaning
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਾ — by material nature; ਏਵ — certainly; ਚ — also; ਕਰ੍ਮਾਣਿ — activities; ਕ੍ਰਿਯਮਾਣਾਨਿ — being performed; ਸਰ੍ਵਸ਼ਃ — in all respects; ਯਃ — anyone who; ਪਸ਼੍ਯਤਿ — sees; ਤਥਾ — also; ਆਤ੍ਮਾਨਮ੍ — himself; ਅਕਰ੍ਤਾਰਮ੍ — the nondoer; ਸਃ — he; ਪਸ਼੍ਯਤਿ — sees perfectly.
Translation
One who can see that all activities are performed by the body, which is created of material nature, and sees that the self does nothing, actually sees.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਯਦਾ ਭੂਤਪ੍ਰੁਰੁਇਥਗ੍ਭਾਵਮੇਕਸ੍ਥਮਨੁਪਸ਼੍ਯਤਿ ।
ਤਤ ਏਵ ਚ ਵਿਸ੍ਤਾਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸਂਪਦ੍ਯਤੇ ਤਦਾ ॥ 31 ॥
Meaning
ਯਦਾ — when; ਭੂਤ — of living entities; ਪ੍ਰੁਰੁਇਥਕ੍-ਭਾਵਮ੍ — separated identities; ਏਕ-ਸ੍ਥਮ੍ — situated in one; ਅਨੁਪਸ਼੍ਯਤਿ — one tries to see through authority; ਤਤਃ ਏਵ — thereafter; ਚ — also; ਵਿਸ੍ਤਾਰਮ੍ — the expansion; ਬ੍ਰਹ੍ਮ — the Absolute; ਸਂਪਦ੍ਯਤੇ — he attains; ਤਦਾ — at that time.
Translation
When a sensible man ceases to see different identities due to different material bodies and he sees how beings are expanded everywhere, he attains to the Brahman conception.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਅਨਾਦਿਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਰ੍ਗੁਣਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਯਮਵ੍ਯਯਃ ।
ਸ਼ਰੀਰਸ੍ਥੋਪਿ ਕੌਂਤੇਯ ਨ ਕਰੋਤਿ ਨ ਲਿਪ੍ਯਤੇ ॥ 32 ॥
Meaning
ਅਨਾਦਿਤ੍ਵਾਤ੍ — due to eternity; ਨਿਰ੍ਗੁਣਤ੍ਵਾਤ੍ — due to being transcendental; ਪਰਮ — beyond material nature; ਆਤ੍ਮਾ — spirit; ਅਯਮ੍ — this; ਅਵ੍ਯਯਃ — inexhaustible; ਸ਼ਰੀਰ-ਸ੍ਥਃ — dwelling in the body; ਅਪਿ — though; ਕੌਂਤੇਯ — O son of Kuntī; ਨ ਕਰੋਤਿ — never does anything; ਨ ਲਿਪ੍ਯਤੇ — nor is he entangled.
Translation
Those with the vision of eternity can see that the imperishable soul is transcendental, eternal, and beyond the modes of nature. Despite contact with the material body, O Arjuna, the soul neither does anything nor is entangled.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਯਥਾ ਸਰ੍ਵਗਤਂ ਸੌਕ੍ਸ਼੍ਮ੍ਯਾਦਾਕਾਸ਼ਂ ਨੋਪਲਿਪ੍ਯਤੇ ।
ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਵਸ੍ਥਿਤੋ ਦੇਹੇ ਤਥਾਤ੍ਮਾ ਨੋਪਲਿਪ੍ਯਤੇ ॥ 33 ॥
Meaning
ਯਥਾ — as; ਸਰ੍ਵ-ਗਤਮ੍ — all-pervading; ਸੌਕ੍ਸ਼੍ਮ੍ਯਾਤ੍ — due to being subtle; ਆਕਾਸ਼ਮ੍ — the sky; ਨ — never; ਉਪਲਿਪ੍ਯਤੇ — mixes; ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ — everywhere; ਅਵਸ੍ਥਿਤਃ — situated; ਦੇਹੇ — in the body; ਤਥਾ — so; ਆਤ੍ਮਾ — the self; ਨ — never; ਉਪਲਿਪ੍ਯਤੇ — mixes.
Translation
The sky, due to its subtle nature, does not mix with anything, although it is all-pervading. Similarly, the soul situated in Brahman vision does not mix with the body, though situated in that body.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਯਥਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤ੍ਯੇਕਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਂ ਲੋਕਮਿਮਂ ਰਵਿਃ ।
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੀ ਤਥਾ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿ ਭਾਰਤ ॥ 34 ॥
Meaning
ਯਥਾ — as; ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿ — illuminates; ਏਕਃ — one; ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਮ੍ — the whole; ਲੋਕਮ੍ — universe; ਇਮਮ੍ — this; ਰਵਿਃ — sun; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮ੍ — this body; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੀ — the soul; ਤਥਾ — similarly; ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਮ੍ — all; ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿ — illuminates; ਭਾਰਤ — O son of Bharata.
Translation
O son of Bharata, as the sun alone illuminates all this universe, so does the living entity, one within the body, illuminate the entire body by consciousness.
ਸ਼੍ਲੋਕਃ
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਯੋਰੇਵਮਂਤਰਂ ਜ੍ਞਾਨਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਾ ।
ਭੂਤਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਮੋਕ੍ਸ਼ਂ ਚ ਯੇ ਵਿਦੁਰ੍ਯਾਂਤਿ ਤੇ ਪਰਮ੍ ॥ 35 ॥
Meaning
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ — of the body; ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਜ੍ਞਯੋਃ — of the proprietor of the body; ਏਵਮ੍ — thus; ਅਂਤਰਮ੍ — the difference; ਜ੍ਞਾਨ-ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਾ — by the vision of knowledge; ਭੂਤ — of the living entity; ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿ — from material nature; ਮੋਕ੍ਸ਼ਮ੍ — the liberation; ਚ — also; ਯੇ — those who; ਵਿਦੁਃ — know; ਯਾਂਤਿ — approach; ਤੇ — they; ਪਰਮ੍ — the Supreme.
Translation
Those who see with eyes of knowledge the difference between the body and the knower of the body, and can also understand the process of liberation from bondage in material nature, attain to the supreme goal.
Browse Related Categories:
