શ્લોકઃ
શ્રીભગવાનુવાચ
ઇમં વિવસ્વતે યોગં પ્રોક્તવાનહમવ્યયમ્ ।
વિવસ્વાન્મનવે પ્રાહ મનુરિક્ષ્વાકવેઽબ્રવીત્ ॥ 1 ॥
Meaning
શ્રી-ભગવાન્ ઉવાચ — Bhagavan Sri Krishna said; ઇમમ્ — this; વિવસ્વતે — unto the sun-god; યોગમ્ — the science of one’s relationship to the Supreme; પ્રોક્તવાન્ — instructed; અહમ્ — I; અવ્યયમ્ — imperishable; વિવસ્વાન્ — Vivasvān (the sun-god’s name); મનવે — unto the father of mankind (of the name Vaivasvata); પ્રાહ — told; મનુઃ — the father of mankind; ઇક્ષ્વાકવે — unto King Ikṣvāku; અબ્રવીત્ — said.
Translation
ભગવાન્, Śrī Kriṣṇa, said: I instructed this imperishable science of yoga to the sun-god, Vivasvān, and Vivasvān instructed it to Manu, the father of mankind, and Manu in turn instructed it to Ikṣvāku.
શ્લોકઃ
એવં પરંપરાપ્રાપ્તમિમં રાજર્ષયો વિદુઃ ।
સ કાલેનેહ મહતા યોગે નષ્ટઃ પરંતપ ॥ 2 ॥
Meaning
એવમ્ — thus; પરંપરા — by disciplic succession; પ્રાપ્તમ્ — received; ઇમમ્ — this science; રાજ-ઋષયઃ — the saintly kings; વિદુઃ — understood; સઃ — that knowledge; કાલેન — in the course of time; ઇહ — in this world; મહતા — great; યોગઃ — the science of one’s relationship with the Supreme; નષ્ટઃ — scattered; પરમ્-તપ — O Arjuna, subduer of the enemies.
Translation
This supreme science was thus received through the chain of disciplic succession, and the saintly kings understood it in that way. But in course of time the succession was broken, and therefore the science as it is appears to be lost.
શ્લોકઃ
સ એવાયં મયા તેઽદ્ય યોગઃ પ્રોક્તઃ પુરાતનઃ ।
ભક્તોઽસિ મે સખા ચેતિ રહસ્યં હ્યેતદુત્તમમ્ ॥ 3 ॥
Meaning
સઃ — the same; એવ — certainly; અયમ્ — this; મયા — by Me; તે — unto you; અદ્ય — today; યોગઃ — the science of yoga; પ્રોક્તઃ — spoken; પુરાતનઃ — very old; ભક્તઃ — devotee; અસિ — you are; મે — My; સખા — friend; ચ — also; ઇતિ — therefore; રહસ્યમ્ — mystery; હિ — certainly; એતત્ — this; ઉત્તમમ્ — transcendental.
Translation
That very ancient science of the relationship with the Supreme is today told by Me to you because you are My devotee as well as My friend and can therefore understand the transcendental mystery of this science.
શ્લોકઃ
અર્જુન ઉવાચ
અપરં ભવતો જન્મ પરં જન્મ વિવસ્વતઃ ।
કથમેતદ્વિજાનીયાં ત્વમાદૌ પ્રોક્તવાનિતિ ॥ 4 ॥
Meaning
અર્જુનઃ ઉવાચ — Arjuna said; અપરમ્ — junior; ભવતઃ — Your; જન્મ — birth; પરમ્ — superior; જન્મ — birth; વિવસ્વતઃ — of the sun-god; કથમ્ — how; એતત્ — this; વિજાનીયામ્ — shall I understand; ત્વમ્ — You; આદૌ — in the beginning; પ્રોક્તવાન્ — instructed; ઇતિ — thus.
Translation
Arjuna said: The sun-god Vivasvān is senior by birth to You. How am I to understand that in the beginning You instructed this science to him?
શ્લોકઃ
શ્રીભગવાનુવાચ
બહૂનિ મે વ્યતીતાનિ જન્માનિ તવ ચાર્જુન ।
તાન્યહં વેદ સર્વાણિ ન ત્વં વેત્થ પરંતપ ॥ 5 ॥
Meaning
શ્રી-ભગવાન્ ઉવાચ — the Personality of Godhead said; બહૂનિ — many; મે — of Mine; વ્યતીતાનિ — have passed; જન્માનિ — births; તવ — of yours; ચ — and also; અર્જુન — O Arjuna; તાનિ — those; અહમ્ — I; વેદ — do know; સર્વાણિ — all; ન — not; ત્વમ્ — you; વેત્થ — know; પરમ્-તપ — O subduer of the enemy.
Translation
The Personality of Godhead said: Many, many births both you and I have passed. I can remember all of them, but you cannot, O subduer of the enemy!
શ્લોકઃ
અજોઽપિ સન્નવ્યયાત્મા ભૂતાનામીશ્વરોઽપિ સન્ ।
પ્રકૃતિં સ્વામધિષ્ઠાય સંભવામ્યાત્મમાયયા ॥ 6 ॥
Meaning
અજઃ — unborn; અપિ — although; સન્ — being so; અવ્યય — without deterioration; આત્મા — body; ભૂતાનામ્ — of all those who are born; ઈશ્વરઃ — the Supreme Lord; અપિ — although; સન્ — being so; પ્રકૃતિમ્ — in the transcendental form; સ્વામ્ — of Myself; અધિષ્ઠાય — being so situated; સંભવામિ — I do incarnate; આત્મ-માયયા — by My internal energy.
Translation
Although I am unborn and My transcendental body never deteriorates, and although I am the Lord of all living entities, I still appear in every millennium in My original transcendental form.
શ્લોકઃ
યદા યદા હિ ધર્મસ્ય ગ્લાનિર્ભવતિ ભારત ।
અભ્યુત્થાનમધર્મસ્ય તદાત્માનં સૃજામ્યહમ્ ॥ 7 ॥
Meaning
યદા યદા — whenever and wherever; હિ — certainly; ધર્મસ્ય — of religion; ગ્લાનિઃ — discrepancies; ભવતિ — become manifested; ભારત — O descendant of Bharata; અભ્યુત્થાનમ્ — predominance; અધર્મસ્ય — of irreligion; તદા — at that time; આત્માનમ્ — self; સૃજામિ — manifest; અહમ્ — I.
Translation
Whenever and wherever there is a decline in religious practice, O descendant of Bharata, and a predominant rise of irreligion – at that time I descend Myself.
શ્લોકઃ
પરિત્રાણાય સાધુનાં વિનાશાય ચ દુષ્કૃતામ્ ।
ધર્મસંસ્થાનાર્થાય સંભવામિ યુગે યુગે ॥ 8 ॥
Meaning
પરિત્રાણાય — for the deliverance; સાધૂનામ્ — of the devotees; વિનાશાય — for the annihilation; ચ — and; દુષ્કૃતામ્ — of the miscreants; ધર્મ — principles of religion; સંસ્થાપન-અર્થાય — to reestablish; સંભવામિ — I do appear; યુગે — millennium; યુગે — after millennium.
Translation
To deliver the pious and to annihilate the miscreants, as well as to reestablish the principles of religion, I Myself appear, millennium after millennium.
શ્લોકઃ
જન્મ કર્મ ચ મે દિવ્યમેવં યો વેત્તિ તત્ત્વતઃ ।
ત્યક્ત્વા દેહં પુનર્જન્મ નૈતિ મામેતિ સોઽર્જુન ॥ 9 ॥
Meaning
જન્મ — birth; કર્મ — work; ચ — also; મે — of Mine; દિવ્યમ્ — transcendental; એવમ્ — like this; યઃ — anyone who; વેત્તિ — knows; તત્ત્વતઃ — in reality; ત્યક્ત્વા — leaving aside; દેહમ્ — this body; પુનઃ — again; જન્મ — birth; ન — never; એતિ — does attain; મામ્ — unto Me; એતિ — does attain; સઃ — he; અર્જુન — O Arjuna.
Translation
One who knows the transcendental nature of My appearance and activities does not, upon leaving the body, take his birth again in this material world, but attains My eternal abode, O Arjuna.
શ્લોકઃ
વીતરાગભયક્રોધા મન્મયા મામુપાશ્રિતાઃ ।
બહવો જ્ઞાનતપસા પૂતા મદ્ભઆવમાગતાઃ ॥ 10 ॥
Meaning
વીત — freed from; રાગ — attachment; ભય — fear; ક્રોધાઃ — and anger; મત્-મયાઃ — fully in Me; મામ્ — in Me; ઉપાશ્રિતાઃ — being fully situated; બહવઃ — many; જ્ઞાન — of knowledge; તપસા — by the penance; પૂતાઃ — being purified; મત્-ભાવમ્ — transcendental love for Me; આગતાઃ — attained.
Translation
Being freed from attachment, fear and anger, being fully absorbed in Me and taking refuge in Me, many, many persons in the past became purified by knowledge of Me – and thus they all attained transcendental love for Me.
શ્લોકઃ
યે યથા માં પ્રપદ્યંતે તાંસ્તથૈવ ભજામ્યહમ્ ।
મમ વર્ત્માનુવર્તંતે મનુષ્યાઃ પાર્થ સર્વશઃ ॥ 11 ॥
Meaning
યે — all who; યથા — as; મામ્ — unto Me; પ્રપદ્યંતે — surrender; તાન્ — them; તથા — so; એવ — certainly; ભજામિ — reward; અહમ્ — I; મમ — My; વર્ત્મ — path; અનુવર્તંતે — follow; મનુષ્યાઃ — all men; પાર્થ — O son of Prithā; સર્વશઃ — in all respects.
Translation
As all surrender unto Me, I reward them accordingly. Everyone follows My path in all respects, O son of Prithā.
શ્લોકઃ
કાંક્ષંતઃ કર્મણાં સિદ્ધિં યજંત ઇહ દેવતા ।
ક્ષિપ્રં હિ માનુષે લોકે સિદ્ધિર્ભવતિ કર્મજા ॥ 12 ॥
Meaning
કાંક્ષંતઃ — desiring; કર્મણામ્ — of fruitive activities; સિદ્ધિમ્ — perfection; યજંતે — they worship by sacrifices; ઇહ — in the material world; દેવતાઃ — the demigods; ક્ષિપ્રમ્ — very quickly; હિ — certainly; માનુષે — in human society; લોકે — within this world; સિદ્ધિઃ — success; ભવતિ — comes; કર્મ-જા — from fruitive work.
Translation
Men in this world desire success in fruitive activities, and therefore they worship the demigods. Quickly, of course, men get results from fruitive work in this world.
શ્લોકઃ
ચાતુર્વર્ણ્યં મયા સૃષ્ટં ગુણકર્મવિભાગશઃ ।
તસ્ય કર્તારમપિ માં વિદ્ધ્યકર્તારમવ્યયમ્ ॥ 13 ॥
Meaning
ચાતુઃ-વર્ણ્યમ્ — the four divisions of human society; મયા — by Me; સૃષ્ટમ્ — created; ગુણ — of quality; કર્મ — and work; વિભાગશઃ — in terms of division; તસ્ય — of that; કર્તારમ્ — the father; અપિ — although; મામ્ — Me; વિદ્ધિ — you may know; અકર્તારમ્ — as the nondoer; અવ્યયમ્ — unchangeable.
Translation
According to the three modes of material nature and the work associated with them, the four divisions of human society are created by Me. And although I am the creator of this system, you should know that I am yet the nondoer, being unchangeable.
શ્લોકઃ
ન માં કર્માણિ લિંપંતિ ન મે કર્મફલે સ્પૃહા ।
ઇતિ માં યોઽભિજાનાતિ કર્મભિર્ન સ બધ્યતે ॥ 14 ॥
Meaning
ન — never; મામ્ — Me; કર્માણિ — all kinds of work; લિંપંતિ — do affect; ન — nor; મે — My; કર્મ-ફલે — in fruitive action; સ્પૃહા — aspiration; ઇતિ — thus; મામ્ — Me; યઃ — one who; અભિજાનાતિ — does know; કર્મભિઃ — by the reaction of such work; ન — never; સઃ — he; બધ્યતે — becomes entangled.
Translation
There is no work that affects Me; nor do I aspire for the fruits of action. One who understands this truth about Me also does not become entangled in the fruitive reactions of work.
શ્લોકઃ
એવં જ્ઞાત્વા કૃતં કર્મ પૂર્વૈરપિ મુમુક્ષુભિઃ ।
કુરુ કર્મૈવ તસ્માત્ત્વં પૂર્વૈઃ પૂર્વતરં કૃતમ્ ॥ 15 ॥
Meaning
એવમ્ — thus; જ્ઞાત્વા — knowing well; કૃતમ્ — was performed; કર્મ — work; પૂર્વૈઃ — by past authorities; અપિ — indeed; મુમુક્ષુભિઃ — who attained liberation; કુરુ — just perform; કર્મ — prescribed duty; એવ — certainly; તસ્માત્ — therefore; ત્વમ્ — you; પૂર્વૈઃ — by the predecessors; પૂર્વ-તરમ્ — in ancient times; કૃતમ્ — as performed.
Translation
All the liberated souls in ancient times acted with this understanding of My transcendental nature. Therefore you should perform your duty, following in their footsteps.
શ્લોકઃ
કિં કર્મ કિમકર્મેતિ કવયોઽપ્યત્ર મોહિતાઃ ।
તત્તે કર્મ પ્રવક્ષ્યામિ યજ્જ્ઞાત્વા મોક્ષ્યસેઽશઉભાત્ ॥ 16 ॥
Meaning
કિમ્ — what is; કર્મ — action; કિમ્ — what is; અકર્મ — inaction; ઇતિ — thus; કવયઃ — the intelligent; અપિ — also; અત્ર — in this matter; મોહિતાઃ — are bewildered; તત્ — that; તે — unto you; કર્મ — work; પ્રવક્ષ્યામિ — I shall explain; યત્ — which; જ્ઞાત્વા — knowing; મોક્ષ્યસે — you will be liberated; અશુભાત્ — from ill fortune.
Translation
Even the intelligent are bewildered in determining what is action and what is inaction. Now I shall explain to you what action is, knowing which you shall be liberated from all misfortune.
શ્લોકઃ
કર્મણો હ્યપિ બોદ્ધવ્યં બોદ્ધવ્યં ચ વિકર્મણઃ ।
અકર્મણશ્ચ બોદ્ધવ્યં ગહના કર્મણો ગતિઃ ॥ 17 ॥
Meaning
કર્મણઃ — of work; હિ — certainly; અપિ — also; બોદ્ધવ્યમ્ — should be understood; બોદ્ધવ્યમ્ — should be understood; ચ — also; વિકર્મણઃ — of forbidden work; અકર્મણઃ — of inaction; ચ — also; બોદ્ધવ્યમ્ — should be understood; ગહના — very difficult; કર્મણઃ — of work; ગતિઃ — entrance.
Translation
The intricacies of action are very hard to understand. Therefore one should know properly what action is, what forbidden action is and what inaction is.
શ્લોકઃ
કર્મણ્યકર્મ યઃ પશ્યેદકર્મણિ ચ કર્મ યઃ ।
સ બુદ્ધિમાન્મનુષ્યેષુ સ યુક્તઃ કૃત્સ્નકર્મકૃત્ ॥ 18 ॥
Meaning
કર્મણિ — in action; અકર્મ — inaction; યઃ — one who; પશ્યેત્ — observes; અકર્મણિ — in inaction; ચ — also; કર્મ — fruitive action; યઃ — one who; સઃ — he; બુદ્ધિ-માન્ — is intelligent; મનુષ્યેષુ — in human society; સઃ — he; યુક્તઃ — is in the transcendental position; કૃત્સ્ન-કર્મ-કૃત્ — although engaged in all activities.
Translation
One who sees inaction in action and action in inaction is intelligent among men, and he is in the transcendental position, although engaged in all sorts of activities.
શ્લોકઃ
યસ્ય સર્વે સમારંભાઃ કામસંકલ્પવર્જિતાઃ ।
જ્ઞાનાગ્નિદગ્ધકર્માણં તમાહુઃ પંડિતં બુધાઃ ॥ 19 ॥
Meaning
યસ્ય — one whose; સર્વે — all sorts of; સમારંભાઃ — attempts; કામ — based on desire for sense gratification; સંકલ્પ — determination; વર્જિતાઃ — are devoid of; જ્ઞાન — of perfect knowledge; અગ્નિ — by the fire; દગ્ધ — burned; કર્માણમ્ — whose work; તમ્ — him; આહુઃ — declare; પંડિતમ્ — learned; બુધાઃ — those who know.
Translation
One is understood to be in full knowledge whose every endeavor is devoid of desire for sense gratification. He is said by sages to be a worker for whom the reactions of work have been burned up by the fire of perfect knowledge.
શ્લોકઃ
ત્યક્ત્વા કર્મફલાસંગં નિત્યતૃપ્તો નિરાશ્રયઃ ।
કર્મણ્યભિપ્રવૃત્તોઽપિ નૈવ કિંચિત્કરોતિ સઃ ॥ 20 ॥
Meaning
ત્યક્ત્વા — having given up; કર્મ-ફલ-આસંગમ્ — attachment for fruitive results; નિત્ય — always; તૃપ્તઃ — being satisfied; નિરાશ્રયઃ — without any shelter; કર્મણિ — in activity; અભિપ્રવૃત્તઃ — being fully engaged; અપિ — in spite of; ન — does not; એવ — certainly; કિંચિત્ — anything; કરોતિ — do; સઃ — he.
Translation
Abandoning all attachment to the results of his activities, ever satisfied and independent, he performs no fruitive action, although engaged in all kinds of undertakings.
શ્લોકઃ
નિરાશીર્યતચિત્તાત્મા ત્યક્તસર્વપરિગ્રહઃ ।
શારીરં કેવલં કર્મ કુર્વન્નાપ્નોતિ કિલ્બિષમ્ ॥ 21 ॥
Meaning
નિરાશીઃ — without desire for the result; યત — controlled; ચિત્ત-આત્મા — mind and intelligence; ત્યક્ત — giving up; સર્વ — all; પરિગ્રહઃ — sense of proprietorship over possessions; શારીરમ્ — in keeping body and soul together; કેવલમ્ — only; કર્મ — work; કુર્વન્ — doing; ન — never; આપ્નોતિ — does acquire; કિલ્બિષમ્ — sinful reactions.
Translation
Such a man of understanding acts with mind and intelligence perfectly controlled, gives up all sense of proprietorship over his possessions and acts only for the bare necessities of life. Thus working, he is not affected by sinful reactions.
શ્લોકઃ
યદૃચ્છાલાભસંતુષ્ટો દ્વંદ્વાતીતો વિમત્સરઃ ।
સમઃ સિદ્ધાવસિદ્ધૌ ચ કૃત્વાપિ ન નિબધ્યતે ॥ 22 ॥
Meaning
યદૃચ્ચા — out of its own accord; લાભ — with gain; સંતુષ્ટઃ — satisfied; દ્વંદ્વ — duality; અતીતઃ — surpassed; વિમત્સરઃ — free from envy; સમઃ — steady; સિદ્ધૌ — in success; અસિદ્ધૌ — failure; ચ — also; કૃત્વા — doing; અપિ — although; ન — never; નિબધ્યતે — becomes affected.
Translation
He who is satisfied with gain which comes of its own accord, who is free from duality and does not envy, who is steady in both success and failure, is never entangled, although performing actions.
શ્લોકઃ
ગતસંગસ્ય મુક્તસ્ય જ્ઞાનાવસ્થિતચેતસઃ ।
યજ્ઞાયાચરતઃ કર્મ સમગ્રં પ્રવિલીયતે ॥ 23 ॥
Meaning
ગત-સંગસ્ય — of one unattached to the modes of material nature; મુક્તસ્ય — of the liberated; જ્ઞાન-અવસ્થિત — situated in transcendence; ચેતસઃ — whose wisdom; યજ્ઞાય — for the sake of Yajña (Kriṣṇa); આચરતઃ — acting; કર્મ — work; સમગ્રમ્ — in total; પ્રવિલીયતે — merges entirely.
Translation
The work of a man who is unattached to the modes of material nature and who is fully situated in transcendental knowledge merges entirely into transcendence.
શ્લોકઃ
બ્રહ્માર્પણં બ્રહ્મ હવિર્બ્રહ્માગ્નઔ બ્રહ્મણા હુતમ્ ।
બ્રહ્મૈવ તેન ગંતવ્યં બ્રહ્મકર્મસમાધિના ॥ 24 ॥
Meaning
બ્રહ્મ — spiritual in nature; અર્પણમ્ — contribution; બ્રહ્મ — the Supreme; હવિઃ — butter; બ્રહ્મ — spiritual; અગ્નૌ — in the fire of consummation; બ્રહ્મણા — by the spirit soul; હુતમ્ — offered; બ્રહ્મ — spiritual kingdom; એવ — certainly; તેન — by him; ગંતવ્યમ્ — to be reached; બ્રહ્મ — spiritual; કર્મ — in activities; સમાધિના — by complete absorption.
Translation
A person who is fully absorbed in Kriṣṇa consciousness is sure to attain the spiritual kingdom because of his full contribution to spiritual activities, in which the consummation is absolute and that which is offered is of the same spiritual nature.
શ્લોકઃ
દૈવમેવાપરે યજ્ઞં યોગિનઃ પર્યુપાસતે ।
બ્રહ્માગ્નઆવપરે યજ્ઞં યજ્ઞેનૈવોપજુહ્વતિ ॥ 25 ॥
Meaning
દૈવમ્ — in worshiping the demigods; એવ — like this; અપરે — some others; યજ્ઞમ્ — sacrifices; યોગિનઃ — mystics; પર્યુપાસતે — worship perfectly; બ્રહ્મ — of the Absolute Truth; અગ્નૌ — in the fire; અપરે — others; યજ્ઞમ્ — sacrifice; યજ્ઞેન — by sacrifice; એવ — thus; ઉપજુહ્વતિ — offer.
Translation
Some yogīs perfectly worship the demigods by offering different sacrifices to them, and some offer sacrifices in the fire of the Supreme Brahman.
શ્લોકઃ
શ્રોત્રાદીનીંદ્રિયાણ્યન્યે સંયમાગ્નઇષુ જુહ્વતિ ।
શબ્દાદીન્વિષયાનન્ય ઇંદ્રિયાગ્નઇષુ જુહ્વતિ ॥ 26 ॥
Meaning
શ્રોત્ર-આદીનિ — such as the hearing process; ઇંદ્રિયાણિ — senses; અન્યે — others; સંયમ — of restraint; અગ્નિષુ — in the fires; જુહ્વતિ — offer; શબ્દ-આદીન્ — sound vibration, etc.; વિષયાન્ — objects of sense gratification; અન્યે — others; ઇંદ્રિય — of the sense organs; અગ્નિષુ — in the fires; જુહ્વતિ — they sacrifice.
Translation
Some [the unadulterated brahmacārīs] sacrifice the hearing process and the senses in the fire of mental control, and others [the regulated householders] sacrifice the objects of the senses in the fire of the senses.
શ્લોકઃ
સર્વાણીંદ્રિયકર્માણિ પ્રાણકર્માણિ ચાપરે ।
આત્મસંયમયોગાગ્નઔ જુહ્વતિ જ્ઞાનદીપિતે ॥ 27 ॥
Meaning
સર્વાણિ — of all; ઇંદ્રિય — the senses; કર્માણિ — functions; પ્રાણ-કર્માણિ — functions of the life breath; ચ — also; અપરે — others; આત્મ-સંયમ — of controlling the mind; યોગ — the linking process; અગ્નૌ — in the fire of; જુહ્વતિ — offer; જ્ઞાન-દીપિતે — because of the urge for self-realization.
Translation
Others, who are interested in achieving self-realization through control of the mind and senses, offer the functions of all the senses, and of the life breath, as oblations into the fire of the controlled mind.
શ્લોકઃ
દ્રવ્યયજ્ઞાસ્તપોયજ્ઞા યોગયજ્ઞાસ્તથાપરે ।
સ્વાધ્યાયજ્ઞાનયજ્ઞાશ્ચ યતયઃ સંશિતવ્રતાઃ ॥ 28 ॥
Meaning
દ્રવ્ય-યજ્ઞાઃ — sacrificing one’s possessions; તપઃ-યજ્ઞાઃ — sacrifice in austerities; યોગ-યજ્ઞાઃ — sacrifice in eightfold mysticism; તથા — thus; અપરે — others; સ્વાધ્યાય — sacrifice in the study of the Vedas; જ્ઞાન-યજ્ઞાઃ — sacrifice in advancement of transcendental knowledge; ચ — also; યતયઃ — enlightened persons; સંશિત-વ્રતાઃ — taken to strict vows.
Translation
Having accepted strict vows, some become enlightened by sacrificing their possessions, and others by performing severe austerities, by practicing the yoga of eightfold mysticism, or by studying the Vedas to advance in transcendental knowledge.
શ્લોકઃ
અપાને જુહ્વતિ પ્રાણં પ્રાણેઽપાનં તથાપરે ।
પ્રાણાપાનગતી રુદ્ધ્વા પ્રાણાયામપરાયણાઃ ।
અપરે નિયતાહારાઃ પ્રાણાન્પ્રાણેષુ જુહ્વતિ ॥ 29 ॥
Meaning
અપાને — in the air which acts downward; જુહ્વતિ — offer; પ્રાણમ્ — the air which acts outward; પ્રાણે — in the air going outward; અપાનમ્ — the air going downward; તથા — as also; અપરે — others; પ્રાણ — of the air going outward; અપાન — and the air going downward; ગતી — the movement; રુદ્ધ્વા — checking; પ્રાણ-આયામ — trance induced by stopping all breathing; પરાયણાઃ — so inclined; અપરે — others; નિયત — having controlled; આહારાઃ — eating; પ્રાણાન્ — the outgoing air; પ્રાણેષુ — in the outgoing air; જુહ્વતિ — sacrifice.
Translation
Still others, who are inclined to the process of breath restraint to remain in trance, practice by offering the movement of the outgoing breath into the incoming, and the incoming breath into the outgoing, and thus at last remain in trance, stopping all breathing. Others, curtailing the eating process, offer the outgoing breath into itself as a sacrifice.
શ્લોકઃ
સર્વેઽપ્યેતે યજ્ઞવિદો યજ્ઞક્ષપિતકલ્મષાઃ ।
યજ્ઞશિષ્ટામૃતભુજો યાંતિ બ્રહ્મ સનાતનમ્ ॥ 30 ॥
Meaning
સર્વે — all; અપિ — although apparently different; એતે — these; યજ્ઞ-વિદઃ — conversant with the purpose of performing sacrifices; યજ્ઞ-ક્ષપિત — being cleansed as the result of such performances; કલ્મષાઃ — of sinful reactions; યજ્ઞ-શિષ્ટ — of the result of such performances of yajña; અમૃત-ભુજઃ — those who have tasted such nectar; યાંતિ — do approach; બ્રહ્મ — the supreme; સનાતનમ્ — eternal atmosphere.
Translation
All these performers who know the meaning of sacrifice become cleansed of sinful reactions, and, having tasted the nectar of the results of sacrifices, they advance toward the supreme eternal atmosphere.
શ્લોકઃ
નાયં લોકોઽસ્ત્યયજ્ઞસ્ય કુતોઽન્યઃ કુરુસત્તમ ॥ 31 ॥
Meaning
ન — never; અયમ્ — this; લોકઃ — planet; અસ્તિ — there is; અયજ્ઞસ્ય — for one who performs no sacrifice; કુતઃ — where is; અન્યઃ — the other; કુરુ-સત્-તમ — O best amongst the Kurus.
Translation
O best of the Kuru dynasty, without sacrifice one can never live happily on this planet or in this life: what then of the next?
શ્લોકઃ
એવં બહુવિધા યજ્ઞા વિતતા બ્રહ્મણો મુખે ।
કર્મજાન્વિદ્ધિ તાન્સર્વાનેવં જ્ઞાત્વા વિમોક્ષ્યસે ॥ 32 ॥
Meaning
એવમ્ — thus; બહુ-વિધાઃ — various kinds of; યજ્ઞાઃ — sacrifices; વિતતાઃ — are spread; બ્રહ્મણઃ — of the Vedas; મુખે — through the mouth; કર્મ-જાન્ — born of work; વિદ્ધિ — you should know; તાન્ — them; સર્વાન્ — all; એવમ્ — thus; જ્ઞાત્વા — knowing; વિમોક્ષ્યસે — you will be liberated.
Translation
All these different types of sacrifice are approved by the Vedas, and all of them are born of different types of work. Knowing them as such, you will become liberated.
શ્લોકઃ
શ્રેયાંદ્રવ્યમયાદ્યજ્ઞાજ્જ્ઞાનયજ્ઞઃ પરંતપ ।
સર્વં કર્માખિલં પાર્થ જ્ઞાને પરિસમાપ્યતે ॥ 33 ॥
Meaning
શ્રેયાન્ — greater; દ્રવ્ય-મયાત્ — of material possessions; યજ્ઞાત્ — than the sacrifice; જ્ઞાન-યજ્ઞઃ — sacrifice in knowledge; પરમ્-તપ — O chastiser of the enemy; સર્વમ્ — all; કર્મ — activities; અખિલમ્ — in totality; પાર્થ — O son of Prithā; જ્ઞાને — in knowledge; પરિસમાપ્યતે — end.
Translation
O chastiser of the enemy, the sacrifice performed in knowledge is better than the mere sacrifice of material possessions. After all, O son of Prithā, all sacrifices of work culminate in transcendental knowledge.
શ્લોકઃ
તદ્વિદ્ધિ પ્રણિપાતેન પરિપ્રશ્નએન સેવયા ।
ઉપદેક્ષ્યંતિ તે જ્ઞાનં જ્ઞાનિનસ્તત્ત્વદર્શિનઃ ॥ 34 ॥
Meaning
તત્ — that knowledge of different sacrifices; વિદ્ધિ — try to understand; પ્રણિપાતેન — by approaching a spiritual master; પરિપ્રશ્નેન — by submissive inquiries; સેવયા — by the rendering of service; ઉપદેક્ષ્યંતિ — they will initiate; તે — you; જ્ઞાનમ્ — into knowledge; જ્ઞાનિનઃ — the self-realized; તત્ત્વ — of the truth; દર્શિનઃ — seers.
Translation
Just try to learn the truth by approaching a spiritual master. Inquire from him submissively and render service unto him. The self-realized souls can impart knowledge unto you because they have seen the truth.
શ્લોકઃ
યજ્જ્ઞાત્વા ન પુનર્મોહમેવં યાસ્યસિ પાંડવ ।
યેન ભૂતાન્યશેષાણિ દ્રક્ષ્યસ્યાત્મન્યથો મયિ ॥ 35 ॥
Meaning
યત્ — which; જ્ઞાત્વા — knowing; ન — never; પુનઃ — again; મોહમ્ — to illusion; એવમ્ — like this; યાસ્યસિ — you shall go; પાંડવ — O son of Pāṇḍu; યેન — by which; ભૂતાનિ — living entities; અશેષાણિ — all; દ્રક્ષ્યસિ — you will see; આત્મનિ — in the Supreme Soul; અથ ઉ — or in other words; મયિ — in Me.
Translation
Having obtained real knowledge from a self-realized soul, you will never fall again into such illusion, for by this knowledge you will see that all living beings are but part of the Supreme, or, in other words, that they are Mine.
શ્લોકઃ
અપિ ચેદસિ પાપેભ્યઃ સર્વેભ્યઃ પાપકૃત્તમઃ ।
સર્વં જ્ઞાનપ્લવેનૈવ વૃજિનં સંતરિષ્યસિ ॥ 36 ॥
Meaning
અપિ — even; ચેત્ — if; અસિ — you are; પાપેભ્યઃ — of sinners; સર્વેભ્યઃ — of all; પાપ-કૃત્-તમઃ — the greatest sinner; સર્વમ્ — all such sinful reactions; જ્ઞાન-પ્લવેન — by the boat of transcendental knowledge; એવ — certainly; વૃજિનમ્ — the ocean of miseries; સંતરિષ્યસિ — you will cross completely.
Translation
Even if you are considered to be the most sinful of all sinners, when you are situated in the boat of transcendental knowledge you will be able to cross over the ocean of miseries.
શ્લોકઃ
યથૈધાંસિ સમિદ્ધોઽગ્નઇર્ભસ્મસાત્કુરુતેઽર્જુન ।
જ્ઞાનાગ્નઇઃ સર્વકર્માણિ ભસ્મસાત્કુરુતે તથા ॥ 37 ॥
Meaning
યથા — just as; એધાંસિ — firewood; સમિદ્ધઃ — blazing; અગ્નિઃ — fire; ભસ્મ-સાત્ — ashes; કુરુતે — turns; અર્જુન — O Arjuna; જ્ઞાન-અગ્નિઃ — the fire of knowledge; સર્વ-કર્માણિ — all reactions to material activities; ભસ્મ-સાત્ — to ashes; કુરુતે — it turns; તથા — similarly.
Translation
As a blazing fire turns firewood to ashes, O Arjuna, so does the fire of knowledge burn to ashes all reactions to material activities.
શ્લોકઃ
ન હિ જ્ઞાનેન સદૃશં પવિત્રમિહ વિદ્યતે ।
તત્સ્વયં યોગસંસિદ્ધઃ કાલેનાત્મનિ વિંદતિ ॥ 38 ॥
Meaning
ન — nothing; હિ — certainly; જ્ઞાનેન — with knowledge; સદૃશમ્ — in comparison; પવિત્રમ્ — sanctified; ઇહ — in this world; વિદ્યતે — exists; તત્ — that; સ્વયમ્ — himself; યોગ — in devotion; સંસિદ્ધઃ — he who is mature; કાલેન — in course of time; આત્મનિ — in himself; વિંદતિ — enjoys.
Translation
In this world, there is nothing so sublime and pure as transcendental knowledge. Such knowledge is the mature fruit of all mysticism. And one who has become accomplished in the practice of devotional service enjoys this knowledge within himself in due course of time.
શ્લોકઃ
શ્રદ્ધાવાఁલ્લભતે જ્ઞાનં તત્પરઃ સંયતેંદ્રિયઃ ।
જ્ઞાનં લબ્ધ્વા પરાં શાંતિમચિરેણાધિગચ્છતિ ॥ 39 ॥
Meaning
શ્રદ્ધા-વાન્ — a faithful man; લભતે — achieves; જ્ઞાનમ્ — knowledge; તત્-પરઃ — very much attached to it; સંયત — controlled; ઇંદ્રિયઃ — senses; જ્ઞાનમ્ — knowledge; લબ્ધ્વા — having achieved; પરામ્ — transcendental; શાંતિમ્ — peace; અચિરેણ — very soon; અધિગચ્ચતિ — attains.
Translation
A faithful man who is dedicated to transcendental knowledge and who subdues his senses is eligible to achieve such knowledge, and having achieved it he quickly attains the supreme spiritual peace.
શ્લોકઃ
અજ્ઞશ્ચાશ્રદ્દધાનશ્ચ સંશયાત્મા વિનશ્યતિ ।
નાયં લોકોઽસ્તિ ન પરો ન સુખં સંશયાત્મનઃ ॥ 40 ॥
Meaning
અજ્ઞઃ — a fool who has no knowledge in standard scriptures; ચ — and; અશ્રદ્દધાનઃ — without faith in revealed scriptures; ચ — also; સંશય — of doubts; આત્મા — a person; વિનશ્યતિ — falls back; ન — never; અયમ્ — in this; લોકઃ — world; અસ્તિ — there is; ન — nor; પરઃ — in the next life; ન — not; સુખમ્ — happiness; સંશય — doubtful; આત્મનઃ — of the person.
Translation
But ignorant and faithless persons who doubt the revealed scriptures do not attain God consciousness; they fall down. For the doubting soul there is happiness neither in this world nor in the next.
શ્લોકઃ
યોગસન્ન્યસ્તકર્માણં જ્ઞાનસંછિન્નસંશયમ્ ।
આત્મવંતં ન કર્માણિ નિબધ્નંતિ ધનંજય ॥ 41 ॥
Meaning
યોગ — by devotional service in karma-yoga; સન્ન્યસ્ત — one who has renounced; કર્માણમ્ — the fruits of actions; જ્ઞાન — by knowledge; સંચિન્ન — cut; સંશયમ્ — doubts; આત્મ-વંતમ્ — situated in the self; ન — never; કર્માણિ — works; નિબધ્નંતિ — do bind; ધનમ્-જય — O conqueror of riches.
Translation
One who acts in devotional service, renouncing the fruits of his actions, and whose doubts have been destroyed by transcendental knowledge, is situated factually in the self. Thus he is not bound by the reactions of work, O conqueror of riches.
શ્લોકઃ
તસ્માદજ્ઞાનસંભૂતં હૃત્સ્થં જ્ઞાનાસિનાત્મનઃ ।
છિત્ત્વૈનં સંશયં યોગમાતિષ્ઠોત્તિષ્ઠ ભારત ॥ 42 ॥
Meaning
તસ્માત્ — therefore; અજ્ઞાન-સંભૂતમ્ — born of ignorance; હૃત્-સ્થમ્ — situated in the heart; જ્ઞાન — of knowledge; અસિના — by the weapon; આત્મનઃ — of the self; ચિત્ત્વા — cutting off; એનમ્ — this; સંશયમ્ — doubt; યોગમ્ — in yoga; આતિષ્ઠ — be situated; ઉત્તિષ્ઠ — stand up to fight; ભારત — O descendant of Bharata.
Translation
Therefore the doubts which have arisen in your heart out of ignorance should be slashed by the weapon of knowledge. Armed with yoga, O Bhārata, stand and fight.
Browse Related Categories:
