ભજ ગોવિંદં ભજ ગોવિંદં
ગોવિંદં ભજ મૂઢમતે ।
સંપ્રાપ્તે સન્નિહિતે કાલે
નહિ નહિ રક્ષતિ ડુકૃંકરણે ॥ 1 ॥
Worship Govinda, worship Govinda, worship Govinda, Oh fool! Rules of grammar will not save you at the time of your death.
મૂઢ જહીહિ ધનાગમતૃષ્ણાં
કુરુ સદ્બુદ્ધિં મનસિ વિતૃષ્ણામ્ ।
યલ્લભસે નિજકર્મોપાત્તં
વિત્તં તેન વિનોદય ચિત્તમ્ ॥ 2 ॥
Oh fool! Give up your thirst to amass wealth, devote your mind to thoughts to the Real. Be content with what comes through actions already performed in the past.
નારીસ્તનભર-નાભીદેશં
દૃષ્ટ્વા મા ગા મોહાવેશમ્ ।
એતન્માંસવસાદિવિકારં
મનસિ વિચિંતય વારં વારમ્ ॥ 3 ॥
Do not get drowned in delusion by going wild with passions and lust by seeing a woman's navel and chest. These are nothing but a modification of flesh. Fail not to remember this again and again in your mind.
નલિનીદલ-ગતજલમતિતરલં
તદ્વજ્જીવિતમતિશય-ચપલમ્ ।
વિદ્ધિ વ્યાધ્યભિમાનગ્રસ્તં
લોકં શોકહતં ચ સમસ્તમ્ ॥ 4 ॥
The life of a person is as uncertain as rain drops trembling on a lotus leaf. Know that the whole world remains prey to disease, ego and grief.
યાવદ્વિત્તોપાર્જનસક્તઃ
તાવન્નિજપરિવારો રક્તઃ ।
પશ્ચાજ્જીવતિ જર્જરદેહે
વાર્તાં કોઽપિ ન પૃચ્છતિ ગેહે ॥ 5 ॥
So long as a man is fit and able to support his family, see what affection all those around him show. But no one at home cares to even have a word with him when his body totters due to old age.
યાવત્પવનો નિવસતિ દેહે
તાવત્પૃચ્છતિ કુશલં ગેહે ।
ગતવતિ વાયૌ દેહાપાયે
ભાર્યા બિભ્યતિ તસ્મિન્કાયે ॥ 6 ॥
When one is alive, his family members enquire kindly about his welfare. But when the soul departs from the body, even his wife runs away in fear of the corpse.
બાલસ્તાવત્ક્રીડાસક્તઃ
તરુણસ્તાવત્તરુણીસક્તઃ ।
વૃદ્ધસ્તાવચ્ચિંતાસક્તઃ
પરમે બ્રહ્મણિ કોઽપિ ન સક્તઃ ॥ 7 ॥
The childhood is lost by attachment to playfulness. Youth is lost by attachment to woman. Old age passes away by thinking over many things. But there is hardly anyone who wants to be lost in parabrahman.
કા તે કાંતા કસ્તે પુત્રઃ
સંસારોઽયમતીવ વિચિત્રઃ ।
કસ્ય ત્વં કઃ કુત આયાતઃ
તત્ત્વં ચિંતય તદિહ ભ્રાતઃ ॥ 8 ॥
Who is your wife? Who is your son? Strange is this samsAra, the world. Of whom are you? From where have you come? Brother, ponder over these truths.
સત્સંગત્વે નિસ્સંગત્વં
નિસ્સંગત્વે નિર્મોહત્વમ્ ।
નિર્મોહત્વે નિશ્ચલતત્ત્વં
નિશ્ચલતત્ત્વે જીવન્મુક્તિઃ ॥ 9 ॥
From satsanga, company of good people, comes non-attachment, from non-attachment comes freedom from delusion, which leads to self-settledness. From self-settledness comes the ultimate liberation.
વયસિ ગતે કઃ કામવિકારઃ
શુષ્કે નીરે કઃ કાસારઃ ।
ક્ષીણે વિત્તે કઃ પરિવારઃ
જ્ઞાતે તત્ત્વે કઃ સંસારઃ ॥ 10 ॥
What good is lust when youth has fled?
What use is a lake which has no water?
Where are the relatives when wealth is gone?
Where is samsAra, the world, when the Truth is known?
મા કુરુ ધન-જન-યૌવન-ગર્વં
હરતિ નિમેષાત્કાલઃ સર્વમ્ ।
માયામયમિદમખિલં હિત્વા
બ્રહ્મપદં ત્વં પ્રવિશ વિદિત્વા ॥ 11 ॥
Do not boast of wealth, friends, and youth. Each one of these is destroyed within a minute of time. Free yourself from the illusion of the world of Maya and attain the timeless Truth.
દિનયામિન્યૌ સાયં પ્રાતઃ
શિશિરવસંતૌ પુનરાયાતઃ ।
કાલઃ ક્રીડતિ ગચ્છત્યાયુઃ
તદપિ ન મુંચત્યાશાવાયુઃ ॥ 12 ॥
Daylight and darkness, dusk and dawn, winter and springtime come and go. Time plays and life ebbs away. But the storm of desire never leaves.
કા તે કાંતા ધનગતચિંતા
વાતુલ કિં તવ નાસ્તિ નિયંતા ।
ત્રિજગતિ સજ્જનસંગતિરેકા
ભવતિ ભવાર્ણવતરણે નૌકા ॥ 13 ॥
Oh mad man! Why this engrossment in thoughts of wealth? Is there no one to guide you? There is only one thing in three worlds that can save you from the ocean of samsAra, get into the boat of satsanga, company of good people, quickly.
દ્વાદશ-મંજરિકાભિરશેષઃ
કથિતો વૈયાકરણસ્યૈષઃ ।
ઉપદેશોઽભૂદ્વિદ્યા-નિપુણૈઃ
શ્રીમચ્છંકર-ભગવચ્છરણૈઃ ॥ 14 ॥
This bouquet of twelve verses (2-13) was imparted to a grammarian by the all-knowing Shankara, adored as the bhagavadpada.
The following 14 form ચતુર્દશમંજરિકા.
જટિલો મુંડી લુંછિતકેશઃ
કાષાયાંબર-બહુકૃતવેષઃ ।
પશ્યન્નપિ ચ ન પશ્યતિ મૂઢઃ
ઉદરનિમિત્તં બહુકૃતવેષઃ ॥ 15 ॥
There are many who go with matted locks, many who have clean shaven heads, many whose hairs have been plucked out; some are clothed in orange, yet others in various colors -all just for a livelihood. Seeing truth revealed before them, still the foolish ones see it not.
અંગં ગલિતં પલિતં મુંડં
દશનવિહીનં જાતં તુંડમ્ ।
વૃદ્ધો યાતિ ગૃહીત્વા દંડં
તદપિ ન મુંચત્યાશાપિંડમ્ ॥ 16 ॥
Strength has left the old man's body; his head has become bald, his gums toothless and leaning on crutches. Even then the attachment is strong and he clings firmly to fruitless desires.
અગ્રે વહ્નિઃ પૃષ્ઠે ભાનુઃ
રાત્રૌ ચુબુક-સમર્પિત-જાનુઃ ।
કરતલ-ભિક્ષસ્તરુતલવાસઃ
તદપિ ન મુંચત્યાશાપાશઃ ॥ 17 ॥
Behold there lies the man who sits warming up his body with the fire in front and the sun at the back; at night he curls up the body to keep out of the cold; he eats his beggar's food from the bowl of his hand and sleeps beneath the tree. Still in his heart, he is a wretched puppet at the hands of passions.
કુરુતે ગંગાસાગરગમનં
વ્રત-પરિપાલનમથવા દાનમ્ ।
જ્ઞાનવિહીનઃ સર્વમતેન
ભજતિ ન મુક્તિં જન્મશતેન ॥ 18 ॥
One may go to Ganga river, observe fasts, and give away riches in charity ! Yet, devoid of the true knowledge, nothing can give mukti even at the end of a hundred births.
સુરમંદિર-તરુ-મૂલ-નિવાસઃ
શય્યા ભૂતલમજિનં વાસઃ ।
સર્વ-પરિગ્રહ-ભોગત્યાગઃ
કસ્ય સુખં ન કરોતિ વિરાગઃ ॥ 19 ॥
Take your residence in a temple or below a tree, wear the deerskin for the dress, and sleep with mother earth as your bed. Give up all attachments and renounce all comforts. Blessed with such vairgya, could any fail to be content?
યોગરતો વા ભોગરતો વા
સંગરતો વા સંગવિહીનઃ ।
યસ્ય બ્રહ્મણિ રમતે ચિત્તં
નંદતિ નંદતિ નંદત્યેવ ॥ 20 ॥
One may take delight in yoga or bhoga, may have attachment or detachment. But only he whose mind steadily delights in Brahman enjoys bliss, no one else.
ભગવદ્ગીતા કિંચિદધીતા
ગંગાજલ-લવકણિકા પીતા ।
સકૃદપિ યેન મુરારિસમર્ચા
ક્રિયતે તસ્ય યમેન ન ચર્ચા ॥ 21 ॥
Let a man read but a little from bhagavadgItA, drink just a drop of water from the Ganges, worship but once murAri. He then will have no altercation with Yama.
પુનરપિ જનનં પુનરપિ મરણં
પુનરપિ જનનીજઠરે શયનમ્ ।
ઇહ સંસારે બહુદુસ્તારે
કૃપયાઽપારે પાહિ મુરારે ॥ 22 ॥
Born again, death again, again to stay in the mother's womb! It is indeed hard to cross this boundless ocean of samsAra. Oh Murari! Redeem me through Thy mercy.
રથ્યાચર્પટ-વિરચિત-કંથઃ
પુણ્યાપુણ્ય-વિવર્જિત-પંથઃ ।
યોગી યોગનિયોજિત-ચિત્તઃ
રમતે બાલોન્મત્તવદેવ ॥ 23 ॥
There is no shortage of clothing for a monk so long as there are rags cast off the road. Freed from vices and virtues, onward he wanders. One who lives in communion with god enjoys bliss, pure and uncontaminated, like a child and as an intoxicated.
કસ્ત્વં કોઽહં કુત આયાતઃ
કા મે જનની કો મે તાતઃ ।
ઇતિ પરિભાવય સર્વમસારં
વિશ્વં ત્યક્ત્વા સ્વપ્નવિચારમ્ ॥ 24 ॥
Who are you? Who am I? From where do I come? Who is my mother, who is my father? Ponder thus, look at everything as essence-less and give up the world as an idle dream.
ત્વયિ મયિ ચાન્યત્રૈકો વિષ્ણુઃ
વ્યર્થં કુપ્યસિ મય્યસહિષ્ણુઃ ।
ભવ સમચિત્તઃ સર્વત્ર ત્વં
વાંછસ્યચિરાદ્યદિ વિષ્ણુત્વમ્ ॥ 25 ॥
In me, in you and in everything, none but the same Vishnu dwells. Your anger and impatience is meaningless. If you wish to attain the status of Vishnu, have samabhAva, equanimity, always.
શત્રૌ મિત્રે પુત્રે બંધૌ
મા કુરુ યત્નં વિગ્રહસંધૌ ।
સર્વસ્મિન્નપિ પશ્યાત્માનં
સર્વત્રોત્સૃજ ભેદાજ્ઞાનમ્ ॥ 26 ॥
Waste not your efforts to win the love of or to fight against friend and foe, children and relatives. See yourself in everyone and give up all feelings of duality completely.
કામં ક્રોધં લોભં મોહં
ત્યક્ત્વાઽઽત્માનં પશ્યતિ સોઽહમ્ ।
આત્મજ્ઞાનવિહીના મૂઢાઃ
તે પચ્યંતે નરકનિગૂઢાઃ ॥ 27 ॥
Give up lust, anger, infatuation, and greed. Ponder over your real nature. Fools are they who are blind to the Self. Cast into hell, they suffer there endlessly.
ગેયં ગીતા-નામસહસ્રં
ધ્યેયં શ્રીપતિ-રૂપમજસ્રમ્ ।
નેયં સજ્જન-સંગે ચિત્તં
દેયં દીનજનાય ચ વિત્તમ્ ॥ 28 ॥
Regularly recite from the Gita, meditate on Vishnu in your heart, and chant His thousand glories. Take delight to be with the noble and the holy. Distribute your wealth in charity to the poor and the needy.
સુખતઃ ક્રિયતે કામાભોગઃ
પશ્ચાદંત શરીરે રોગઃ ।
યદ્યપિ લોકે મરણં શરણં
તદપિ ન મુંચતિ પાપાચરણમ્ ॥ 29 ॥
He who yields to lust for pleasure leaves his body a prey to disease. Though death brings an end to everything, man does not give-up the sinful path.
અર્થમનર્થં ભાવય નિત્યં
નાસ્તિતતઃ સુખલેશઃ સત્યમ્ ।
પુત્રાદપિ ધનભાજાં ભીતિઃ
સર્વત્રૈષા વિહિતા રીતિઃ ॥ 30 ॥
Wealth is not welfare, truly there is no joy in it. Reflect thus at all times. A rich man fears even his own son. This is the way of wealth everywhere.
પ્રાણાયામં પ્રત્યાહારં
નિત્યાનિત્ય વિવેકવિચારમ્ ।
જાપ્યસમેતસમાધિવિધાનં
કુર્વવધાનં મહદવધાનમ્ ॥ 31 ॥
Regulate the prANa-s, life forces, remain unaffected by external influences and discriminate between the real and the fleeting. Chant the holy name of God and silence the turbulent mind. Perform these with care, with extreme care.
ગુરુચરણાંબુજ-નિર્ભરભક્તઃ
સંસારાદચિરાદ્ભવ મુક્તઃ ।
સેંદ્રિયમાનસ-નિયમાદેવં
દ્રક્ષ્યસિ નિજહૃદયસ્થં દેવમ્ ॥ 32 ॥
Oh devotee of the lotus feet of the Guru! May thou be soon free from Samsara. Through disciplined senses and controlled mind, thou shalt come to experience the indwelling Lord of your heart!
મૂઢઃ કશ્ચન વૈયાકરણો
ડુઃકૃંકરણાધ્યયનધુરીણઃ ।
શ્રીમચ્છંકર-ભગવચ્છિષ્યૈઃ
બોધિત આસીચ્છોધિત-કરણઃ ॥ 33 ॥
Thus a silly grammarian lost in rules cleansed of his narrow vision and shown the Light by Shankara's apostles.
ભજ ગોવિંદં ભજ ગોવિંદં
ગોવિંદં ભજ મૂઢમતે ।
નામસ્મરણાદન્યમુપાયં
નહિ પશ્યામો ભવતરણે ॥ 34 ॥
Worship Govinda, worship Govinda, worship Govinda, Oh fool! Other than chanting the Lord's names, there is no other way to cross the life's ocean.
Browse Related Categories:
