શ્લોકઃ
ક્રમેણ સર્ગે પરિવર્ધમાને
કદાપિ દિવ્યાઃ સનકાદયસ્તે ।
ભવદ્વિલોકાય વિકુંઠલોકં
પ્રપેદિરે મારુતમંદિરેશ ॥1॥
Meaning
ક્રમેણ સર્ગે - gradually,as creation; પરિવર્ધમાને - was progressing; કદાપિ - once; દિવ્યાઃ સનકાદયઃ તે - those divine (sages) Sanaka and others; ભવત્-વિલોકાય - to see Thee; વિકુંઠલોકં પ્રપેદિરે - reached Vaikunthloka; મારુતમંદિરેશ - O Lord of Guruvaayur;
Translation
O Lord of Guruvaayur! as creation progressed, the divine sages Sanaka and the others wanting to pay their respects to Thee went to Vaikuntha loka.
શ્લોકઃ
મનોજ્ઞનૈશ્રેયસકાનનાદ્યૈ-
રનેકવાપીમણિમંદિરૈશ્ચ ।
અનોપમં તં ભવતો નિકેતં
મુનીશ્વરાઃ પ્રાપુરતીતકક્ષ્યાઃ ॥2॥
Meaning
મનોજ્ઞ- - the enchanting; નૈશ્રેયસ-કાનન-આદ્યૈઃ - - Naishreyasha Kaanana (the garden by that name) and other; અનેક-વાપી - with many lakes; મણિમંદિરૈઃ - ચ - and gems studded mansions; અનોપમં તં - that incomparable; ભવતઃ નિકેતં - Thy abode; મુનીશ્વરાઃ પ્રાપુઃ - - the sages reached; અતીત-કક્ષ્યાઃ - having crossed the (six) ramparts;
Translation
Crossing the six ramparts, the sages reached Thy unmatched abode with the Naishreyasha garden, many lakes and many mansions studded with gems.
શ્લોકઃ
ભવદ્દિદ્દૃક્ષૂન્ભવનં વિવિક્ષૂન્
દ્વાઃસ્થૌ જયસ્તાન્ વિજયોઽપ્યરુંધામ્ ।
તેષાં ચ ચિત્તે પદમાપ કોપઃ
સર્વં ભવત્પ્રેરણયૈવ ભૂમન્ ॥3॥
Meaning
ભવત્-દિદ્દૃક્ષૂન્- - desirous of seeing Thee; ભવનં વિવિક્ષૂન્ - and about to enter (Thy) abode; દ્વાઃસ્થૌ - two gatekeepers; જયઃ - તાન્ - Jaya, them (the sages); વિજયઃ -અપિ-અરુંધામ્ - also Vijaya, stopped; તેષાં ચ ચિત્તે - and in their (sages') minds; પદમ્-આપ કોપઃ - entered anger; સર્વં ભવત્-પ્રેરણયા-એવ - all this by Thy prompting alone; ભૂમન્ - O Infinite One!;
Translation
The sages were about to enter Thy abode to see Thee, when two gatekeepers, Jaya and Vijaya stopped them. This made the sages angry. All this happened by Thy prompting only.
શ્લોકઃ
વૈકુંઠલોકાનુચિતપ્રચેષ્ટૌ
કષ્ટૌ યુવાં દૈત્યગતિં ભજેતમ્ ।
ઇતિ પ્રશપ્તૌ ભવદાશ્રયૌ તૌ
હરિસ્મૃતિર્નોઽસ્ત્વિતિ નેમતુસ્તાન્ ॥4॥
Meaning
વૈકુંઠલોક-અનુચિત-પ્રચેષ્ટૌ - for Vaikunthloka, is not fit, whose conduct; કષ્ટૌ યુવાં - wicked ones you two; દૈત્ય-ગતિં ભજેતમ્ - state of Asuraas will attain; ઇતિ પ્રશપ્તૌ - thus cursed; ભવત્-આશ્રયૌ તૌ - Thy servants they; હરિઃ -સ્મૃતિઃ -નઃ -અસ્તુ- - may we remember Hari (God); ઇતિ નેમતુઃ-તાન્ - thus beseeching prostrated before them;
Translation
The two gatekeepers were cursed by the sages that as their conduct was not befitting for them to be in Vaikunthloka, they may be embodied as Asuraas. Jaya and Vijaya, Thy servants, beseeched the sages that their devotion to Thee may not falter. So saying, they prostrated to the sages.
શ્લોકઃ
તદેતદાજ્ઞાય ભવાનવાપ્તઃ
સહૈવ લક્ષ્મ્યા બહિરંબુજાક્ષ ।
ખગેશ્વરાંસાર્પિતચારુબાહુ-
રાનંદયંસ્તાનભિરામમૂર્ત્યા ॥5॥
Meaning
તત્-એતત્-આજ્ઞાય - that this knowing; ભવાન્-અવાપ્તઃ - Thou coming (out); સહ-એવ લક્ષ્મ્યા - along with Laxmi; બહિઃ -અંબુજાક્ષ - out, O Lotus eyed Lord!; ખગેશ્વર-અંસ- - on Garuda's shoulder; અર્પિત-ચારુ-બાહુઃ - - placing Thy charming arm; આનંદયન્-તાન્- - delighting them (the sages); અભિરામ-મૂર્ત્યા - by Thy beautiful form;
Translation
O Lotus-eyed Lord! Knowing all what had happened, Thou came out along with Laxmi, with Thy charming arm resting on Garuda. The sages were delighted to see Thy beautiful form.
શ્લોકઃ
પ્રસાદ્ય ગીર્ભિઃ સ્તુવતો મુનીંદ્રા-
નનન્યનાથાવથ પાર્ષદૌ તૌ ।
સંરંભયોગેન ભવૈસ્ત્રિભિર્મા-
મુપેતમિત્યાત્તકૃપં ન્યગાદીઃ ॥6॥
Meaning
પ્રસાદ્ય ગીર્ભિઃ - with pleasing words; સ્તુવતઃ મુનીંદ્રાન્- - to the sages as they were praising Thee,; અનન્ય-નાથૌ- - who did not have any other refuge (other than Thee); અથ પાર્ષદૌ તૌ - to those two attendants; સંરંભયોગેન ભવૈઃ-ત્રિભિઃ- - by the path of confrontation, in three lives; મામ્-ઉપેતમ્- - attain me; ઇતિ-આત્ત-કૃપમ્ - thus overcome by compassion; ન્યગાદીઃ - Thou said;
Translation
As the sages were praising Thee with pleasing words, Thou told the two attendants, who had no refuge but Thee, to confront three lives as Asuras on earth. Overcome by compassion, then Thou granted them Thy attainment.
શ્લોકઃ
ત્વદીયભૃત્યાવથ કાશ્યપાત્તૌ
સુરારિવીરાવુદિતૌ દિતૌ દ્વૌ ।
સંધ્યાસમુત્પાદનકષ્ટચેષ્ટૌ
યમૌ ચ લોકસ્ય યમાવિવાન્યૌ ॥7॥
Meaning
ત્વદીય-ભૃત્યૌ- - Thy two attendants; અથ કાશ્યપાત્-તૌ - then from sage Kashyapa, they both; સુરારિ-વીરૌ- - as the gods' powerful enemies; ઉદિતૌ દિતૌ દ્વૌ - were born of Diti the two; સંધ્યા-સમુત્પાદન- - being begotten at evening; કષ્ટ-ચેષ્ટૌ - having cruel nature; યમૌ ચ - and the twins (became); લોકસ્ય યમૌ-ઇવ-અન્યૌ - for the worlds, like other two Yamas (the death god);
Translation
Thereafter,Thy two attendants took birth as great Asuras through Diti and her husband sage Kashyapa. They being begotten in the evening twilight, the twins became cruel in nature as if they were the gods of death for the world.
શ્લોકઃ
હિરણ્યપૂર્વઃ કશિપુઃ કિલૈકઃ
પરો હિરણ્યાક્ષ ઇતિ પ્રતીતઃ ।
ઉભૌ ભવન્નાથમશેષલોકં
રુષા ન્યરુંધાં નિજવાસનાંધૌ ॥8॥
Meaning
હિરણ્ય-પૂર્વઃ કશિપુઃ કિલ-એકઃ - (the name) Hiranya preceding Kashipu, i.e. Hiranyakashipu was one; પરઃ હિરણ્યાક્ષ ઇતિ પ્રતીતઃ - the other Hiranyaaksha thus was known; ઉભૌ - both; ભવત્-નાથમ્-અશેષ-લોકં - the whole world which has Thee as the master; રુષા - in anger; ન્યરુંધાં - (they) tormented; નિજ-વાસના-અંધૌ - by their own vaasanaas being blinded;
Translation
One son was known by the name of Hiranyakashipu and the other was known as Hiranyaaksha.They tormented the whole world, which has Thee as the master, in anger and blinded by their inherent evil tendencies.
શ્લોકઃ
તયોર્હિરણ્યાક્ષમહાસુરેંદ્રો
રણાય ધાવન્નનવાપ્તવૈરી ।
ભવત્પ્રિયાં ક્ષ્માં સલિલે નિમજ્ય
ચચાર ગર્વાદ્વિનદન્ ગદાવાન્ ॥9॥
Meaning
તયોઃ - - of them; હિરણ્યાક્ષ-મહાસુરેંદ્રઃ - Hiranyaaksha the great Asura; રણાય ધાવન્- - a fight seeking; અનવાપ્ત-વૈરી - not getting any opponent; ભવત્-પ્રિયાં ક્ષ્માં - Thy dear earth; સલિલે નિમજ્ય - immersing in water; ચચાર ગર્વાત્-વિનદન્ - roamed about, roaring in arrogance; ગદાવાન્ - carrying a mace;
Translation
Of the two of them, Hiranyaaksha, the great Asura, seeking a fight and not getting an opponent, immersed Thy dear earth into the water. He then roamed about roaring arrogantly, carrying a mace.
શ્લોકઃ
તતો જલેશાત્ સદૃશં ભવંતં
નિશમ્ય બભ્રામ ગવેષયંસ્ત્વામ્ ।
ભક્તૈકદૃશ્યઃ સ કૃપાનિધે ત્વં
નિરુંધિ રોગાન્ મરુદાલયેશ ॥10।
Meaning
તતઃ - then; જલેશાત્ - from the Lord of Waters (Varuna); સદૃશં ભવંતં - as his equal Thee (are); નિશમ્ય - hearing (thus); બભ્રામ - (he) roamed about; ગવેષયન્ ત્વામ્ - searching for Thee; ભક્તૈક-દૃશ્યઃ - (O Thou) who can be seen only by Thy devotees; સ કૃપાનિધે ત્વં - That Abode of Compassion,Thou; નિરુંધિ રોગાન્ - eradicate my ailments; મરુદાલયેશ - O Lord of Guruvaayur!;
Translation
Then coming to know from the god of the waters, Varuna, that Thou are the only match for him, Hiranyaaksha roamed about searching for Thee. O Thou, who can be attained only by Thy devotees, Thou the abode of Compassion, kindly eradicate my ailments, O Lord of Guruvaayur!.
Meaning
Translation
Browse Related Categories:
