શ્લોકઃ
પુરા હયગ્રીવમહાસુરેણ ષષ્ઠાંતરાંતોદ્યદકાંડકલ્પે ।
નિદ્રોન્મુખબ્રહ્મમુખાત્ હૃતેષુ વેદેષ્વધિત્સઃ કિલ મત્સ્યરૂપમ્ ॥1॥
Meaning
પુરા - long ago; હયગ્રીવ-મહા-અસુરેણ - by Hayagreeva, the great Asura; ષષ્ઠ-અંતરાંત-ઉદ્યત્- - at the end of the sixth Manvantara; અકાંડ-કલ્પે - in the Naimittika Pralaya; નિદ્રા-ઉન્મુખ-બ્રહ્મ-મુખાત્- - from the mouth of Brahmaa who was about to sleep; હૃતેષુ વેદેષુ- - when the Vedas were stolen; અધિત્સઃ કિલ - (Thou) desired to assume; મત્સ્ય-રૂપમ્ - the form of a Fish;
Translation
Long ago during the Pralaya which took place at the end of the sixth Manvantara, when Brahmaa was about to sleep, the great Asura Hayagreeva stole the Vedas from his mouth. In order to restore them, Thou decided to incarnate as a fish.
શ્લોકઃ
સત્યવ્રતસ્ય દ્રમિલાધિભર્તુર્નદીજલે તર્પયતસ્તદાનીમ્ ।
કરાંજલૌ સંજ્વલિતાકૃતિસ્ત્વમદૃશ્યથાઃ કશ્ચન બાલમીનઃ ॥2॥
Meaning
સત્યવ્રતસ્ય - of Satyavrata (the sage who was); દ્રમિલ-અધિભર્તુઃ- - Dramila's king; નદીજલે - in the waters of the river (Kritamala); તર્પયતઃ-તદાનીમ્ - when he was doing Tarpan; કર-અંજલૌ - in his joined palms; સંજ્વલિત-આકૃતિઃ- - (in a) lustrous form; ત્વમ્-અદૃશ્યથાઃ - Thou appeared to be seen as; કશ્ચન બાલમીન - some (indescribable) tiny fish;
Translation
Sage Satyavrata, the king of Dramila, was doing Tarpana in the waters of the river Kritamaalaa. In his joined palms, then, Thou appeared as an lustrous indescribable form of a shining tiny fish.
શ્લોકઃ
ક્ષિપ્તં જલે ત્વાં ચકિતં વિલોક્ય નિન્યેઽંબુપાત્રેણ મુનિઃ સ્વગેહમ્ ।
સ્વલ્પૈરહોભિઃ કલશીં ચ કૂપં વાપીં સરશ્ચાનશિષે વિભો ત્વમ્ ॥3॥
Meaning
ક્ષિપ્તં જલે - when thrown in the water; ત્વાં ચકિતં વિલોક્ય - seeing Thee very frightened; નિન્યે-અંબુ-પાત્રેણ - carried (Thee) in the water vessel (kamandalu); મુનિઃ સ્વગેહમ્ - the sage (Satyavrata) to his own house; સ્વલ્પૈઃ-અહોભિઃ - in a few days; કલશીં ચ કૂપં - the pot and the well; વાપીં સરઃ-ચ- - the tank and the lake; આનશિષે - (Thou) did outgrow; વિભો ત્વમ્ - O Lord! Thou;
Translation
When the royal sage threw Thee in the water, seeing Thee very frightened he took Thee to his home in the kamandalu, the water vessel. In a few days, Thou outgrew the pot, the well, the tank and the lake.
શ્લોકઃ
યોગપ્રભાવાદ્ભવદાજ્ઞયૈવ નીતસ્તતસ્ત્વં મુનિના પયોધિમ્ ।
પૃષ્ટોઽમુના કલ્પદિદૃક્ષુમેનં સપ્તાહમાસ્વેતિ વદન્નયાસીઃ ॥4॥
Meaning
યોગ-પ્રભાવાત્- - by his yogic powers; ભવત્-આજ્ઞયા-એવ - according to Thy command alone; નીતઃ-તતઃ-ત્વમ્ - Thou were then taken; મુનિના પયોધિમ્ - by the sage to the ocean; પૃષ્ટઃ-અમુના - requested by him; કલ્પ-દિદૃક્ષુમ્-એનમ્ - desirous to see the pralaya, to him; સપ્ત-આહમ્-આસ્વ-ઇતિ - for seven days wait, thus; વદન્-અયાસીઃ - saying (Thou) disappeared;
Translation
Then at Thy command sage Satyavrata took Thee to the ocean by means of his yogic powers. On his expressing a desire to see the Pralaya, Thou asked him to wait for seven days. Then Thou disappeared.
શ્લોકઃ
પ્રાપ્તે ત્વદુક્તેઽહનિ વારિધારાપરિપ્લુતે ભૂમિતલે મુનીંદ્રઃ ।
સપ્તર્ષિભિઃ સાર્ધમપારવારિણ્યુદ્ઘૂર્ણમાનઃ શરણં યયૌ ત્વામ્ ॥5॥
Meaning
પ્રાપ્તે ત્વત્-ઉક્તે-અહનિ - when the day mentioned by Thee arrived; વારિ-ધારા-પરિપ્લુતે ભૂમિતલે - by incessant downpour of rain engulfed was the earth; મુનીંદ્રઃ સપ્તર્ષિભિઃ સાર્ધમ્- - the great sage along with the Saptarshis; અપાર્-વારિણિ-ઉદ્ઘૂર્ણમાનઃ - floundering in the vast limitless tremulous waters; શરણં યયૌ ત્વામ્ - sought refuge in Thee;
Translation
When the day mentioned by Thee arrived, the earth was engulfed by incessant downpour of rain. The great sage Satyavrata along with the Saptarshis floundering in the limitless expanse of tremulous waters sought refuge in Thee.
શ્લોકઃ
ધરાં ત્વદાદેશકરીમવાપ્તાં નૌરૂપિણીમારુરુહુસ્તદા તે
તત્કંપકંપ્રેષુ ચ તેષુ ભૂયસ્ત્વમંબુધેરાવિરભૂર્મહીયાન્ ॥6॥
Meaning
ધરાં ત્વત્-આદેશકરીમ્- - the earth carrying out Thy command; અવાપ્તાં નૌ-રૂપિણીમ્- - in the form of a boat approaching; આરુરુહુઃ-તદા તે - boarded then they; તત્-કંપ-કંપ્રેષુ - terrified by the boat's trembling; ચ તેષુ - and when they (were); ભૂયઃ-ત્વમ્- - again Thou; અંબુધેઃ-આવિર્ભૂઃ- - from the ocean appeared; મહીયન્ - with a huge form (of a fish);
Translation
Ever obedient to Thee the earth in the form of a boat approached at Thy command which they then boarded. And when they were terrified by the boat's trembling, Thou again appeared in the ocean in the form of a huge fish.
શ્લોકઃ
ઝષાકૃતિં યોજનલક્ષદીર્ઘાં દધાનમુચ્ચૈસ્તરતેજસં ત્વામ્ ।
નિરીક્ષ્ય તુષ્ટા મુનયસ્ત્વદુક્ત્યા ત્વત્તુંગશૃંગે તરણિં બબંધુઃ ॥7॥
Meaning
ઝષ-આકૃતિં - in the form of the fish; યોજન-લક્ષ-દીર્ઘાં - a lakh of yojana in length; દધાનમ્-ઉચ્ચૈઃ-તર-તેજસમ્ - gaining super exceeding glory; ત્વાં નિરીક્ષ્ય તુષ્ટાઃ મુનયઃ- - seeing Thee, the sages were very happy; ત્વત્-ઉક્ત્યા - as commanded by Thee; ત્વત્-તુંગશૃંગે - on Thy high horns; તરણિં બબંધુઃ - (they) tied the boat;
Translation
The sages were delighted to see Thee of exceeding glory in the form of a fish about a lakh of yojanas in length. At Thy command, they tied the boat to Thy high prominent horns.
શ્લોકઃ
આકૃષ્ટનૌકો મુનિમંડલાય પ્રદર્શયન્ વિશ્વજગદ્વિભાગાન્ ।
સંસ્તૂયમાનો નૃવરેણ તેન જ્ઞાનં પરં ચોપદિશન્નચારીઃ ॥8॥
Meaning
આકૃષ્ટ-નૌકઃ - pulling the boat; મુનિ-મંડલાય પ્રદર્શયન્ - to the group of sages showing; વિશ્વ-જગત્-વિભાગાન્ - the world and its various regions; સંસ્તૂયમાનઃ - Thee being praised; નૃવરેણ તેન - by that great king Satyavrata; જ્ઞાનં પરં - (Thou) the highest knowledge; ચ-ઉપદિશન્- - and bestowing; અચારીઃ - moved about;
Translation
As Thou pulled the boat, Thou showed the sages the various regions of the world. The great king Satyavrata sang hymns of Thy glory, and Thou moved about bestowing on him the knowledge of the Aatman.
શ્લોકઃ
કલ્પાવધૌ સપ્તમુનીન્ પુરોવત્ પ્રસ્થાપ્ય સત્યવ્રતભૂમિપં તમ્ ।
વૈવસ્વતાખ્યં મનુમાદધાનઃ ક્રોધાદ્ હયગ્રીવમભિદ્રુતોઽભૂઃ ॥9॥
Meaning
કલ્પ-અવધૌ - At the end of the Pralaya,; સપ્તમુનીન્ - the seven sages; પુરોવત્ પ્રસ્થાપ્ય - installed them in their places as before; સત્યવ્રત-ભૂમિપં તં - that king Satyavrata; વૈવસ્વત-આખ્યં - by the name of Vaivasvata; મનુમ્-આદધાનઃ - installed as Manu; ક્રોધાત્-હયગ્રીવમ્-અભિદ્રુતઃ-અભૂઃ - (then) in great wrath attacked the demon Hayagreeva;
Translation
At the end of the Pralaya, Thou installed the seven sages in their places as before. The king Satyavrata was installed as the Vaivasvata Manu. Then Thou attacked the demon Hayagreeva in great rage.
શ્લોકઃ
સ્વતુંગશૃંગક્ષતવક્ષસં તં નિપાત્ય દૈત્યં નિગમાન્ ગૃહીત્વા ।
વિરિંચયે પ્રીતહૃદે દદાનઃ પ્રભંજનાગારપતે પ્રપાયાઃ ॥10॥
Meaning
સ્વ-તુંગ-શૃંગ-ક્ષત-વક્ષસં - whose chest was torn apart by Thy high horn; તં નિપાત્ય દૈત્યં - killing that Asura; નિગમાન્ ગૃહીત્વા - recovering the Vedas; વિરિંચયે પ્રીતહૃદે દદાનઃ - (Thou) gave to Brahmaa who was very happy; પ્રભંજન-આગારપતે - O Lord of Guruvaayur!; પ્રપાયાઃ - protect me;
Translation
Thou with Thy great horns tore apart the chest of the Asura Hayagreeva and killed him. Then recovering the Vedas, handed them over to the delighted Brahmaa. O Lord of Guruvaayur! Protect me.
Browse Related Categories:
