ശ്ലോകഃ
ശ്രീഭഗവാനുവാച
പരം ഭൂയഃ പ്രവക്ഷ്യാമി ജ്ഞാനാനാം ജ്ഞാനമുത്തമമ് । ॥
യജ്ജ്ഞാത്വാ മുനയഃ സർവേ പരാം സിദ്ധിമിതോ ഗതാഃ ॥ 1 ॥
Meaning
ശ്രീ-ഭഗവാന് ഉവാച — the Supreme Personality of Godhead said; പരമ് — transcendental; ഭൂയഃ — again; പ്രവക്ഷ്യാമി — I shall speak; ജ്ഞാനാനാമ് — of all knowledge; ജ്ഞാനമ് — knowledge; ഉത്തമമ് — the supreme; യത് — which; ജ്ഞാത്വാ — knowing; മുനയഃ — the sages; സർവേ — all; പരാമ് — transcendental; സിദ്ധിമ് — perfection; ഇതഃ — from this world; ഗതാഃ — attained.
Translation
The Supreme Personality of Godhead said: Again I shall declare to you this supreme wisdom, the best of all knowledge, knowing which all the sages have attained the supreme perfection.
ശ്ലോകഃ
ഇദം ജ്ഞാനമുപാശ്രിത്യ മമ സാധര്മ്യമാഗതാഃ ।
സര്ഗേഽപി നോപജായംതേ പ്രലയേ ന വ്യഥംതി ച ॥ 2 ॥
Meaning
ഇദമ് — this; ജ്ഞാനമ് — knowledge; ഉപാശ്രിത്യ — taking shelter of; മമ — My; സാധര്മ്യമ് — same nature; ആഗതാഃ — having attained; സര്ഗേ അപി — even in the creation; ന — never; ഉപജായംതേ — are born; പ്രലയേ — in the annihilation; ന — nor; വ്യഥംതി — are disturbed; ച — also.
Translation
By becoming fixed in this knowledge, one can attain to the transcendental nature like My own. Thus established, one is not born at the time of creation or disturbed at the time of dissolution.
ശ്ലോകഃ
മമ യോനിര്മഹദ്‍ബ്രഹ്മ തസ്മിന്ഗര്ഭം ദധാമ്യഹമ് ।
സംഭവഃ സർവഭൂതാനാം തതോ ഭവതി ഭാരത ॥ 3 ॥
Meaning
മമ — My; യോനിഃ — source of birth; മഹത് — the total material existence; ബ്രഹ്മ — supreme; തസ്മിന് — in that; ഗര്ഭമ് — pregnancy; ദധാമി — create; അഹമ് — I; സംഭവഃ — the possibility; സർവ-ഭൂതാനാമ് — of all living entities; തതഃ — thereafter; ഭവതി — becomes; ഭാരത — O son of Bharata.
Translation
The total material substance, called Brahman, is the source of birth, and it is that Brahman that I impregnate, making possible the births of all living beings, O son of Bharata.
ശ്ലോകഃ
സർവയോനിഷു കൌംതേയ മൂര്തയഃ സംഭവംതി യാഃ ।
താസാം ബ്രഹ്മ മഹദ്യോനിരഹം ബീജപ്രദഃ പിതാ ॥ 4 ॥
Meaning
സർവ-യോനിഷു — in all species of life; കൌംതേയ — O son of Kuntī; മൂര്തയഃ — forms; സംഭവംതി — they appear; യാഃ — which; താസാമ് — of all of them; ബ്രഹ്മ — the supreme; മഹത് യോനിഃ — source of birth in the material substance; അഹമ് — I; ബീജ-പ്രദഃ — the seed-giving; പിതാ — father.
Translation
It should be understood that all species of life, O son of Kuntī, are made possible by birth in this material nature, and that I am the seed-giving father.
ശ്ലോകഃ
സത്ത്വം രജസ്തമ ഇതി ഗുണാഃ പ്രകൃതിസംഭവാഃ ।
നിബധ്നംതി മഹാബാഹോ ദേഹേ ദേഹിനമവ്യയമ് ॥ 5 ॥
Meaning
സത്ത്വമ് — the mode of goodness; രജഃ — the mode of passion; തമഃ — the mode of ignorance; ഇതി — thus; ഗുണാഃ — the qualities; പ്രകൃതി — material nature; സംഭവാഃ — produced of; നിബധ്നംതി — do condition; മഹാ-ബാഹോ — O mighty-armed one; ദേഹേ — in this body; ദേഹിനമ് — the living entity; അവ്യയമ് — eternal.
Translation
Material nature consists of three modes – goodness, passion and ignorance. When the eternal living entity comes in contact with nature, O mighty-armed Arjuna, he becomes conditioned by these modes.
ശ്ലോകഃ
തത്ര സത്ത്വം നിര്മലത്വാത്പ്രകാശകമനാമയമ് ।
സുഖസംഗേന ബധ്നാതി ജ്ഞാനസംഗേന ചാനഘ ॥ 6 ॥
Meaning
തത്ര — there; സത്ത്വമ് — the mode of goodness; നിര്മലത്വാത് — being purest in the material world; പ്രകാശകമ് — illuminating; അനാമയമ് — without any sinful reaction; സുഖ — with happiness; സംഗേന — by association; ബധ്നാതി — conditions; ജ്ഞാന — with knowledge; സംഗേന — by association; ച — also; അനഘ — O sinless one.
Translation
O sinless one, the mode of goodness, being purer than the others, is illuminating, and it frees one from all sinful reactions. Those situated in that mode become conditioned by a sense of happiness and knowledge.
ശ്ലോകഃ
രജോ രാഗാത്മകം വിദ്ധി തൃഷ്ണാസംഗസമുദ്ഭ‍വമ് ।
തന്നിബധ്‍നാതി കൌംതേയ കര്മസംഗേന ദേഹിനമ് ॥ 7 ॥
Meaning
രജഃ — the mode of passion; രാഗ-ആത്മകമ് — born of desire or lust; വിദ്ധി — know; തൃഷ്ണാ — with hankering; സംഗ — association; സമുദ്ഭവമ് — produced of; തത് — that; നിബധ്നാതി — binds; കൌംതേയ — O son of Kuntī; കര്മ-സംഗേന — by association with fruitive activity; ദേഹിനമ് — the embodied.
Translation
The mode of passion is born of unlimited desires and longings, O son of Kuntī, and because of this the embodied living entity is bound to material fruitive actions.
ശ്ലോകഃ
തമസ്ത്വജ്ഞാനജം വിദ്ധി മോഹനം സർവദേഹിനാമ് ।
പ്രമാദാലസ്യനിദ്രാഭിസ്തന്നിബധ്‍നാതി ഭാരത ॥ 8 ॥
Meaning
തമഃ — the mode of ignorance; തു — but; അജ്ഞാന-ജമ് — produced of ignorance; വിദ്ധി — know; മോഹനമ് — the delusion; സർവ-ദേഹിനാമ് — of all embodied beings; പ്രമാദ — with madness; ആലസ്യ — indolence; നിദ്രാഭിഃ — and sleep; തത് — that; നിബധ്നാതി — binds; ഭാരത — O son of Bharata.
Translation
O son of Bharata, know that the mode of darkness, born of ignorance, is the delusion of all embodied living entities. The results of this mode are madness, indolence and sleep, which bind the conditioned soul.
ശ്ലോകഃ
സത്ത്വം സുഖേ സംജയതി രജഃ കര്മണി ഭാരത ।
ജ്ഞാനമാവൃത്യ തു തമഃ പ്രമാദേ സംജയത്യുത ॥ 9 ॥
Meaning
സത്ത്വമ് — the mode of goodness; സുഖേ — in happiness; സംജയതി — binds; രജഃ — the mode of passion; കര്മണി — in fruitive activity; ഭാരത — O son of Bharata; ജ്ഞാനമ് — knowledge; ആവൃത്യ — covering; തു — but; തമഃ — the mode of ignorance; പ്രമാദേ — in madness; സംജയതി — binds; ഉത — it is said.
Translation
O son of Bharata, the mode of goodness conditions one to happiness; passion conditions one to fruitive action; and ignorance, covering one’s knowledge, binds one to madness.
ശ്ലോകഃ
രജസ്തമശ്ചാഭിഭൂയ സത്ത്വം ഭവതി ഭാരത ।
രജഃ സത്ത്വം തമശ്ചൈവ തമഃ സത്ത്വം രജസ്തഥാ ॥ 10 ॥
Meaning
രജഃ — the mode of passion; തമഃ — the mode of ignorance; ച — also; അഭിഭൂയ — surpassing; സത്ത്വമ് — the mode of goodness; ഭവതി — becomes prominent; ഭാരത — O son of Bharata; രജഃ — the mode of passion; സത്ത്വമ് — the mode of goodness; തമഃ — the mode of ignorance; ച — also; ഏവ — like that; തമഃ — the mode of ignorance; സത്ത്വമ് — the mode of goodness; രജഃ — the mode of passion; തഥാ — thus.
Translation
Sometimes the mode of goodness becomes prominent, defeating the modes of passion and ignorance, O son of Bharata. Sometimes the mode of passion defeats goodness and ignorance, and at other times ignorance defeats goodness and passion. In this way there is always competition for supremacy.
ശ്ലോകഃ
സർവദ്വാരേഷു ദേഹേഽസ്മിന്പ്രകാശ ഉപജായതേ ।
ജ്ഞാനം യദാ തദാ വിദ്യാദ്വിവൃദ്ധം സത്ത്വമിത്യുത ॥ 11 ॥
Meaning
സർവ-ദ്വാരേഷു — in all the gates; ദേഹേ അസ്മിന് — in this body; പ്രകാശഃ — the quality of illumination; ഉപജായതേ — develops; ജ്ഞാനമ് — knowledge; യദാ — when; തദാ — at that time; വിദ്യാത് — know; വിവൃദ്ധമ് — increased; സത്ത്വമ് — the mode of goodness; ഇതി ഉത — thus it is said.
Translation
The manifestation of the mode of goodness can be experienced when all the gates of the body are illuminated by knowledge.
ശ്ലോകഃ
ലോഭഃ പ്രവൃത്തിരാരംഭഃ കര്മണാമശമഃ സ്പൃഹാ ।
രജസ്യേതാനി ജായംതേ വിവൃദ്ധേ ഭരതര്ഷഭ ॥ 12 ॥
Meaning
ലോഭഃ — greed; പ്രവൃത്തിഃ — activity; ആരംഭഃ — endeavor; കര്മണാമ് — in activities; അശമഃ — uncontrollable; സ്പൃഹാ — desire; രജസി — of the mode of passion; ഏതാനി — all these; ജായംതേ — develop; വിവൃദ്ധേ — when there is an excess; ഭരത-ഋഷഭ — O chief of the descendants of Bharata.
Translation
O chief of the Bhāratas, when there is an increase in the mode of passion the symptoms of great attachment, fruitive activity, intense endeavor, and uncontrollable desire and hankering develop.
ശ്ലോകഃ
അപ്രകാശോഽപ്രവൃത്തിശ്ച പ്രമാദോ മോഹ ഏവ ച ।
തമസ്യേതാനി ജായംതേ വിവൃദ്ധേ കുരുനംദന ॥ 13 ॥
Meaning
അപ്രകാശഃ — darkness; അപ്രവൃത്തിഃ — inactivity; ച — and; പ്രമാദഃ — madness; മോഹഃ — illusion; ഏവ — certainly; ച — also; തമസി — the mode of ignorance; ഏതാനി — these; ജായംതേ — are manifested; വിവൃദ്ധേ — when developed; കുരു-നംദന — O son of Kuru.
Translation
When there is an increase in the mode of ignorance, O son of Kuru, darkness, inertia, madness and illusion are manifested.
ശ്ലോകഃ
യദാ സത്ത്വേ പ്രവൃദ്ധേ തു പ്രലയം യാതി ദേഹഭൃത് ।
തദോത്തമവിദാം ലോകാനമലാന്പ്രതിപദ്യതേ ॥ 14 ॥
Meaning
യദാ — when; സത്ത്വേ — the mode of goodness; പ്രവൃദ്ധേ — developed; തു — but; പ്രലയമ് — dissolution; യാതി — goes; ദേഹ-ഭൃത് — the embodied; തദാ — at that time; ഉത്തമ-വിദാമ് — of the great sages; ലോകാന് — the planets; അമലാന് — pure; പ്രതിപദ്യതേ — attains.
Translation
When one dies in the mode of goodness, he attains to the pure higher planets of the great sages.
ശ്ലോകഃ
രജസി പ്രലയം ഗത്വാ കര്മസംഗിഷു ജായതേ ।
തഥാ പ്രലീനസ്തമസി മൂഢയോനിഷു ജായതേ ॥ 15 ॥
Meaning
രജസി — in passion; പ്രലയമ് — dissolution; ഗത്വാ — attaining; കര്മ-സംഗിഷു — in the association of those engaged in fruitive activities; ജായതേ — takes birth; തഥാ — similarly; പ്രലീനഃ — being dissolved; തമസി — in ignorance; മൂഢ-യോനിഷു — in animal species; ജായതേ — takes birth.
Translation
When one dies in the mode of passion, he takes birth among those engaged in fruitive activities; and when one dies in the mode of ignorance, he takes birth in the animal kingdom.
ശ്ലോകഃ
കര്മണഃ സുകൃതസ്യാഹുഃ സാത്ത്വികം നിര്മലം ഫലമ് ।
രജസസ്തു ഫലം ദുഃഖമജ്ഞാനം തമസഃ ഫലമ് ॥ 16 ॥
Meaning
കര്മണഃ — of work; സു-കൃതസ്യ — pious; ആഹുഃ — is said; സാത്ത്വികമ് — in the mode of goodness; നിര്മലമ് — purified; ഫലമ് — the result; രജസഃ — of the mode of passion; തു — but; ഫലമ് — the result; ദുഃഖമ് — misery; അജ്ഞാനമ് — nonsense; തമസഃ — of the mode of ignorance; ഫലമ് — the result.
Translation
The result of pious action is pure and is said to be in the mode of goodness. But action done in the mode of passion results in misery, and action performed in the mode of ignorance results in foolishness.
ശ്ലോകഃ
സത്ത്വാത്സംജായതേ ജ്ഞാനം രജസോ ലോഭ ഏവ ച ।
പ്രമാദമോഹൌ തമസോ ഭവതോഽജ്ഞാനമേവ ച ॥ 17 ॥
Meaning
സത്ത്വാത് — from the mode of goodness; സംജായതേ — develops; ജ്ഞാനമ് — knowledge; രജസഃ — from the mode of passion; ലോഭഃ — greed; ഏവ — certainly; ച — also; പ്രമാദ — madness; മോഹൌ — and illusion; തമസഃ — from the mode of ignorance; ഭവതഃ — develop; അജ്ഞാനമ് — nonsense; ഏവ — certainly; ച — also.
Translation
From the mode of goodness, real knowledge develops; from the mode of passion, greed develops; and from the mode of ignorance develop foolishness, madness and illusion.
ശ്ലോകഃ
ഊര്ധ്വം ഗച്ഛംതി സത്ത്വസ്ഥാ മധ്യേ തിഷ്ഠംതി രാജസാഃ ।
ജഘന്യഗുണവൃത്തിസ്ഥാ അധോ ഗച്ഛംതി താമസാഃ ॥ 18 ॥
Meaning
ഊര്ധ്വമ് — upwards; ഗച്ചംതി — go; സത്ത്വ-സ്ഥാഃ — those situated in the mode of goodness; മധ്യേ — in the middle; തിഷ്ഠംതി — dwell; രാജസാഃ — those situated in the mode of passion; ജഘന്യ — of abominable; ഗുണ — quality; വൃത്തി-സ്ഥാഃ — whose occupation; അധഃ — down; ഗച്ചംതി — go; താമസാഃ — persons in the mode of ignorance.
Translation
Those situated in the mode of goodness gradually go upward to the higher planets; those in the mode of passion live on the earthly planets; and those in the abominable mode of ignorance go down to the hellish worlds.
ശ്ലോകഃ
നാന്യം ഗുണേഭ്യഃ കര്താരം യദാ ദ്രഷ്ടാനുപശ്യതി ।
ഗുണേഭ്യശ്ച പരം വേത്തി മദ്ഭ‍ആവം സോഽധിഗച്ഛതി ॥ 19 ॥
Meaning
ന — no; അന്യമ് — other; ഗുണേഭ്യഃ — than the qualities; കര്താരമ് — performer; യദാ — when; ദ്രഷ്ടാ — a seer; അനുപശ്യതി — sees properly; ഗുണേഭ്യഃ — to the modes of nature; ച — and; പരമ് — transcendental; വേത്തി — knows; മത്-ഭാവമ് — to My spiritual nature; സഃ — he; അധിഗച്ചതി — is promoted.
Translation
When one properly sees that in all activities no other performer is at work than these modes of nature and he knows the Supreme Lord, who is transcendental to all these modes, he attains My spiritual nature.
ശ്ലോകഃ
ഗുണാനേതാനതീത്യ ത്രീംദേഹീ ദേഹസമുദ്ഭ‍വാന് ।
ജന്മമൃത്യുജരാദുഃഖൈർവിമുക്തോഽമൃതമശ്ന‍ഉതേ ॥ 20 ॥
Meaning
ഗുണാന് — qualities; ഏതാന് — all these; അതീത്യ — transcending; ത്രീന് — three; ദേഹീ — the embodied; ദേഹ — the body; സമുദ്ഭവാന് — produced of; ജന്മ — of birth; മൃത്യു — death; ജരാ — and old age; ദുഃഖൈഃ — the distresses; വിമുക്തഃ — being freed from; അമൃതമ് — nectar; അശ്നുതേ — he enjoys.
Translation
When the embodied being is able to transcend these three modes associated with the material body, he can become free from birth, death, old age and their distresses and can enjoy nectar even in this life.
ശ്ലോകഃ
അര്ജുന ഉവാച
കൈര്ലിംഗൈസ്ത്രീന്ഗുണാനേതാനതീതോ ഭവതി പ്രഭോ ।
കിമാചാരഃ കഥം ചൈതാംസ്ത്രീന്ഗുണാനതിവര്തതേ ॥ 21 ॥
Meaning
അര്ജുനഃ ഉവാച — Arjuna said; കൈഃ — by which; ലിംഗൈഃ — symptoms; ത്രീന് — three; ഗുണാന് — qualities; ഏതാന് — all these; അതീതഃ — having transcended; ഭവതി — is; പ്രഭോ — O my Lord; കിമ് — what; ആചാരഃ — behavior; കഥമ് — how; ച — also; ഏതാന് — these; ത്രീന് — three; ഗുണാന് — qualities; അതിവര്തതേ — transcends.
Translation
Arjuna inquired: O my dear Lord, by which symptoms is one known who is transcendental to these three modes? What is his behavior? And how does he transcend the modes of nature?
ശ്ലോകഃ
ശ്രീഭഗവാനുവാച
പ്രകാശം ച പ്രവൃത്തിം ച മോഹമേവ ച പാംഡവ ।
ന ദ്വേഷ്ടി സംപ്രവൃത്താനി ന നിവൃത്താനി കാങ്‍ക്ഷതി ॥ 22 ॥
ഉദാസീനവദാസീനോ ഗുണൈര്യോ ന വിചാല്യതേ ।
ഗുണാ വര്തംത ഇത്യേവം യോഽവതിഷ്ഠതി നേംഗതേ ॥ 23 ॥
സമദുഃഖസുഖഃ സ്വസ്ഥഃ സമലോഷ്ടാശ്മകാംചനഃ ।
തുല്യപ്രിയാപ്രിയോ ധീരസ്തുല്യനിംദാത്മസംസ്തുതിഃ ॥ 24 ॥
മാനാപമാനയോസ്തുല്യസ്തുല്യോ മിത്രാരിപക്ഷയോഃ ।
സർവാരംഭപരിത്യാഗീ ഗുണാതീതഃ സ ഉച്യതേ ॥ 25 ॥
Meaning
ശ്രീ-ഭഗവാന് ഉവാച — the Supreme Personality of Godhead said; പ്രകാശമ് — illumination; ച — and; പ്രവൃത്തിമ് — attachment; ച — and; മോഹമ് — illusion; ഏവ ച — also; പാംഡവ — O son of Pāṇḍu; ന ദ്വേഷ്ടി — does not hate; സംപ്രവൃത്താനി — although developed; ന നിവൃത്താനി — nor stopping development; കാംക്ഷതി — desires; ഉദാസീന-വത് — as if neutral; ആസീനഃ — situated; ഗുണൈഃ — by the qualities; യഃ — one who; ന — never; വിചാല്യതേ — is agitated; ഗുണാഃ — the qualities; വര്തംതേ — are acting; ഇതി ഏവമ് — knowing thus; യഃ — one who; അവതിഷ്ഠതി — remains; ന — never; ഇംഗതേ — flickers; സമ — equal; ദുഃഖ — in distress; സുഖഃ — and happiness; സ്വ-സ്ഥഃ — being situated in himself; സമ — equally; ലോഷ്ട — a lump of earth; അശ്മ — stone; കാംചനഃ — gold; തുല്യ — equally disposed; പ്രിയ — to the dear; അപ്രിയഃ — and the undesirable; ധീരഃ — steady; തുല്യ — equal; നിംദാ — in defamation; ആത്മ-സംസ്തുതിഃ — and praise of himself; മാന — in honor; അപമാനയോഃ — and dishonor; തുല്യഃ — equal; തുല്യഃ — equal; മിത്ര — of friends; അരി — and enemies; പക്ഷയോഃ — to the parties; സർവ — of all; ആരംഭ — endeavors; പരിത്യാഗീ — renouncer; ഗുണ-അതീതഃ — transcendental to the material modes of nature; സഃ — he; ഉച്യതേ — is said to be.
Translation
The Supreme Personality of Godhead said: O son of Pāṇḍu, he who does not hate illumination, attachment and delusion when they are present or long for them when they disappear; who is unwavering and undisturbed through all these reactions of the material qualities, remaining neutral and transcendental, knowing that the modes alone are active; who is situated in the self and regards alike happiness and distress; who looks upon a lump of earth, a stone and a piece of gold with an equal eye; who is equal toward the desirable and the undesirable; who is steady, situated equally well in praise and blame, honor and dishonor; who treats alike both friend and enemy; and who has renounced all material activities – such a person is said to have transcended the modes of nature.
ശ്ലോകഃ
മാം ച യോഽവ്യഭിചാരേണ ഭക്തിയോഗേന സേവതേ ।
സ ഗുണാന്സമതീത്യൈതാന്ബ്രഹ്മഭൂയായ കല്പതേ ॥ 26 ॥
Meaning
മാമ് — unto Me; ച — also; യഃ — a person who; അവ്യഭിചാരേണ — without fail; ഭക്തി-യോഗേന — by devotional service; സേവതേ — renders service; സഃ — he; ഗുണാന് — the modes of material nature; സമതീത്യ — transcending; ഏതാന് — all these; ബ്രഹ്മ-ഭൂയായ — elevated to the Brahman platform; കല്പതേ — becomes.
Translation
One who engages in full devotional service, unfailing in all circumstances, at once transcends the modes of material nature and thus comes to the level of Brahman.
ശ്ലോകഃ
ബ്രഹ്മണോ ഹി പ്രതിഷ്ഠാഹമമൃതസ്യാവ്യയസ്യ ച ।
ശാശ്വതസ്യ ച ധര്മസ്യ സുഖസ്യൈകാംതികസ്യ ച ॥ 27 ॥
Meaning
ബ്രഹ്മണഃ — of the impersonal brahma-jyotir; ഹി — certainly; പ്രതിഷ്ഠാ — the rest; അഹമ് — I am; അമൃതസ്യ — of the immortal; അവ്യയസ്യ — of the imperishable; ച — also; ശാശ്വതസ്യ — of the eternal; ച — and; ധര്മസ്യ — of the constitutional position; സുഖസ്യ — of happiness; ഐകാംതികസ്യ — ultimate; ച — also.
Translation
And I am the basis of the impersonal Brahman, which is immortal, imperishable and eternal and is the constitutional position of ultimate happiness.
Browse Related Categories:
