ശ്ലോകഃ
ഏവം ചതുര്ദശജഗന്മയതാം ഗതസ്യ
പാതാലമീശ തവ പാദതലം വദംതി ।
പാദോര്ധ്വദേശമപി ദേവ രസാതലം തേ
ഗുല്ഫദ്വയം ഖലു മഹാതലമദ്ഭുതാത്മന് ॥1॥
Meaning
ഏവം - in this manner; ചതുര്ദശ-ജഗത്-മയതാം ഗതസ്യ - (of Thee) who had manifested as the fourteen worlds; പാതാലമ്- - Paataal; ഈശ - O Lord!; തവ പാദതലം - soles (lower part) of Thy feet; വദംതി - is said to be; പാദ-ഊര്ധ്വ-ദേശമ്-അപി - the upper surface of (Thy) feet; ദേവ - O Effulgent One!; രസാതലം - (is) Rasaatala; തേ ഗുല്ഫദ്വയം ഖലു - Thy two ankles, indeed; മഹാതലമ്- - (are) Mahaatala; അദ്ഭുത്-ആത്മന് - O Lord of wondrous form;
Translation
O Lord! Thou took the wonderful form of the fourteen worlds as Thy Viraat Swaroopa : The lower worlds - Paataala -is the lower portion of Thy feet. Rasaatala - is the upper portion of Thy feet. Mahaatala is Thy two ankles.
ശ്ലോകഃ
ജംഘേ തലാതലമഥോ സുതലം ച ജാനൂ
കിംചോരുഭാഗയുഗലം വിതലാതലേ ദ്വേ ।
ക്ഷോണീതലം ജഘനമംബരമംഗ നാഭി-
ർവക്ഷശ്ച ശക്രനിലയസ്തവ ചക്രപാണേ ॥2॥
Meaning
ജംഘേ തലാതലമ്- - (Thy) shins Talaatal; അഥഃ സുതലം ച ജാനൂ - then, Sutala (are Thy) knees; കിംച-ഉരു-ഭാഗ-യുഗലം - moreover, the two thighs (are); വിതല-അതലേ ദ്വേ - the two (worlds) Vitala and Atala; ക്ഷോണീതലം ജഘനമ്- - the earth is (Thy) hip; അംബരമ്-അംഗ നാഭിഃ - - sky is O Lord! the navel; വക്ഷഃ - ച - and the chest; ശക്ര-നിലയഃ തവ - of Thine is the abode of Indra (swarga); ചക്രപാണേ - O Wielder of the discus!;
Translation
O Wielder of the discus! Talaatala is Thy shins (lower part of leg between knee and ankle). Sutala is Thy knees. Vitala and Atala are the two thighs. The higher worlds: Bhoomi (earth) is Thy hip; Bhuva (sky) is Thy navel; Swarga (heaven) is Thy chest which is the abode of Indra.
ശ്ലോകഃ
ഗ്രീവാ മഹസ്തവ മുഖം ച ജനസ്തപസ്തു
ഫാലം ശിരസ്തവ സമസ്തമയസ്യ സത്യമ് ।
ഏവം ജഗന്മയതനോ ജഗദാശ്രിതൈര-
പ്യന്യൈര്നിബദ്ധവപുഷേ ഭഗവന്നമസ്തേ ॥3॥
Meaning
ഗ്രീവാ മഹഃ - തവ - Thy neck is Maharloka; മുഖം ച ജനഃ - - and face is Janaloka; തപഃ - തു ഫാലം - Tapoloka, indeed, is forehead; ശിരഃ - - head; തവ സമസ്തമയസ്യ - of Thee who are everything; സത്യമ് - is Satyaloka; ഏവം - in this manner; ജഗന്മയതനോ - whose body is the universe!; ജഗദാശ്രിതൈഃ-അപി-അന്യൈഃ - of all other things forming the universe; നിബദ്ധവപുഷേ - whose body is conceived as being made up of; ഭഗവന് നമഃ - തേ - O Lord! Salutations to Thee!;
Translation
O Lord! Thy body is the whole universe. Maharloka is Thy neck. Janaloka is Thy face. Tapoloka is Thy forehead. Satyaloka is Thy head. Of all the other things of which the universe is made, Thy body is also conceived of being made up of all that. O Lord! salutations to Thee.
ശ്ലോകഃ
ത്വദ്ബ്രഹ്മരംധ്രപദമീശ്വര വിശ്വകംദ
ഛംദാംസി കേശവ ഘനാസ്തവ കേശപാശാഃ ।
ഉല്ലാസിചില്ലിയുഗലം ദ്രുഹിണസ്യ ഗേഹം
പക്ഷ്മാണി രാത്രിദിവസൌ സവിതാ ച നേത്രൈ ॥4॥
Meaning
ത്വത്-ബ്രഹ്മരംധ്രപദമ്- - Thy Brahmarandhra area (the psychic orifice on the crown of the head); ഈശ്വര വിശ്വകംദ - O Lord! Thou the source of the universe!; ഛംദാംസി - (are) the Vedas; കേശവ - O Keshava!; ഘനാഃ തവ കേശപാശാഃ - the dark clouds are Thy locks of hair; ഉല്ലാസി-ചില്ലി-യുഗലം - the delightful two eyebrows; ദ്രുഹിണസ്യ ഗേഹം - are the abode of Brahma; പക്ഷ്മാണി - the eyelashes; രാത്രി-ദിബിസൌ - are night and day; സവിതാ ച നേത്രേ - and the eyes are the Sun;
Translation
O Lord! The very cause of the universe,O Keshava! Thy Brahmarandhra are the Vedas. The clouds are Thy beautiful locks of hair. The abode of Brahma are Thy two eyebrows.Thy eyelashes are the night and the day, and Thy eyes is the Sun.
ശ്ലോകഃ
നിശ്ശേഷവിശ്വരചനാ ച കടാക്ഷമോക്ഷഃ
കര്ണൌ ദിശോഽശ്വിയുഗലം തവ നാസികേ ദ്വേ ।
ലോഭത്രപേ ച ഭഗവന്നധരോത്തരോഷ്ഠൌ
താരാഗണാശ്ച ദശനാഃ ശമനശ്ച ദംഷ്ട്രാ ॥5॥
Meaning
നിശ്ശേഷ-വിശ്വ-രചനാ ച - the creation of the whole universe; കടാക്ഷ-മോക്ഷഃ - is by extending a glance of Thy eye; കര്ണൌ ദിശഃ - - (Thy) ears are the directions (quarters); അശ്വിയുഗലമ് - the two Ashvinidevas; തവ നാസികേ ദ്വേ - are Thy two nostrils; ലോഭത്രപേ ച - greed and modesty; ഭഗവന് - O Lord!; അധര-ഉത്തര-ഓഷ്ഠൌ - (are Thy) lower and upper lips; താരാ-ഗണാഃ - ച - and the galaxy of stars; ദശനാഃ - are Thy teeth; ശമനഃ ച ദംഷ്ട്രാ - the molars are Yama (the god of death);
Translation
O Lord! The whole of the creation is the extension of Thy one glance. The different directions are Thy ears. The Ashwini devataas are Thy two nostrils. Greed and modesty are Thy lower lip and the upper lip.The stars are Thy teeth, and Yama (death) is Thy molars.
ശ്ലോകഃ
മായാ വിലാസഹസിതം ശ്വസിതം സമീരോ
ജിഹ്വാ ജലം വചനമീശ ശകുംതപംക്തിഃ ।
സിദ്ധാദയഃ സ്വരഗണാ മുഖരംധ്രമഗ്നി-
ര്ദേവാ ഭുജാഃ സ്തനയുഗം തവ ധര്മദേവഃ ॥6॥
Meaning
മായാ - Maayaa (Thy cosmic creative power); വിലാസ-ഹസിതം - is (Thy) charming smile; ശ്വസിതം സമീരഃ - (Thy) breath is the wind; ജിഹ്വാ ജലം - (Thy) tongue is water; വചനമ്- - speech; ഈശ - O Lord !; ശകുംത-പംക്തി - is the birds' chirping in formation; സിദ്ധ-ആദയഃ സ്വരഗണാഃ - (Thy) voice is the Sidhdhaas (and other divine artists); മുഖ-രംധ്രമ്-അഗ്നിഃ- - (Thy) mouth is fire; ദേവാ ഭുജാഃ - (Thy) arms are the gods (Devaa); സ്തനയുഗം തവ ധര്മദേവഃ - Thy breasts is the Dharmadeva (the god of righteousness);
Translation
O Lord! Maayaa is Thy charming smile and Thy breath is the wind. Water is Thy tongue. The birds' chirpings, as they fly in formation, are Thy speech and Thy voice are the Sidhdhaas and divine artists. Fire is Thy mouth and the gods are Thy arms. Thy breasts are the Dharma devas.
ശ്ലോകഃ
പൃഷ്ഠം ത്വധര്മ ഇഹ ദേവ മനഃ സുധാംശു -
രവ്യക്തമേവ ഹൃദയംബുജമംബുജാക്ഷ ।
കുക്ഷിഃ സമുദ്രനിവഹാ വസനം തു സംധ്യേ
ശേഫഃ പ്രജാപതിരസൌ വൃഷണൌ ച മിത്രഃ ॥7॥
Meaning
പൃഷ്ഠം തു-അധര്മ - (Thy) back is Adharma (unrighteousness); ഇഹ - of this (cosmic world); ദേവ - O Lord!; മനഃ സുധാംശുഃ - - mind is the moon; അവ്യക്തമ്-ഏവ - the unmanifest; ഹൃദയ-അംബുജമ് - (is Thy) heart lotus; അംബുജാക്ഷ - O Lotus eyed One!; കുക്ഷിഃ സമുദ്രനിവഹാഃ - (Thy) abdomen is the ocean; വസനം തു സംധ്യേ - (Thy) garments are the two sandhyaas (dawn and dusk); ശേഫഃ പ്രജാപതിഃ- - (Thy) generative organ is Prajaapati (god of procreation); അസൌ വൃഷണൌ ച മിത്രഃ - and (Thy) testicles are god Mitra;
Translation
O Lord! Adharma is Thy back and the moon is Thy mind. O lotus eyed One! The unmanifest is Thy heart lotus and the oceans are Thy abdomen. The sandhyaas are Thy garments , Prajaapati is Thy generative organ and Thy testicles is god Mitra.
ശ്ലോകഃ
ശ്രോണീസ്ഥലം മൃഗഗണാഃ പദയോര്നഖാസ്തേ
ഹസ്ത്യുഷ്ട്രസൈംധവമുഖാ ഗമനം തു കാലഃ ।
വിപ്രാദിവര്ണഭവനം വദനാബ്ജബാഹു-
ചാരൂരുയുഗ്മചരണം കരുണാംബുധേ തേ ॥8॥
Meaning
ശ്രോണീഃ -സ്ഥലം - (Thy) lower-back; മൃഗഗണാഃ - forms the animal world; പദയോഃ - നഖാഃ - തേ - the nails of Thy feet; ഹസ്തി-ഉഷ്ട്ര-സൈമ്ധവ-മുഖാഃ - are the animals like elephants, camels, horses etc.; ഗമനം തു കാലഃ - (Thy) movement is Time; വിപ്ര-ആദി-വര്ണ-ഭവനം - Brahmins and the other Varnas ensue from; വദന-ആബ്ജ-ബാഹു-ചാരു-ഉരു-യുഗ്മ-ചരണം - (Thy) lotus face,arms, charming thighs and feet; കരുണാ-അംബുധേ തേ - of Thee, O Ocean of mercy;
Translation
O Ocean of mercy! The animal world is Thy lower-back and the elephants camels and horses are the nails of Thy feet. Time is Thy movement. The four varnas -Brahmins, Kshatriyaa, Vaishyaa and Shoodraas originated from Thy lotus face, hands, charming thighs and feet, respectively.
ശ്ലോകഃ
സംസാരചക്രമയി ചക്രധര ക്രിയാസ്തേ
വീര്യം മഹാസുരഗണോഽസ്ഥികുലാനി ശൈലാഃ ।
നാഡ്യസ്സരിത്സമുദയസ്തരവശ്ച രോമ
ജീയാദിദം വപുരനിർവചനീയമീശ ॥9॥
Meaning
സംസാര-ചക്രമ്- - the wheel of Samsaara ( the cycle of birth and death); അയി ചക്രധര - O Thou wielder of the discus!; ക്രിയാഃ -തേ - is Thy activity; വീര്യം മഹാ-അസുര-ഗണഃ - - (Thy) prowess is the host of powerful Asuraas; അസ്ഥി-കുലാനി ശൈലാഃ - (Thy) bones are the mountains; നാഡ്യഃ -സരിത്-സമുദയഃ - - (Thy) blood vessels are the many rivers; തരവഃ -ച രോമ - and the trees are Thy hair; ജീയാത്- - May it always shine (in me); ഇദം വപുഃ -അനിർവചനീയമ്- - this indescribable form; ഈശ - O Lord!;
Translation
O Thou wielder of the discus! Thy activity is the wheel of Samsaara and the host of Asuras are Thy prowess.The mountains are Thy bones, the many rivers are Thy blood streams and the trees are Thy hair. May this indescribable form always shine in me.
ശ്ലോകഃ
ഈദൃഗ്ജഗന്മയവപുസ്തവ കര്മഭാജാം
കര്മാവസാനസമയേ സ്മരണീയമാഹുഃ ।
തസ്യാംതരാത്മവപുഷേ വിമലാത്മനേ തേ
വാതാലയാധിപ നമോഽസ്തു നിരുംധി രോഗാന് ॥10॥
Meaning
ഈദൃക്-ജഗന്മയ-വപുഃ - തവ - such cosmic (Viraat) form of Thee; കര്മഭാജാം - by all human beings (who are subject to the law of Karma); കര്മ-അവസാന-സമയേ - at the end of all vedic karmas and at the time of death; സ്മരണീയമ്-ആഹുഃ - should be remembered, it is said; തസ്യ-അംതര-ആത്മ-വപുഷേ - (Thou) who are the Indweller of that Viraat form; വിമലാത്മനേ തേ - (and) Thou who are of the nature of pure Sattva; വാതാലയാധിപ - O Lord of Guruvaayur!; നമഃ -അസ്തു - my salutations be to Thee; നിരുംധി രോഗാന് - may my ailments be eradicated;
Translation
Human beings who are bound by the law of Karma should remember this Viraat (cosmic) form of Thine, which is of the nature of pure Sattva, at the end of all rituals, and when desirous of liberation and at the time of death. O Lord of Guruvaayur! My salutations to Thee. Please eradicate my ailments.
Browse Related Categories:
